5781

Het rijk der Omayaden (661 - 755)

Midden-Oosten (500 - 661) Iberisch schiereiland (653 - 718) Syrië onder Byzantijnse overheersing (491 - 700) Cyrenaica (76 - 643) Byzantijnse Rijk (602 - 641) Koninkrijk Numidië en Mauretanië (40 - 786)

Het Arabische imperium, dat door de Omayaden werd geregeerd, was de grootste staat in de geschiedenis tot dat moment. Het strekte zich uit van Spanje tot de Indus, van het Aralmeer tot de zuidelijke punt van Arabië. Toch namen de Omayaden veel van de Perzische en Byzantijnse beleidssystemen over en verplaatste hun hoofdstad naar Damascus, gelegen in het centrum van hun imperium. De Omayaden zouden Perzië honderd jaar regeren. Het Arabisch werd de officiële taal in het hele Islamitische Rijk. Er werden Arabische munten ingevoerd: gouden dinars, zilveren dirhams, voorzien van Koranverzen. 

Bijna 90 jaar (661-750) regeerden de Omayaden kaliefs vanuit hun hoofdstad Damascus. Zij regeerden het land meer als wereldlijke vorsten, dan als godsdienstige leiders. Het Midden-Oosten kende in deze periode een grote culturele bloei. Waar Europa na de val van het Romeinse Rijk in een diepe crisis kwam, met een dalende bevolking, invasies en opkomende armoede, kwamen steden als Alexandrië, Basra, Damascus en vooral Bagdad  tot grote bloei. De bevolking van deze steden groeide en op gebieden als literatuur, architectuur, geneeskunde en wetenschap kwam de regio mijlenver voor te liggen op Europa. Arabische legers veroverden steeds meer gebieden in Noord-Afrika en Spanje. ook voeren Arabische handelsschepen naar India, Indonesië en langs Oost-Afrika

Tot de prachtige bouwwerken die toen werden gebouwd behoorden o.a. de Grote Moskee van Kairwan (670) en de Grote Moskee van Damascus (705). De grote moskee van Damascus, gebouwd door de architect Al-Walid, werd in zijn tijd wel 'het derde wereldwonder' genoemd. De moskee is gebouwd binnen de oude temenos, de ommuring van het sacrale gedeelte van een oud heidens complex. 

 

 

 

 Het woord moskee komt van het Franse woord mosqueé, dat via het Spaanse woord mezquita afgeleid is van het Arabische woord masdjid = plaats om neer te knielen). 
Een moskee is een plaats waar moslims samenkomen om te bidden. De eerste moskee werd in 622 in Medina gebouwd toen de profeet hier kwam wonen. Veel moskeeën hebben een minaret. Grote moskeeën hebben er zelfs meer. Naast een gebedsruimte heeft een moskee ook nog andere ruimtes. Zoals een vertrek voor de kinderen die koranles krijgen. 
Soms is er een aparte ruimte voor vrouwen. Ook kun je er een bibliotheek vinden. In de gebedsruimte is een verhoging of preekstoel voor de voorganger (imam). In één van de muren is de gebedsnis, deze geeft de richting naar Mekka aan. 
Binnen deze muren, met een trapeziumvorm van 385 naar 305 m, had aanvankelijk een aan de Romeinse god Jupiter Dolichenus gewijde tempel gestaan en later een kerk, opgedragen aan Johannes de Doper. Een architectonisch novum vormde de constructie van het zgn. transept, een verhoogd middenschip, dat de gebedsruimte of haram dwars doorsneed en leidde naar de mihrab. De vier grote branden die de oorspronkelijke moskee hebben geteisterd (1069, 1400, 1479 en 1893) hebben ons alleen nog maar sporen van het bouwwerk van kalief Walid I nagelaten, maar gelukkig zijn wel talrijke decoratiefragmenten die ons een indruk geven waarom de moskee zelfs als vierde islamitisch heiligdom werd geklasseerd
Een essentieel bouwelement in de islamitische bouwkunst dient hier nog vermeld: de minaret. De vierkante torens op de hoeken van de temenos, die in feite niets anders dan uitkijktorens waren, werden bij de bouw door Al-Walid gehandhaafd en alleen hun bestemming werd veranderd, zodat dit de eerste functionele minaretten werden van waaruit de muezzin opriep tot het gebed. Een van de torens is heden nog te zien, zij het met een 19de-eeuwse spits. De binnenhof is bepaald indrukwekkend. Begrijpelijk heeft de moskee van Damascus model gestaan voor talrijke andere bouwwerken, integraal zowel als partieel, en niet alleen voor religieuze, maar ook voor profane gebouwen. Zo vinden we zijn invloed terug in de moskeeën van Aleppo (een bijna natuurgetrouwe kopie), in Qasr al-Hair (een als het ware verkleind model), terwijl de moskeeën te Hama in Syrië en Cordoba in Spanje zeer veel details gemeen hebben. Daartussen liggen nog de plannen van de Zaitunamoskee in Tunis en de moskee van Sidi Okba te Kairouan, die het accent in Noord-Afrika legden. (KIB islam 24-25)
Jeruzalem, in het Arabisch: Al-Koeds), werd na Mekka en Medina de derde heilige stad in de islam. Volgens overleveringen werd de profeet Mohammed op een nacht opgetild en naar Jeruzalem gebracht, vanwaar hij ten hemel is gestegen. Op de plaats waar de tempel van Salomo had gestaan en de Christenen in de zesde eeuw een kerk hadden gebouwd, werd tussen 709 en 715 in opdracht van kalief Abd al-Wahd de Rotsmoskee (Al Aqsa moskee) gebouwd. Met die naam wordt gesuggereerd dat het hier om het 'Uiterste Bedehuis' (Al Masoedzjidi al-Aqtsa) uit de Koran gaat.

