Tijdlijn 2 (1 mjg. - 10.000 jaar geleden) |
![]() |
|
Ca. 1 mjg |
Homo Erectus (Pekingmens) verschijnt - Ontdekking van het vuur |
900.000 jaar geleden |
Uit de Homo Ergaster ontwikkelt zich in Europa de Homo Antecessor. |
850.000 jaar geleden | Begin van de Cromerien-warmtetijd |
600.000 jaar geleden |
Homo Heidelbergensis (Mens van Tautavel) verschijnt ; gebruik van spraak en taal |
500.000 jaar geleden | Venus van Tan Tan (gedateerd 50.000 - 300.000 jaar oud) |
420.000 jaar geleden | Eind van het Cromerien ; begin van het Elsterien |
400.000 jaar geleden | Begin van het Holsteinien |
380.000 jaar geleden | Eind van het Holsteinien ; Begin van het Riss-Saale glaciaal |
300.000 jaar geleden |
De Vroege Neanderthaler verschijnt |
250.000 jaar geleden |
Begin van het Midden-Paleolithicum 1 ; Begin van het Riss-Saale warmtetijdvak Homo Heidelbergensis (Mens van Tautavel) en Homo Erectus sterven uit. Uit de Vroege Neanderthaler ontwikkelt zich in Midden-Azië geleidelijk de Neanderthaler. |
230.000 jaar geleden | Venus van Berekhat Ram |
200.000 jaar geleden |
Tussen 200.000 tot 130.000 geleden ontstaat in Oost-Afrika uit de Homo Ergaster een nieuwe menselijke soort: de Moderne Mens (Homo Sapiens Sapiens). |
175.000 jaar geleden | Eind van het Riss-Saale warmtetijdvak ; begin van het laatste tijdvak van het Riss-Saale-glaciaal ; de stuwwallen ontstaan. |
160.000 jaar geleden | In Ethiopië leeft de Homo sapiens idaltu |
150.000 jaar geleden | Eind van het laatste tijdvak van het Riss-Saale-glaciaal ; begin van de Eem-Warmtetijd |
130.000 jaar geleden |
Begin van het Midden-Paleolithicum 2 De Neanderthalers verspreiden zich vanuit Midden-Azië over het Midden-Oosten, Zuid-Oost Azië en Europa. |
120.000 jaar geleden |
Oudste Homo Sapiens Sapiens fossielen, gevonden in Zuid-Afrika
De Homo Sapiens Sapiens begint zich vanuit Oost-Afrika te verspreiden over het Midden-Oosten |
117.000 jaar geleden | Eind van de Eem-Warmtetijd ; Begin van het Vroeg-Weichselglaciaal. Grote delen van Europa worden met stuifzand bedekt. Noord-Europa wordt voor de Neanderthalers onbewoonbaar. Zij trekken naar het zuiden (o.a. naar de Ardennen). |
100.000 jaar geleden |
Fossielen van de Homo Sapiens Sapiens gevonden in Israël (Jebel Qafzeh)
Ontstaan van de Homo Floresiensis |
75.000 jaar geleden | Een stuk of zeven met lijnpatronen inkraste stukjes rode oker gevonden in de Blombosgrot (Z. Afrika) vormen vormen de oudste bekende menselijke "kunstuitingen". In het archeologische materiaal uit die tijd duiken niet alleen handige stenen werktuigen op, maar ook "nutteloze" versieringen en symbolen; van mooi afgevijlde ivoren kraaltjes tot indrukwekkende rotstekeningen. |
60.000 jaar geleden | De Homo Sapiens Sapiens bereikt Australië |
50.000 - 40.000 jaar geleden | De eerste bewoners van Zuid-Amerika (Luzia) |
45.000 jaar geleden |
Begin van het Midden-Weichselglaciaal Een tweede golf Moderne mensen (Homo Sapiens Sapiens) bereikt vanuit Afrika de zuidelijke Levant. Zij leven aanvankelijk tussen de Neanderthalers die zich daar al 25.000 jaar hadden gevestigd. |
40.000 jaar geleden |
Begin van het Laat-Paleolithicum De Moderne Mens verspreidt zich verder over het Europese en Aziatische continent en zou daar de Neanderthalers overal hebben vervangen. Oudste rotstekeningen (Chauvet) niet, zoals men aanvankelijk dacht, gemaakt door Cro-Magnon jagers, maar door Neanderthalers. |
38.000 jaar geleden | Oudste rotstekeningen (Chauvet) |
30.000 – 28.000 |
De Neanderthalers sterven uit of vermengen zich met de Cro-magnon-jagers ; oudste dierfiguren van klei (Hohle Fels, Löwenmensch) |
24.000 - 22.000 jaar geleden | Venus van Willendorf - Grottekeningen van Lascaux |
19.000 jaar geleden | Rotstekeningen in de Cosquer-grot bij Marseille |
16.000 jaar geleden |
Begin van het Eind-Weichsel glaciaal Rendierjagers ; Rendierjagers van de Hamburgcultuur ; Magdalenien cultuur Een tweede immigratiegolf van Aziatische rendierjagers trekt vanuit de "Beringia" via een landbrug tussen Azië en Alaska Noord-Amerika binnen. Pueblo-cultuur ; Athapascan |
15.000 jaar geleden | Rotstekeningen van Altamira (Spanje) |
14.500 | Begin van het Meiendorf-interstadiaal |
13.860 | Eind van het Meiendorf-interstadiaal |
13.730 |
Begin van het Bølling-interstadiaal
Op de noordelijke heuvels van Irak en Zuidwest-Iran en in het heuvel- en bergland van Kanaän vestigen zich mensen van de Natufische cultuur (Natufiërs). |
13.480 jaar geleden (11.530 v. Chr.) |
Eind van het Bølling-interstadiaal Begin van het Oude Dryas-glaciaal
In Noord-Europa en Siberië is het duidelijkst sprake van een koudere periode. In sommige andere gebieden blijft het klimaat blijkbaar warm, zodat voor die gebieden de Allerød- en Bølling-interstadialen één lange warmere periode vormen. |
13.350 jaar geleden (11.400 v. Chr.) |
Eind van het Oude Dryas glaciaal. Begin van het Allerød-interglaciaal
De Natufiërs in Irak en Iran ontwikkelen een primitieve vorm van landbouw (peulvruchten en wilde graansoorten, zoals emmertarwe, gerst). |
12.700 jaar geleden | Eind van het Allerød-interglaciaal Begin van het Jonge Dryas glaciaal |
12.000 jaar geleden | Rendierjagers van de Ahrensbergcultuur |
11.560 jaar geleden | Eind van het Jonge Dryas glaciaal Begin van de Midden Steentijd in Europa) en de Nieuwe Steentijd (het Neolithicum) (de tijd van de eerste boeren) |
![]() |