2371

Kanaän (2000 -  1300 v. Chr.)

  Kanaän (3500 - 2000 v. Chr.)

Tijdens het bewind van Sesostris lll (1878 - 1841?) was er een Egyptische campagne naar Palestina. Het zal wel niet in de bedoeling hebben gelegen om dat gebied te veroveren, maar we staan nu wel aan het begin van een tijdperk van een aanzienlijke Egyptische invloed in die streken. De gebieden waren toen nog halfnomadisch; vaste vestigingen ontstonden pas aan het eind van de 12e dynastie (omstreeks 1800 v. Chr.).

Omstreeks 1800 v. Chr. liepen er twee reeksen steden door Kanaän, één langs de kust, de andere in het binnenland - die een schakel vormt tussen Egypte, Anatolië en Babylonië. 

Behalve dat de Kanaänitische steden onderdak boden aan vroegere nomaden, waren zij belangrijke posten langs de grote wegen die de machtige rijken met elkaar verbonden. Zij dienden als handelsmarkten, opslagdepots, versterkingen, rustplaatsen en drenkplaatsen voor karavanen. 
In de loop van het 2e mill. v. Chr. ontwikkelde zich in deze steden een bloeiende handel met Egypte, Cyprus, Kreta en Mycene. Over het algemeen werden deze steden geregeerd door koningen, wier erfelijke heerschappij meestal niet verder reikten dan 30 km. buiten de stadspoorten - een dagreis per karavaan. 

Evenals hun buren, de Egyptenaren, Hittieten en Babyloniërs, aanbaden de Amoritische stammen die de streek Kanaän bewoonden (Kanaänieten) honderden goden. De tempels die ter ere van deze goden werden gebouwd stonden gewoonlijk op de plaats waar de nomaden al duizenden jaren eerder erediensten hielden in de open lucht. Zij verschilden van stad tot stad, maar zoals de meeste die elders over het gehele Nabije Oosten verspreid waren, bestonden de tempels o.h.a. uit drie ruimten. De binnenste kamer, waar het standbeeld van de god werd bewaard, werd als het heilige der heilige beschouwd. 

Rechts: Het Heilige der Heilige van de in Arad blootgelegde tempel.

Ergens halverwege het 23e mill. v. Chr. zou een volk ontstaan uit een verzameling nomadische families van Semitische afkomst, o.l.v. aartsvader Abraham weg uit de stad Haran, als nomaden vrijelijk door door het Nabije Oosten hebben getrokken. Zij zouden geleefd hebben van de ruilhandel in kaas en wol voor meel en metaal. Uiteindelijk zouden zij zich vestigen in het land Kanaän en later zou Jacob, Het nageslacht van Jakob, Abrahams kleinzoon, zou voortaan de naam 'Israël' dragen en daarom Israëlieten worden genoemd. Jakob kreeg twaalf zonen en minstens twee dochters. Zijn zoon - Jozef werd door zijn broers uit jaloezie verkocht aan slavenhandelaren en kwam zo in Egypte terecht, waar hij wist op te klimmen tot de positie van onderkoning. Tijdens een periode van zware hongersnood kwamen zijn broers noodgedwongen in Egypte terecht alwaar Jozef uiteindelijk zich aan hen openbaarde. Jakob trok vervolgens met heel zijn hebben en houden naar Egypte, waar hij uiteindelijk ook overleed. De twaalf Joodse stammen zouden 430 jaar in Egypte verblijven en daar slavenwerk hebben moeten verrichten.

Archeologische bewijzen voor dit alles ontbreken echter volkomen. Prof. Ze'ev Herzog, Department of Archaeology and Ancient Near East aan de Universiteit van Tel Aviv vraagt zich op grond van het ontbreken van archeologische vondsten die de historische juistheid van deze bijbelverhalen zouden kunnen ondersteunen, zelfs af of de Israëlieten wel ooit in Egypte hebben gewoond, in de woestijn hebben rondgezworven en hun land hebben veroverd in een militaire campagne. Egyptische documenten vermelden nergens de aanwezigheid van de Israëlieten in Egypte en zwijgen ook in alle talen over de uittocht. er zijn wel documenten die melding maken van de gewoonte dat nomadische herders het rijk betraden gedurende periodes van voedselnood en droogte en dan kampeerden aan de rand van de Nijldelta. Dat was echter niet een enkele uitzonderlijke keer; het gebeurde regelmatig. Generaties onderzoekers hebben geprobeerd de berg Sinaï en de rustplaatsen van de stammen in de woestijn te lokaliseren, maar ondanks deze intense pogingen heeft men zelfs niet één site gevonden die het bijbelse relaas bevestigt. Ook van andere gebeurtenissen in de geschiedenis van de Israëlieten zijn nergens sporen gevonden, noch in buiten-bijbelse documenten, noch bij archeologische opgravingen. De meeste historici veronderstellen daarom dat het verblijf in en de uittocht uit Egypte hoogstens een gebeurtenis was die maar enkele families hadden meegemaakt en dat hun persoonlijke geschiedenis werd uitgebreid en 'genationaliseerd' in functie van de theologische ideologie. Bron: Archeonet graaft het nieuws voor u op

Over de datering van de exodus bestaan vele theorieën : ten tijde van farao Ramses ll (1301-1235), ten tijde van Amenhotep ll (1427 - 1401), tijdens het bewind van farao Amenhotep ll (1427 - 1401).

