2862

Het rijk der Seleuciden (300 - 223 v. Chr. )

Seleukos (Seleucus) l Nicator (satraap van 311 - 305, koning van 305 - 280 v. Chr.)

Na de dood van Alexander de Grote (323 v. Chr.) ontstond er onder zijn veldheren een hevige strijd om zijn nalatenschap. Eén van deze veldheren was Seleukos die na de dood van Alexander hij opperbevel voerde over diens ruiterij. Hij bracht het in 321 tot satraap van Babylon, en in deze functie kreeg hij tijdens en als gevolg van de diadochenstrijd het oostelijk deel van Alexanders rijk grotendeels in zijn macht. 

Seleukos ging door als de meest humane en bekwame van de diodochen (= Opvolgers) de generaals in het leger van Alexander de Grote, die na zijn dood zijn gigantische rijk hadden verdeeld.en de macht hadden overgenomen in deze Diadochenrijken.

Seleukos beheerste een gebied dat met uitzondering van Egypte en aanvankelijk ook Klein-Azië, nagenoeg al de bestanddelen omvatte van het oude Achaemenidenrijk (het rijk van de Perzen) en reikte tot aan de rivier de Indus. In hetzelfde jaar dat hij koning werd (305 v. Chr.) stichtte hij de stad Seleucia aan de Tigris als zijn nieuwe hoofdstad. Later werd de stad hoofdstad van zijn dynastie echter verplaatst naar Antiochië waardoor het machtscentrum zich verplaatste van Mesopotamië naar Syrië.

Antiochië (het huidige Antakya in Turkije), gelegen aan de  rivier de Orontes, werd in 300 v. Chr. door Seleucus I Nicator gesticht. Al snel groeide de stad uit tot een grote metropool, mede door de vele handelswegen vanuit Azië die hier samenkwamen en de grote haven in het naburige Seleucia, en werd een van de belangrijkste hellenistische cultuurcentra, na Alexandrië in Egypte.

In de Romeinse tijd werd Antiochië  de hoofdstad van de Romeinse provincie Syrië.Antiochië bleef een van de grootste steden van het rijk. Meerdere keizers verfraaiden de stad nog meer met grote tempels en andere openbare gebouwen. De stad speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van het vroege christendom en wordt meermaals genoemd in het boek Handelingen. De stad was de zetel van een van de vijf Christelijke Patriarchaten binnen het Romeinse Rijk, maar raakte in verval na de Perzische invasie in 540 en de Arabische verovering in 636. De belangrijkste oorzaak hiervan was, naast de herhaaldelijke plunderingen en verwoestingen, de verschuiving van de handelsroutes die veelal via Constantinopel gingen lopen nadat dit de hoofdstad van het Oost-Romeinse Rijk werd. In 1097 werd Antiochië veroverd door de Kruisvaarders en werd hoofdstad van een Latijnse staat in de Levant, die werd veroverd door de Mamelukken in 1268.

In navolging van Alexander de Grote stichtten de Seleuciden op strategische punten naar Grieks model ingerichte steden, die dienden tot militaire bases, maar later uitgroeiden tot handelscentra. Omdat in diezelfde tijd in Griekenland overbevolking heerste, zochten duizenden emigranten hun geluk in deze steden. Grieks werd op den duur de omgangstaal in plaats van het Aramees. Op deze wijze ontstond er een Helleens-Iraanse cultuur. Maar het streven naar zelfstandigheid zou op den duur fataal blijken te zijn voor het rijk der Seleuciden.

Seleukos l zelf moest al in 302 v. Chr. na een mislukte invasie Arachosia en de Kaboelvallei afstaan aan Chandra Gupta (320-335) van het Indische Gupta-rijk. Van deze Indische vorst kreeg hij 500 krijgsolifanten cadeau en dit bezorgde hem het militaire overwicht tegen Antigonus I, die hij met een coalitieleger versloeg bij Ipsus in 301. Door deze overwinning verkreeg hij Syrië, en hij stichtte het jaar daarop aan de rivier Orontes de stad Antiochia. Na de stichting van Antiochië richtte hij zijn aandacht vrijwel uitsluitend op het westen van zijn rijk, en verkreeg ook de macht over het grootste deel van Klein-Azië, door een overwinning op Lysimachus, de koning van Thracië die sinds 287 v. Chr. ook heerste over Macedonië en Thessalië, in de Slag bij Curupedium in 281 v. Chr.

Antiochus l Soter (281 - 261 v. Chr.)

