2268

Nairi / Urartu  (ca. 1300 - 832 v. Chr.)

Ca. 1350 v. Chr. had de Hittitische heerser Suppiluliuma de Hoerritische staat Mitanni veroverd. Tijdens de chaos die daarna in Mitanni ontstond, wist de Assyrische koning Assur-Uballit (ca. 1379-1341 v. Chr.) zich los te maken van Mitanni. Mitanni werd een vazalstaat van de Hittieten, maar werd kort daarna veroverd door de Assyrische koningen Adad-nirari l (1310-1281) en Shalmaneser l (1280-1268). Het gebied ten oosten van de Eufraat werd een Assyrische provincie. Het is heel goed mogelijk dat veel Mittaniërs tijdens de Hittitische en Assyrische overheersing hun toevlucht hebben gezocht in het Oost-Anatolische berggebied. De stammen die zich daar hebben gevestigd treden de geschiedenis binnen als de Nairi (het gebied rond het Van-meer), dat de de Assyriërs Uruartri werd genoemd naar de heilige berg Ararat), de Manah (nabij het Urmia-meer) en de Diaukhi (om en nabij het huidige Erzurum).  

Nairi, betekent "land van de rivieren". Assyrische koningen verhaalden over ca. 60 stammen en 100 steden in het Nairi rijk. De Nairi waren eigenlijk een verbond van stammen, waarbij de Nairi stam de scepter zwaaide. De alliantie had haar basis om en nabij het Van-meer, wat tezamen met de Ararat-vallei het gebied maakte tot het vruchtbaarste van de hele streek. Naast de vruchtbare bodem kende het gebied ook een grote rijkdom aan mineralen en andere bodemschatten. De Nairi waren slechts één stam tussen vele andere stammen, doch alle stammen tonen overeenkomsten met de gebruiken van andere stammen elders in Mesopotamië. 

De oudste vermelding over Nairi/Urartu werd ca. 1260 voor C. door de Assyriërs (ten tijde van Shalmaneser l) In politiek opzicht waren zij georganiseerd als stadsstaten. De hoofdstad Arzashkun had dubbele verdedigingswallen en torens.

Assyrische documenten berichten over verschillende Assyrische veldtochten tegen de Urartu onder Tukulti-Ninurta l (1233-1196), Tiglath Pileser l (1115-1077), Ashur Belkhala l (1085-1076), Adad Ninari ll (909-889), Tukulti Ninurta ll (888-884), Ashur Nasirpal ll (883 - 859 v. Chr.) en Tiglath-Pileser III (774 - 727 v.C.). 

Zowel de Nairi waren noch van Semitische noch van Indo-Europese oorsprong. Hun taal had dezelfde wortels als het Hoerritisch en vele woorden en namen van goden vinden wij dan ook terug in beide talen. De Urarteëers en Hoerrieten in Noord-Syrië en Boven-Mesopotamië waren dan ook aan elkaar verwant. De Urartu ontwikkelden aanvankelijk hun eigen hiëroglyfenschrift, maar vanaf de 8e eeuw v. Chr. werd dit schrift alleen voor godsdienstige en administratieve doeleinden gebruikt.

Boven: kaart van Urartu. De rode pijl geeft de route aan van Shalmaneser lll 

Ondanks het feit dat de Nairi-stammen allen tezamen wellicht sterker waren dan de Assyriërs en de Hittieten bij elkaar, kon toch de Assyrische koning Tukulti-Ninurta I (1233-1196) de Nairi aanvallen en we kennen verslagen van hem waarin hij verhaalt over het krijgsgevangen nemen van 43 Nairi-koningen die hij mee terug nam naar zijn hoofdstad. 

De Nairi bleven echter voortdurend weerstand bieden tegen de Assyrische overheersing en in een tweede campagne veroverde de Assyrische koning het hele westelijke deel van het Armeens plateau. We hebben geen geschriften terug kunnen vinden over een campagne dicht bij het Van-meer, wat impliceert dat de Assyriërs dat gedeelte hebben vermeden aangezien daar de sterkste stammen huisden.

Vanaf de 11^e eeuw v.C. werden de Nairi overheerst door de Urartu. Assyrische spijkerschriftteksten duiden nu voor het eerst op een sterke Urartu-mogendheid. 

Ca 900 v. Chr. na de ineenstorting van het Rijk der Hittieten, vormden de Urartu een confederatie van stammen die door één centrale vorst geleid werd. De eerste onder hen heette Aramu (Arame), die regeerde van 858 tot c. 844 v. Chr. De hoofdstad Arzashkun werd ingenomen (ca. 846 v. Chr.) en verwoest door Shalmaneser lll van Assyrië. Aramu werd opgevolgd door Lutipri (ca. 844 - ca. 834).

Van ca. 834 - 828 v. Chr. heerste over Urartu koning Sardur (Sarduri, Sarduris, Seduri) l. Hij verplaatste de hoofdstad naar Tushpa. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Ishpuinis.  

Het koninkrijk beleefde zijn hoogtepunt tijdens de 8ste eeuw toen het zich uitstrekte van het noorden van Syrië tot het huidige Armenië, van de rivier Araxes (nu Aras, in het Russisch Araks), de boven Tigris en de Beneden-Eufraat. tussen de vier meren: het Van Meer in het zuidwesten,  het Urmia Meer (West-Iran) in het zuidoosten, het Cildir Meer (Oost-Anatolië) in het noordwesten en het Sevian Meer (Armenië) in het noordoosten.

Na de vijfde eeuw n. Chr. raakt de geschiedenis van Urartu in de vergetelheid. De ruïnes die men aantrof schreef men tot het begin van de 19e eeuw toe aan de Assyriërs. Het archeologische onderzoek van deze resten begon aan het eind van de 18e - het begin van de 19e eeuw.

Urartu (832 - 763 v. Chr.)

laatst bijgewerkt: 22-08-08

colofon