Voorts is er een theorie dat Mozes en Ahmose (Ahmozes) l van Thebe (1540-1515) één en dezelfde persoon geweest zijn. Ahmose  was de farao die erin slaagde in een tijdsbestek van 25 jaar in de Aziatische vorsten uit de oostelijke delta te verdrijven en de eenheid van het rijk te herstellen. Mozes zou een Hebreeuwse verbastering zijn van de Egyptische stam MS (=kind, geboren worden), die ook is terug te vinden in de naam Ramses (= Re, de zonnegod, deed hem geboren worden). Het zou best wel eens mogelijk kunnen zijn dat de joden in Egypte, die waarschijnlijk vaak werden uitgescholden voor afstammelingen van de gehate Aziatische vorsten, een eigen versie van het verhaal hebben bedacht. Ahmose en Kamose, de verdrijvers van de Aziatische vorsten uit Egypte, veranderden daarbij in Mozes en Aäron, die de joden in Egypte bevrijdden uit de slavernij. De verdrijving van de Aziatische vorsten uit Egypte was misschien wel de werkelijke exodus, zoals Flavius Josephus al in de Romeinse tijd opperde.

Volgens de Engelse Egyptoloog Rohl zou de farao van de exodus Neferhotep l (1705 - 1694) zijn geweest. In de stad Avaris in de Nijldelta zijn massagraven gevonden en kennelijk is de bevolking toen getroffen door een epidemie of andere ramp. Dit wordt door sommigen wel in verband gebracht met de "tien plagen" uit het bijbelboek Exodus?. In ieder geval is Avaris daarna verlaten en werd de stad bevolkt door andere Aziaten, kennelijk de vorsten van de woestijn. 

Ian Wilson brengt de tien plagen in verband met de uitbarsting van de vulkaan op het eiland Thera (Santorini). Dat zou drie dingen verklaren: de duisternis (door de aswolken), de zuil van rook (overdag) of van vuur ('s nachts) en het wegspoelen van het Egyptische leger (door de tsunami of vloedgolf van de uitbarsting, niet in de Rode Zee maar in het Meer van Manzala bij Port-Said. Zelfs de kikkerplaag zou daardoor kunnen worden verklaard: doordat de vissen in het water stierven werd het kikkerdril niet opgegeten en ontstond er een kikkerplaag. Volgens het boek Exodus marcheerden de Israëlieten vanaf Raämses (Avaris) eerst in de richting van de rookkolom van de vulkaan, dus naar het noorden, en dan weer er vandaan, naar het zuiden. Kennelijk gingen ze naar de kust en dan over de strook land tussen het meer van Manzala en de zee, in zuidoostelijke richting. Het Egyptische leger zou dan verdronken zijn op die strook land.

De uitbarsting van Thera zou hebben plaatsgevonden in 1628 v. Chr. dus tijdens de overheersing van de Aziatische vorsten (1633 - 1532 v. Chr.). ( Egypte -  (1700 - 1600)) Maar misschien zijn er wel meerdere uitbarstingen geweest. 

Na de uittocht uit Egypte zouden de Israëlieten na jarenlange rondzwervingen door de Sinaï-woestijn het land Kanaän zijn binnengetrokken en onder leiding van Jozua en vervolgens de Kanaänïtische stadsstaten hebben bestormd. eerst Jericho, daarna de andere steden. Dit alles zou dan gebeurd zijn tijdens de laatste regeringsjaren van farao Amenhotep III (1382 - 1344). 

Van de hierboven genoemde veroveringen van Kanaänitische steden zijn geen archeologische bewijzen gevonden. Ondanks de pogingen van de archeologen werd duidelijk dat er in die periode geen steden waren, wier muren konden worden neergehaald. Versterkte nederzettingen waren er in die tijd nog niet. Lees verder: Archeonet graaft het nieuws voor u op

Als er geen bewijs is voor de exodus uit Egypte en de tocht door de woestijn en als het verhaal van de militaire veroveringen van de versterkte steden is weerlegd door de archeologie, dan rijst natuurlijk de vraag wie waren dan deze Israëlieten? Als zij niet uit Egypte kwamen, wat was dan hun oorsprong?

Volgens archeoloog Asrael Finkelstein waren de Israëlieten herders die gedurende de Late Bronstijd door het heuvelgebied rondtrokken (verschillende graven van dit volk zijn gevonden, zonder nederzettingen). Volgens zijn reconstructie hadden deze herders een ruileconomie, waarbij met de bewoners van de valleien vlees werd geruild voor graan. Maar door het verdwijnen van de urbanisering en het landbouwsysteem van het laagland (door invallen van andere volkeren) waren de nomaden gedwongen hun eigen graan te produceren en ontstond zo ook de behoefte aan vaste nederzettingen. 

Boven: de bestorming van Jericho, een paneel op een van Ghiberti's deuren van de Dom in Florence.

Kanaän (1300 - 1200 v. Chr.)

laatst bijgewerkt: 21-02-07

colofon