3902

Het rijk van de Ptolemaeën (285 - 116 v. Chr.)

Ptolemaeus ll

Onder de opvolger van Ptolemaeus l (Soter), Ptolemaeus ll (bijgenaamd Philadelphos  omdat hij naar goed faraonisch gebruik met zijn zuster trouwde), werd Alexandrië, de hoofdstad van Egypte, het centrum van de Antieke Wereld, anderhalve eeuw nadat Athene dat was en twee eeuwen voordat Rome dat werd. De haven werd het knooppunt van de handelsroutes tussen Afrika, Europa en Azië en groeide uit tot een belangrijke marinebasis. 

Ptolemaeus ll die tot 246 v. Chr. regeerde over het land aan de Nijl, was gehuwd met Arsinoë en werd bekend door zijn uitbouw van het administratieve apparaat en de instelling van een heerserscultus. 

Ptolemaeus ll werd opgevolgd door Ptolemaeus lll Euergeter (Grieks: weldoener) (246-222). 

Hij breidde het Egyptische rijk uit tot de Eufraat, waarmee het zijn grootste omvang bereikte. In 237 v. Chr. werd onder Ptolemaeus lll Euergetes begonnen met de bouw van de aan de zonnegod Horus gewijde tempel van Edfu, die 25 jaar in beslag nam.  De architecten hebben zich duidelijk laten inspireren door de bouwstijl van de beroemde architect Imhoteb, die tijdens het bewind van farao Djoser (2690 – 2670 v. Chr.) diens trappenpiramide te Saqqara gebouwd heeft. Dit is opmerkelijk gezien deze bouwstijl toen al meer dan 25 eeuwen oud was. De tempel heeft bijna 2000 jaar onder een laag zand en slib gelegen en pas iIn 1860 werd de tempel bevrijd van het woestijnzand. Het is daarom ook één van de best bewaarde tempels in Egypte.

Ptolemaeus lV Philopator (222-205)

Tijdens het bewind van Ptolemaeus IV Philopator, de zoon van Ptolemaeus III Euergetes I en Berenice II, begon het verval van het Ptolemeïsche koninkrijk. In 220 v.Chr. trouwde hij met zijn zuster, Arsinoë III.

Ptolemaeus V Epiphanes (205-180)

Ptolemaeus V Epiphanes kwam al als klein kind op de troon na de dood van zijn vader Ptolemaeus IV Philopator, als vijfde in de Ptolemaeïsche dynastie. Zijn moeder was Arsinoë III Tijdens een serie regentschappen kreeg het aanzien van Egypte in het Midden-Oosten veel te lijden, hoewel de priesters het nieuwe bewind een opluchting vonden vergeleken bij het vorige. De regenten Agathocles, Sosibius, Tlepolemus, Aristomenes, Scopas e.a. hadden in het binnenland weer orde op zake gesteld. Dat werd duidelijk gemaakt door een aantal proclamaties in steen te laten beitelen in zowel hiërogliefen, demotisch als Grieks. De latere Egyptologen zijn hun daar eeuwig dankbaar voor omdat de Steen van Rosette (van 4 Xandikos = 18 Mechir = 27 maart 196 v.Chr.) hen de mogelijkheid gaf het Egyptische schrift te ontcijferen. Dit is dan ook de voornaamste reden waarom Epiphanes wat bekender is dan de andere leden van zijn dynastie.

Antiochus III van Seleucia en Philippus V van Macedonië spanden samen om de overzeese bezittingen van Egypte onder zich te verdelen. Philippus bezette verschillende eilanden en plaatsen in Carië en Thracië. Na de slag van Panium in 198 v.Chr. verloor Egypte Palestina dat in de handen van de Seleuciden kwam. Antiochus sloot daarna vrede met Egypte en gaf Epiphanes zijn dochter Cleopatra tot vrouw (193 v.Chr.), maar in het volgende conflict met Rome koos Egypte de kant van de Romeinen.

Als volwassen heerser had Epiphanes tirannieke en tamelijk wrede neigingen. Hij was een goed atleet, maar sloeg een rebellie van de Egyptenaren tegen zijn (Grieks) bewind met harde hand neer. Zijn oudste zoon Ptolemaeus VI Philometor volgde hem als kind onder voogdij van zijn moeder Cleopatra I op.

Ptolemaeus Vl Philometor (180-164)

Ptolemaeus Vl Philometor (163-145)

Onder Ptolemaeus Vl lwerd begonnen met de bouw van de tempel van Kom Ombo, gewijd aan de valkengod Haroëris en de krokodilgod Sobek.

Ptolemaeus Vll Neos Philopator (145)

Na de dood van Ptolemaeus Vl Philometor werd zijn echtgenote Cleopatra ll regentes over haar zoontje, Ptolemaeus VII Neos Philopator. Ze trad opnieuw in het huwelijk, ditmaal met haar broer Ptolemaeus VIII Euergetes II, ook wel 'Physcon' genaamd. Op het bruiloftsfeest vermoordde hij Neos Philometor en kroonde zichzelf tot koning.

Ptolemaeus Vlll Euergetes ll (Physcon) (145-116) 

Eenmaal op de troon van Egypte nam hij wraak op de Joodse gemeenschap en intellectuelen in Alexandrië, die hem dwars zaten toen hij Philometor van de troon probeerde te stoten. Door deze massavervolging verlieten veel intellectuelen zoals Apollodorus Alexandrië, waardoor de stad ingrijpend veranderde.

In 142 v.Chr. scheidde hij van Cleopatra II en trouwde met Cleopatra II's dochter, Cleopatra III. In 132/131 v.Chr. kwamen de inwoners van Alexandrië in opstand en zette het koninklijke paleis in brand. Cleopatra II bracht een leger op de been en dreef in 131 v.Chr. Cleopatra III en Physcon uit Egypte. 

Hierna benoemde Cleopatra ll haar zoon (en die van Physcon), Ptolemaeus Memphitis tot koning over Egypte werd en regeerde uit zijn naam (maar eigenlijk regeerde ze alleen tijdens die tijd). Physcon keerde terug uit Cyprus en slaagde erin om Memphitis, zijn eigen zoon dus, te vermoorden en stuurde de stukken van zijn lichaam naar Cleopatra II. Niettemin bleef zij heerseres over Egypte. Ze bood de troon aan Demetrius II van Syrië, maar ook hij werd vermoord door Physcon. Ditmaal vluchtte Cleopatra II Egypte uit en kwam Physcon opnieuw aan de macht als koning.

Rechts: Cleopatra ll

In 124 v.Chr. kwam het tot een openbare verzoening tussen Physcon en Cleopatra II. Ze besloten hierna om samen te regeren. Cleopatra III werd hier ook bij betrokken. Physcon en Cleopatra II stierven beiden in 116 v.Chr. 

Physcon en Cleopatra ll lieten het koninkrijk na aan Cleopatra III die één van haar eigen zonen uit mocht aanwijzen om koning te worden. Ze koos voor haar zoon Alexander, maar daartegen kwamen de inwoners van Alexandrië in verzet. De Alexandrijnen drongen haar Lathyros van Cyprus op als regent voor haar schoonzoon Ptolemaeus lX Soter ll.

Links: Cleopatra lll (Württembergisches Landesmuseum, Stuttgart).

Egypte (116 - 51 v. Chr.)

laatst bijgewerkt: 06-09-08

colofon