Anjar was een belangrijke Omayaden stad op het kruispunt van de karavaanroute naar Damascus. De stad werd gesticht in de 8ste eeuw en was toen al een toonbeeld van moderne urbanisatie. De stad was uitgewerkt in een rechthoekig patroon waarbij straten en steegjes in perfecte rechthoeken op elkaar uitliepen. Kronkelende, plaatsopslorpende steegjes waren hier niet aan de orde. De stad had een goed uitgewerkt riool- en drinkwaternetwerk dat perfect van elkaar gescheiden werd. Ook werd hier al een bouwstijl ontwikkeld die gebouwen diende te beschermen tegen de vernietigende werking van aardbevingen. De stad werd pas herontdekt in 1940.

Het Arabisch werd de officiële taal en er werden Arabische munten ingevoerd. In de woestijn lieten de kaliefs een schitterend paleis bouwen. De bevloeiingskanalen, die in verval waren geraakt, werden hersteld en overal werden nieuwe wegen aangelegd. Overeenkomstig de opdracht van Mohammed (in 632 gestorven) vestigden de Omayaden hun heerschappij tot in Indië en West-Afrika. In die tijd veroverden de Moslims nog meer gebieden: heel Noord-Afrika, het Iberische Schiereiland en het zuiden van Gallië. Daar werden de Moslims echter door de Franken tot staan gebracht. Omstreeks 750 brak er opnieuw een roerige tijd aan. De kalief in Damascus werd ten val gebracht. De hoofdstad werd verplaatst naar Bagdad.

De in 637 ingezette veroveringen werd in 663 en 676 voltooid met de inlijving van Sistan, het huidige Afghanistan en de Sogidische steden Samarkand en Boechara. De Kaspische provincies Tabaristan (thans Mazandaran) en Gilan behielden nog lange tijd hun zelfstandigheid. Als deel van het rijk der kaliefen werd Iran bestuurd door de gouverneurs van Irak. De Arabieren, die hun interne veten meebrachten, vestigden zich vooral in de noordoostelijke provincie Chorastan. De overgang naar de islam werd niet bijzonder gestimuleerd. De Iraanse moslims kregen vrijdom van bepaalde belastingen, maar moesten als "malawi" (Arab. = cliënten) van de Arabieren genoegen nemen met een ondergeschikte positie. De Zoroastriërs handhaafden zich als religieuze minderheid vooral in het zuiden van het land.  Religieuze sekten, die in het theocratische rijk van de islam ook een politieke betekenis hadden, vonden een dankbaar gehoor bij de ontevreden malawi. Het waren enerzijds  de charidjiten, anderzijds de sji'ieten, bij wie de verwachting van een mahdi of messias een grote rol speelde.

Omayaden kaliefs
Muawiyah I   661-680
Yazid I  680-683
Muawiyah II   683-684
Marwan I   684-685
Abdelmalik   685 - 705
Walid I   705-715
Sulaiman   715-717
Omar II ibn Abdul Aziz   717-720
Yazid II  720-724
Hisham   724-743
Walid II  743-744
Yazid III   744
Ibrahim 744
Marwan II  744-750
In het begin van de 8e eeuw werden er opnieuw grote veroveringen gemaakt. De Omayadenlegers trokken naar het midden van Azië en kwamen dicht in de buurt van de stad Constantinopel. Vervolgens trokken zij het dal van de Indus binnen. In het westen trekken zij door het noorden van Afrika en ± 711 staken zij de Straat van Gibraltar over.

Tarik, veldheer van Walid I (705-715), één van de Omaijaden kaliefs (661 - 750), overwon de laatste Visigotische koning Roderic. Naar deze overwinnaar werd de stad Gibraltar = Dsjebel al Tarik, genoemd.

Binnen zeven jaar veroverden de Omayaden het hele Iberische schiereiland en kwam het Iberisch schiereiland onder Moors bestuur. Córdoba werd de hoofdstad van het Moorse Spanje.

Daarna trokken de Moren Gallië binnen. Bij Poitiers werden de Moslims in 732 bij Poitiers echter door de Frankische legers van Karel Martel, die zichzelf niet als koning over het Merovingische Rijk beschouwde, maar was wel de man was die de macht in handen had), tot staan gebracht. Het door de Arabieren beheerste rijk der Omayaden, dat zich uitstrekte van de Pyreneeën tot Afghanistan, werd verzwakt en geraakte in ontbinding. Talrijke bevolkingsgroepen waren tot de islam overgegaan. 

In 756 (755?) ontsnapte Abd Ar-Rahman, als enige van de familie der Omayaden aan een bloedbad aan de Tigris en stichtte het Emiraat van Córdoba. Tot 1031 zou de dynastie der Omayaden nog in Córdoba heersen.

Het rijk der Abassiden (750 - 786)

Gemaakt: 10-11-05; laatst gewijzigd: 05-05-06

colofon