Willem lX Hertog van Aquitanië, Graaf van Poitiers (1086-1126), Graaf van Toulouse, Graaf van Rouergue, (1110-1120). 

Willem IX, bijgenaamd de Troubadour of de Jonge, was een zoon van graaf Willem VIII van Poitiers en Hildegarde van Bourgondië. Hij werd geboren op 22 oktober 1070 en volgde zijn vader in 1086 op als Graaf van Poitiers en Hertog van Aquitanië. Willem organiseerde verder het hertogdom en nam Toulouse in. Ook nam hij deel aan de eerste kruistocht. Willem is met name ook bekend als kunstminnaar en als eerste middeleeuwse dichter in het Occitaans (minnedichten). Willem trouwde in 1094 met Philippa van Toulouse, dochter van graaf Willem IV van Toulouse, en werd vader van Willem (zijn opvlger Willem X), Agnes (zij trouwde met Ramiro ll van Aragón en met Amalrik V van Tours), Hendrik (hij werd abt in Cluny) en Raymond (hij trouwde met Constance van Atiochië). Het hof van Willem lX werd het centrum van de hoofse cultuur. Willem lX wordt gerekend tot één van de eerste troubadours, dankzij de poëzie die hij aan zijn buitenechtelijke avontuurtjes wijdde.

Willem X Hertog van Aquitanië, Graaf van Poitiers, Hertog van Gascogne (1126-1137)

Willem X van Aquitanië, bijgenaamd de Heilige, werd in 1099 in Toulouse geboren. Hij was een zoon van Willem IX van Aquitanië en Filippa van Toulouse. Willem was groot van gestalte en immer strijdlustig. Hij was een aanhanger van tegenpaus Anacletus II. Willem streed mee met Lodewijk VI van Frankrijk tegen de graven van Auvergne en verkreeg daardoor Auvergne als leengebied. Op bedevaart naar Santiago de Compostella overleed hij in 1137 zonder mannelijke troonopvolger. De huwelijken van zijn dochter Eleonora met de koning van Frankrijk en met de koning van Engeland lagen aan de basis van de Honderdjarige Oorlog (1337-1453). Willem was getrouwd met Eleonora, dochter van heer Aimery I van Châtellerault en later met Emma, dochter van graaf Adhemar III van Limoges. Willem had drie kinderen: Willem (hij overleed in 1137), Eleonora (zij trouwde met Lodewijk Vll van Frankrijk en later met Hendrik ll van Engeland) en Ptronella (zij trouwde met Roland l van Vermandois).

Eleonora Hertogin van Aquitanië (1137), Gravin van Poitiers (1137-1204), Koningin van Engeland (1154-1189), Koningin-moeder (1189-1204), Koningin-gemalin van Frankrijk (1137-1152), Hertogin van Gascogne (1137-1204)

Eleonora van Aquitanië, geboren in 1121 in Oitiers (Aquitanië) was de dochter van hertog Willem X van Aquitanië en Eleonora van Châtellerault. 

In de tijd waarin Eleonora opgroeide, bloeide aan het Aquitaanse hof de hoofse cultuur. De jonge Eleonora werd omschreven als zo ongeveer de intelligentste en mooiste vrouw van het middeleeuwse Europa. Na het plotselinge overlijden van haar vader mocht Eleonora zich hertogin van Aquitanië noemen. De Franse koning Lodewijk Vl, aan wiens zorg zij na de dood van haar vader werd toevertrouwd, arrangeerde voor haar een huwelijk met zijn eigen zoon, de latere koning Lodewijk VII. Enige dagen na het huwelijk dat gesloten werd op 22 juli 1137, stierf Lodewijk VI. De zestienjarige Eleonora was nu zowel hertogin van Aquitanië als koningin van Frankrijk. Ze wierp zich vol geestdrift op beide taken wat door sommige vazallen met bewondering, door anderen met ergernis werd ontvangen. Haar echtgenoot stond ondertussen bekend als een zeer vrome, timide man die zich voor staatsaangelegenheden graag op zijn vrouw verliet. Na een miskraam raakte Eleonora onder invloed van de vooraanstaande geestelijke Bernard van Clairvaux, die haar uitlegde dat haar losbandige levensstijl er de oorzaak van was dat ze geen gezond kind ter wereld kon brengen. Dit inzicht scheen Eleonora's religieuze belangstelling aan te wakkeren. 

De geboorte van haar eerste kind Maria (1145) kan ze als een goddelijke bevestiging hebben opgevat. Toen haar echtgenoot aankondigde aan de Tweede Kruistocht te zullen deelnemen, besloot Eleonora hem te vergezellen. Na een legendarische entree in amazonedracht op een wit paard, bood ze in de Basiliek van Vézelay haar diensten aan aan Bernard van Clairvaux, de grootste voorvechter van de kruistochten. Ook 300 andere Aquitaanse dames waren volgens Eleonora bereid om zich in het Heilige Land met het verzorgen van gewonden bezig te houden. Het plan werd pas met enthousiasme ontvangen toen bleek dat ze bovendien 1000 gewapende Aquitaanse strijders in de aanbieding had. In 1147 werd met de Tweede Kruistocht begonnen.