Antiochus I, bijgenaamd Sotèr (d.i. "redder" of "verlosser", was de zoon van Seleukos I Nicator en stond aan het hoofd van diens ruiterij in de Slag van Ipsus in 301 v. Chr. Toen uitlekte dat Antiochus smoorverliefd was op Stratonice, de jeugdige echtgenote van zijn vader, stond deze haar probleemloos aan hem af. In 280 beklom hij de troon, en besloot af te zien van zijn vaders veroveringsplannen met het oog op het Westen. Hij sloot een vredesverdrag met Antigonus II Gonatas van Macedonië en huwelijkte aan deze zijn zuster uit. Met dit huwelijk legde hij de grondslag voor een eeuw van vriendschap met Macedonië. Zijn bijnaam dankte hij aan zijn overwinning in de Slag der Olifanten in 276, tegen de Galaten die zijn rijk waren binnengevallen. In Klein-Azië werkte Pergamon zich van zijn rijk los onder Eumenes I, tegen wie hij in 262 een nederlaag leed.

Antiochus ll Theos (261-246)

Antiochus II Theos was de zoon van koning Antiochus I Soter en zijn moeder de Macedonische prinses Stratonice II.

Toen Antiochus ll Theos, de zoon van Antiochus l Soter aan de macht kwam. was het rijk in oorlog met de Ptolemaeën onder Ptolemaeus ll van Egypte. In 258 v. Chr. wist hij Timachus af te zetten, een pro-Egyptische tiran van Milete. Het volk kende hem daarom de titel "God" (Theos) toe.

In ca. 250 v. Chr. eindigde de oorlog en Antiochus bezegelde dit door te huwen met Berenice, dochter van Ptolemaeus ll Philadephus na scheiding van zijn eerste vrouw Kaodice. Ofschoon Berenice hem wel een kind schonk, ging het huwelijk mis en in 246 v. Chr. haalde Laodice haar man weer terug bij haar. Datzelfde jaar stierf de koning. Geruchten gingen dat hij door Laodice vergiftigd was, zodat haar oudste zoon Seleucus ll Callinicus aan de macht kon komen.

Vanaf ca 200 v. Chr. was het rijk van de Seleuciden teruggebracht tot een kleine staat in Syrië.

In 253 v. Chr. slaagde Arsaces (246 - 211 v. Chr.), de koning van het Iraanse nomadenvolk der Parni ten oosten van de Kaspische Zee, erin zijn eigen rijk te stichten: Partië of het Parthische rijk. Het koningshuis van de Parthen, dat tussen 253 v. Chr. en 224 n. Chr. toen ze werden omvergeworpen door de Sassaniden, wordt aangeduid met Arsaciden. 

Seleucus ll Callinicus (246 - 225 v. Chr.)

Seleucus II , bijgenaamd Callinicus (d.i. "een mooie overwinning behalend"), was de oudste zoon van Antiochus II en diens eerste echtgenote Laodice, en beklom de troon in 246 v. Chr. Tijdens zijn regering gingen voor het Seleucidenrijk aanzienlijke gebiedsdelen verloren: in het oosten maakten de satrapieën Parthië en Bactrië zich los, terwijl in Klein-Azië het koninkrijk Pergamon tot stand kwam en zich uitbreidde tot aan de Taurus. Ook in een oorlog tegen Ptolemaeus III van Egypte gingen gebieden in Klein-Azië verloren. Seleucia Pieria, de havenstad van Antiochië, werd door Ptolemaeus bezet en bleef daarna gedurende 25 jaar in Egyptische handen. Alsof dat nog niet genoeg was profiteerde Seleucus' jongere broer Antiochus Hiërax van diens langdurige veldtochten om zichzelf als autonoom heerser in Klein-Aziê te gedragen, hierbij gesteund door zijn moeder Laodice. In 242 v. Chr. bracht zij Seleucus II ertoe zijn macht met zijn broer Antiochus Hierax te delen. Antiochus vormde onder meer uit Galaten een huurlingenleger en herstelde het koninklijk gezag in Klein-Azië. Ptolemaeus III en Seleucus II sloten dat jaar vrede.

Rechts Antiochus Hierax

In 239 bracht Antiochus Seleucus ll nabij Ancyra een zware nederlaag toe. Pas tussen 236 en 228 kon Antiochus geleidelijk bedwongen worden en dan nog door Attalus I van Pergamon. Antiochus overleed in 226 v. Chr. Seleucus II had twee zonen, zijn opvolgers Seleucus III en Antiochus III, en twee dochters. Hij overleed in 225 als gevolg van een val van zijn paard.

Seleucus lll Ceraunus (of Soter) (225 - 223 v. Chr.)

Seleucus III, bijgenaamd Ceraunus (d.i. "bliksem"), was de oudste zoon van Seleucus II Callinicus. Over zijn kortstondige regering valt weinig meer te zeggen dan dat hij, om verder onbekende redenen, door hovelingen werd vergiftigd tijdens een veldtocht tegen Attalus I van Pergamon.

Het rijk der Seleuciden (223 - 200 v. Chr.); Partische Rijk (250 v. Chr. - 226 n. Chr.)

laatst bijgewerkt: 30-09-08

colofon