6071

Engeland (1189-1272)

Engeland (1154-1189)

Richard l Leeuwenhart (1189 - 1199)

Hendrik ll werd opgevolgd door zijn derde zoon Richard Leeuwenhart (1189-1199), die sinds 1172 hertog van Aquitaine was en sinds 1183 kroonprins van Engeland. 

Zijn moeder Eleonore van Aquitaine, die door Hendrik ll sinds de opstand tegen hem in 1173 gevangen werd gehouden kwam weer vrij en zou tot aan haar dood in 1204 weer een rol van betekenis spelen in de Europese politiek. Ze reisde veel, speelde voor huwelijksmakelaar en hield zich intensief bezig met het landsbestuur. 

Richard nam deel aan de Derde kruistocht. Toen hem verontrustende berichten bereikten over een op handen zijn samenzwering tussen zijn broer en de Franse koning Filips ll Augustus, keerde hij naar zijn geboorteland terug. Onderweg werd zijn vaartuig echter door stormen uit de koers gedreven. Het strandde op de noordkust van de Adriatische Zee. Omdat behalve Filips ll Augustus nog andere vijanden op hem loerden, vermomde hij zich als koopman en zette de reis over land voort. In de nabijheid van Wenen werd hij echter ontdekt. Hij raakte in de macht van zijn doodsvijand, hertog Leopold en werd bijna twee jaar gevangen gehouden, totdat zijn trouwe onderdanen het enorme losgeld hadden opgebracht.

Zodra Richard Leeuwenhart Engeland terug was (1194), liet hij Jan schuldig verklaren aan hoogverraad, maar impulsief als altijd nam hij hem spoedig in genade aan. "Hij is immers mijn broer", zei Richard. "De rare streken die hij heeft uitgehaald, wil ik vergeten." Nadat hij opnieuw tot koning was gekroond,  voerde Richard tot 1198 verder oorlog tegen Frankrijk. Tijdens het beleg van het kasteel Châlus in Normandië (1199) werd hij dodelijk gewond. Op zijn sterfbed wees hij zijn broer Jan aan als zijn opvolger.

rechts: de gebieden van Richard Leeuwenhart in Frankrijk

Jan zonder Land (1199 - 1216)

Zijn moeder Eleonora van Aquitaine trad op als zijn adviseur.
Af en toe trok ze zich voor haar rust terug in de abdij van Fontrevault. Daar stierf ze in 1204 op 82-jarige leeftijd een natuurlijke dood.

Aan de oorlog met Frankrijk kwam bij de vrede van Goulet (1200) een einde, maar toen Jan zonder Land wegens een huwelijkskwestie weigerde te verschijnen voor het koninklijk hof, werd hij vervallen verklaard van zijn Franse lenen. Daarop heropende Filips ll Augustus de vijandelijkheden. 

Nadat Normandië in 1204 in Franse handen was gevallen, was er van het continentale Anglo-Angevijnse rijk alleen nog maar Aquitaine en en enkele delen van Poitou overgebleven. Op 13 oktober 1206 werd er een bestand voor twee jaar gesloten.

rechts: Jan zonder Land (1199 - 1216)

Inmiddels raakte Jan naar aanleiding van de verkiezing van de aartsbisschop van Canterbury, Stephen Langton, in grote moeilijkheden met de Engelse kerk. Paus Innocentius lll plaatste Engeland in maart 1208 onder interdict. Een jaar later werd Jan in de ban gedaan en in januari 1213 van de troon vervallen verklaard. Op 15 mei 1213 verklaarde Jan zich echter vazal van de Heilige Stoel en maakte zodoende Innocentius lll van vijand tot bondgenoot.

Filips ll Augustus moest niet alleen afzien van zijn voorgenomen invasie, maar werd nu op zijn beurt bedreigd met een inval van de Engelse koning, bij wie zich de Duitse koning Otto lV en Ferrand van Portugal, de graaf van Vlaanderen en Henegouwen en tal van andere rijksvorsten hadden gevoegd, met het doel Filips ll Augustus van zijn troon te verjagen.

Bij Bouvines (13 km ten zuiden van Lille in Noord-Frankrijk behaalde de Franse kroonprins Lodewijk op 27 juli 1214 een geweldige overwinning op dit gezamenlijk leger. Dit betekende het einde van Jans heroveringsplannen. Op 18 september 1214 werd te Chinon een nieuwe wapenstilstand gesloten.

In Engeland ondermijnden deze nederlagen de positie van de Engelse koning. Geestelijkheid, adel en stedelijke burgerij kwamen in opstand en dwongen de koning op 15 juni 1215 te Runnymede bij Windsor de beroemde Magna Charta af.

Paus Innocentius lll probeerde nog zijn vazal te helpen, verklaarde de Magna Charta zonder waarde (24 augustus 1215) en excommuniceerde de rebellen. Deze droegen de Engelse kroon op aan de Franse kroonprins Lodewijk (oktober 1215), die Het Kanaal overstak en Londen binnentrok (2 juni 1216). Jan trok zich terug naar het nooren, waar hij in de nacht van 18 op 19 oktober 1216 te Newark overleed. Hij werd opgevolgd door zijn oudste zoon Hendrik lll.

Hendrik lll (1216-1272)

Hendrik lll was pas negen jaar toen hij zijn vader opvolgde als koning van Engeland. Tijdens zijn minderjarigheid (1216-1227) werd de regering uitgevoerd door regenten, gekozen door de Engelse baronnen, eerst William Marshall, graaf van Pembroke, later Peter des Roches, bisschop van Winchester. In 1219 werd de paus officieel zijn voogd en sindsdien begunstigde hij steeds de pauselijke invloed in Engeland. In 1216-1217 moest Hendrik zijn troon verdedigen tegen de Franse kroonprins, de latere Lodewijk Vlll. 

Tijdens zijn persoonlijke regering liet Hendrik zich omringen door vreemde raadgevers uit de Provence en Poitou, naar Engeland overgekomen naar aanleiding van zijn huwelijk met Eleonora van Provence. De Curia gaf hij de bevoegdheid om in Engeland kerkelijke belastingen te heffen. 

Engeland (1272 - 1307)

laatst bijgewerkt: 22-12-08

colofon