5786

Britse Eilanden (1100 - 1154)

Henry (Hendrik) l koning van Engeland (1100 - 1135), Hertog van Normandië (1106-1135)

Hendrik, de jongste zoon van ( Willem l, de Veroveraar, die de bijnaam Beauclerc had gekregen, wegens de zeer verzorgde intellectuele opvoeding die hij zou hebben genoten, kwam na de dood van zijn broer  Willem ll in 1100 in het bezit van de Engelse troon en regeerde dit land als Hendrik l. In 1105 viel hij Normandië aan en versloeg zijn broer hertog Robert bij Tinchebrai (1106), waarna dit gebied onder de Engelse troon kwam en Hendrik hertog van Normandië werd. In Normandië bleef Hendriks macht echter wankel door het optreden van Roberts zoon Willem Clito. Van 1109 tot 1113 en van 1116 tot 1120 voerde Hendrik oorlog met .Frankrijk. 

Na de dood van zijn enige zoon in 1120 bracht hij de rijksgroten ertoe te zweren dat zij na zijn dood zijn dochter Mathildis (Eng. Empress Maud), die in 1114 getrouwd was met Hendrik V, Rooms Koning van Duitsland, op de troon zouden aanvaarden. In 1121 hertrouwde Hendrik, doch dit huwelijk bleef kinderloos.

Met de dood van Hendrik l in 1135 stierf het geslacht van Willem de Veroveraar in de mannelijke lijn uit. Er volgde een langdurige strijd om de troon tussen afstammelingen in de vrouwelijke linie van Willem de Veroveraar. De Normandische edelen maakten van de binnenlandse onrust en de bandeloosheid gebruik om het land te tiranniseren. Pas in 1154, toen Hendrik ll Plantagenet koning van Engeland werd, hielden de twisten om de troonsopvolging op.

Mathilde (Mathildis) (1135)

Na zijn dood in 1135 werd hij officieel opgevolgd door zijn dochter Mathilde (Mathildis), die na de dood van haar echtgenoot keizer Hendrik V (1125) hertrouwd was met Geoffroy (Godfried) van Anjou bijgenaamd Plantagenet. Deze bijnaam Plantagenet ontleende hij aan het feit dat hij steeds een genst of ginster (heidebrem, planta genesta, plante genet) op zijn hoed droeg.en die ook was afgebeeld op het familiewapenschild), de graaf van Anjou, Maine en Tours. Haar recht op de Engelse troon werd echter betwist door Stefanus van Blois. Dit zou leiden tot een burgeroorlog, die zou duren tot 1148, toen Mathilde de strijd tegen Stefanus opgaf, Engeland verliet en zich vestigde in Rouen.

Rechts: Mathildis van Engeland, dochter van Hendrik l

Stephen (Stefanus) Koning van Engeland (1135-1154) Hertog van Normandië (1135-1144)

Stephen, de kleinzoon van Willem de Veroveraar (zoon van Adela, de dochter van Willem de Veroveraar), was net een half dozijn jaar ouder dan zijn nicht en grote rivale voor de troon van Engeland., Mathilde.  Na de dood van zijn vader, de graaf van Blois, in 1102 werd hij opgevoed door zijn oom Hendrik l.  Hendrik was erg op hem gesteld en schonk hem bezittingen aan beide zijden van Het Kanaal. Omstreeks 1130 was hij de rijkste man in Engeland en Normandië.

Links: Stephen (1135 - 1154)

De eerste jaren van zijn bewind verliepen relatief kalm, maar zijn weke karakter trad al spoedig aan het licht. Kort na zijn kroning maakten twee baronnen zich ieder meester van een koninklijk kasteel in verschillende delen van het land. Stephen trad hiertegen weinig daadkrachtig op, waarna het geleidelijke verval van Stephens gezag begon in te treden. Stephen faalde in het handhaven van het recht, en een toenemend aantal baronnen slaagden erin zich meester te maken van Koninklijke bezittingen. Hij stond een groot gebied af aan de koning van Schotland om weerstand te kunnen bieden aan de aanvallen vanuit Wales. Hij werd overgehaald een onvoordelige overeenkomst te sluiten met Geoffrey van Anjou om een eind te kunnen maken aan de vijandelijkheden in Normandië. Stephen's relatie met de kerk verslechterde eveneens door de vervolging van bisschop Roger van Salisbury (1139).

Matilda wachtte op het continent de tijd af om haar erfelijke rechten te doen gelden. Vergezeld van haar echtgenoot Geoffrey (Godfried) van Anjou en haar halfbroer Robert, de graaf van Gloucester, landde Matilda in de herfst van 1139 aan de kust van Engeland. Het drietal verwierf vooral in West-Engeland een grote aanhang en begon in 1141 een opstand tegen Stephen. Bij een slag nabij Lincoln nam Robert Stephen gevangen. Hij werd afgezet en Mathilde werd als koningin erkend. Door haar arrogantie joeg de twistzieke Mathilde echter al gauw de burgerij van Londen tegen zich in het harnas en werd zij uit de stad verbannen. Stephen's leger begon daarna een opmars en slaagde erin Robert gevangen te nemen en wisselde deze uit tegen de koning.

Na de gevangenneming van Stephen in 1141 begon  Godfried van Anjou aan een veldtocht in Normandië dat hij in de jaren '42 en '43 vrijwel geheel ten koste van Stephan in bezit kon nemen. In 1144 riep hij zich uit tot hertog van Normandië. Uiteindelijk werd Stefan gedwongen Godfried en Mathilde's zoon Hendrik als erfgenaam te aanvaarden waarmee Godfried de stamvader werd van het huis Plantagenet dat in directe lijn tot aan de kroning van Hendrik IV van Lancaster op de troon zou blijven. Godfried werd de vader van:

Matildis was dan wel verslagen, maar de strijd om de troonsopvolging was nog niet ten einde. Stephen wilde dat zijn zoon Eustace als koninklijk erfgenaam werd erkend en Matildis wenste haar zoon Hendrik als opvolger op de troon. De burgeroorlog duurde voort totdat  Matildis in 1148 afreisde naar Frankrijk. Over de troonopvolging was echter nog steeds geen duidelijkheid.  De baronnen wilden geen partij kiezen, uit vrees hun macht te verliezen. Pas in 1153 kwam er definitieve beslissing, toen Eustace overleed en Henry naar Engeland overstak op te strijden voor zijn rechten en die van zijn moeder. De beide partijen besloten te komen tot een overeenkomst - het verdrag van  Wallingford - waarin werd bepaald dat Stephen tot zijn dood zou blijven regeren en dat Hendrik van Anjou de troon zou erven. Stephen stierf bijna een jaar later in 1154.

Rechts: Graftombe van Godfried van Blois in de kathedraal van Le Mans

Britse Eilanden (1154-1172)  

laatst bijgewerkt: 11-08-05

colofon