De aanwezigheid van een regiment van 300 vrouwen tijdens de Tweede Kruistocht leverde onder tijdgenoten vooral veel hoongelach en pikante minstreelpoëzie op. In die poëzie werd veelvuldig gesuggereerd dat Eleonora tijdens haar verblijf in het Heilige Land de intieme banden met haar charmante oom Raymond van Poitiers tot voorbij de grenzen van het betamelijke had aangehaald. Ze steunde hem bovendien in zijn plan om Edessa aan te vallen, terwijl haar echtgenoot Lodewijk beslist Jeruzalem wilde bereiken om daarna Damascus te belegeren. Op het hoogtepunt van dit meningsverschil kondigde Eleonora aan dat haar huwelijk met Lodewijk onwettig was wegens te nauwe bloedbanden - destijds een populaire manier om een huwelijk te laten ontbinden. De inmiddels wat assertievere Lodewijk dwong op onhoofse wijze haar huwelijkstrouw af. De echtelieden keerden, op gescheiden schepen, naar huis terug. In 1150 beviel Eleonora van haar tweede dochter: Alix.

In 1152 werd het huwelijk tussen Lodewijk en Eleonora ontbonden. Nog geen 2 maanden later was ze getrouwd met de tien jaar jongere Hendrik I. In de periode tot 1166 kreeg ze niet minder dan tien kinderen: Willem (gestorven op 3-jarige leeftijd), Hendrik (de Jongere), Mathilde (zij trouwde met Hendrik de Leeuw), Hertog van Saksen en Beieren, Richard Leeuwenhart (later Koning van Engeland), Godfried (hertog van Bretagne), Eleonora (zij trouwde met Alfons Vlll van Castilië, Johanna (zij trouwde met Willem ll van Sicilië en Raymond Vl van Toulouse) en Jan (zonder Land).

In 1173 bleek het huwelijk tussen Eleonora en Hendrik weliswaar kinderrijk maar op persoonlijk vlak weinig succesvol: ze haalde haar drie zoons ertoe over om tegen hun vader in opstand te komen. Toen die opstand door Hendrik was neergeslagen zette hij Eleonora gevangen. 

Ze speelde pas weer een rol van betekenis nadat Hendrik in 1189 overleed en werd opgevolgd door hun beider zoon Richard Leeuwenhart. Net als bij Lodewijk VII het geval was geweest, ontpopte Eleonora zich als een steun en toeverlaat voor de koning. Tijdens diens kruisvaart nam ze zijn positie waar, waarvoor ze zelfs haar zoon Jan moest bevechten. Toen Richard op weg naar huis gevangen werd genomen was het Eleonora die zorgde dat hij vrijkwam, door het betalen van een borgsom van 100 Pond. Tot aan haar laatste levensdagen speelde Eleonora een actieve rol in de Europese politiek. Ze reisde veel, speelde voor huwelijksmakelaar en hield zich intensief bezig met het landsbestuur. Na Richards dood werd ze de adviseur van diens opvolger, haar zoon Jan. Af en toe trok ze zich voor haar rust terug in de abdij van Fontevraud. Daar stierf ze op 82-jarige leeftijd een natuurlijke dood (1 april 1204).

Rechts: grafmonument van Hendrik ll en Eleonora in de abdij van Fontefraud

Lodewijk lll Hertog van Aquitanië (1137-1152), als Lodewijk Vll Koning van Frankrijk (1137-1180)

Hendrik ll Hertog van Aquitanië (1152-1172), Koning van Engeland, Hertog van Normandiè (1150-1189), Graaf van Anjou (1151-1156 en 1158-1189), Graaf van Maine, Graaf van Anjou (1151-1156 en 1158-1189), Graaf van Tours (1151-1189), Graaf van La Marche (1177-1189)

Richard Leeuwenhart Hertog van Aquitanië (1192-1999), Graaf van Poitiers (1169-1199), Graaf van Maine (1183-1199), Koning van Engeland (1189 - 1199), Graaf van La Marche (1189-1199), Graaf van Tours (1189-1199)

In 1172 werd Richard (bijgenaamd Leeuwenhart), de derde zoon van Hendrik ll, hertog van Aquitaine. In 1273 hitste Eleonora haar zonen (Hendrik lll, Richard en Geoffrey) op tot een opstand tegen hun vader Hendrik ll. Uit eigenbelang had deze hen machtsposities gegeven in Engeland en Frankrijk. Lodewijk Vll, die zijn halve rijk aan Hendrik verloren had, was graag bereid de oproerige prinsen te helpen. Deze opstand schaadde Hendrik in Engeland niet veel, maar maakten zijn positie in Frankrijk wankel. Hendriks bewonderenswaardige energie stelde hem in staat ook met zijn onhandelbare zonen af te rekenen. Hun moeder (Eleonora) hield hij sindsdien tot aan haar dood gevangen. 

Toch laaiden keer op keer de familietwisten weer op. Wanneer de "leeuwenwelpen" de wapens niet tegen hun vader keerden vochten zij met elkaar. En altijd konden ze op medewerking rekenen van de onrustige Franse baronnen. De vermaardste van die Franse vechtersbazen was de Acquitaanse troubadour en burchtheer Bertran de Born, voor wie de gedachte dat zijn vrije en blijde landstreek door een vreemdeling werd geregeerd, onverdraaglijk was. In deze tijden van onrust overleden twee van Hendriks zonen. 

Na de opstand van 1173 vluchtte Eleonora in mannenkleren naar Frankrijk. Haar echtgenoot wist haar echter in handen te krijgen en sloot haar op in het kasteel van Chinon en in diverse andere burchten. In 1189, toen Richard koning van Engeland werd, kwam zij weer vrij en zou tot aan haar dood in 1204 weer een rol van betekenis spelen in de Europese politiek. Ze reisde veel, speelde voor huwelijksmakelaar en hield zich intensief bezig met het landsbestuur. 

colofon

Gemaakt: 29-12-10