2081

Phrygiërs en Dardaniërs (1400 - 700 v. Chr.)

Anatolië in de Bronstijd; Anatolië in de IJzertijd
Tijdens de Egeïsche volksverhuizing, die ± 1220 v. Chr. was begonnen, staken volkeren van het Griekse vasteland, waar onder de Phrygiërs en Dardaniërs, volkeren van Indo-Euroopese oorsprong, de Dardanellen (Hellespont) over, en vielen vervolgens het Hittitische rijk binnen. Hattusas en andere steden werden verwoest en in brand gestoken.  

De Phrygiërs (Byriëges) woonden oorspronkelijk in Macedonië aan de mondingen van de Vardar en Strouma. (Paphlagonië)
Een van Phrygische (of Lydische) mythische koningen was Tantalus (ca. 1341 v. Chr.). Meestal wordt hem ook een goddelijke afkomst toegeschreven. Zijn vader was ó Zeus of de Lydische berggod Tmolos. Als zijn moeder wordt Pluto, de personificatie van de rijkdom genoemd. Tantalus' macht en aanzien zo groot was, dat de goden hem toestonden aan hun maaltijden aan te zitten. Overmoedig geworden zondigde hij door de geheimen van de goden aan stervelingen te vertellen; ook stal hij nectar en ambrozijn om daarmee zijn vrienden de onsterfelijkheid te bezorgen. Tenslotte doodde hij zelfs zijn zoon Pelops en zette hem als spijs aan de goden voor om hen op de proef te stellen. 
Hij werd hiervoor in de onderwereld zwaar gestraft. Tot aan zijn lippen stond hij in het water, terwijl boven zijn hoofd een tak met vruchten hing. Als hij wilde drinken week het water terug en reikte hij naar de vruchten dan boog de tak naar boven, zodat eeuwige honger en dorst zijn deel werd. Volgens een andere legende werd Tantalus begraven onder de berg Sipylus in Lydië. De vloek van Tantalus' overmoed trof ook zijn nageslacht (de Tantaliden), zoals zijn dochter Niobe, zijn zonen Atreus en Thyestes, zijn kleinzoon Agamemnon en zijn achterkleinzoon Orestes. Zij vestigden zich in het westelijk deel van Centraal Anatolië. Het duurde echter nog tot de achtste eeuw voor Chr. voor de Phrygiërs tot een centraal, vanuit Gordium geregeerd rijk (Phrygië) hadden gebracht. 

Het oorspronkelijke woongebied van de Dardaniërs was de bovenloop van de Vardar. Zij vestigden zich aan weerszijden van de Dardanellen. Zij herbouwden de door de Myceners tijdens de Trojaanse oorlog verwoeste stad Troje Vlla. In de Ilias worden de bewoners van Troje Vllb namelijk met dezelfde naam aangeduid. Volgens Vaerewijck waren de Dardaniërs bondgenoten van de Trojanen.

Uit oude geschriften blijkt dat de namen Dardaniërs of Dardani synoniem waren van Trojanen die tegen de Mykeners streden in de Trojaanse Oorlog. De naam Dardaniërs is afgeleid van Dardanus, volgens der Griekse mythologie een zoon van Zeus, verwekt bij Elektra, de dochter van de Atlas. Diens kleinzoon kreeg de naam Tros. Hij zou regeren over het gebied dat Troas of Troad ging heten. Niet ver vandaar bevond zich de Hellespont, de doorgang die nadien werd omgedoopt tot Dardanellen, eveneens afgeleid van de naam Dardanus. 

De Dardaniërs hebben volgens Varewijck ook een rol gespeeld bij de oorlog die het Hittietenrijk voerde tegen farao Ramses ll van Egypte. In Egyptische hiërogliefen uit de 13de eeuw v. Chr. wordt beschreven hoe de Hittieten steun kregen van een volk uit Klein-Azië (Anatolia). Dat volk werd vermeld als de "Drdny." 

Een feit is dat de data aangaande de val van het rijk der Hittieten en de val van Troje (ca. 1209 v. Chr.) overeenstemmen met de data van de vondsten die de aankomst van de Illyriërs op de Balkan bevestigen. (Walter Vaerewijck in: De Illyriërs) 

Troje Vllb werd ± 1100 v. Chr. door brand verwoest, waarna de heuvel Hissarlik de eerstkomende 400 jaar onbewoond zou blijven.

Tussen 900 en 700 v. Chr. werd Noord-West Anatolië gaandeweg door de Phrygiërs bewoond. In de 8e eeuw v. Chr. kwam Centraal-Anatolië onder hun heerschappij. Op zijn hoogtepunt was strekte het Phrygische rijk zich uit van de Zwarte Zee tot Konya in het westen en de Kizlirmak in het oosten. Hun cultuur ontwikkelde zich in een gebied dat lag ingeklemd tussen de rivieren Kizilirmac en Sakarya in het noorden.  

De hoofdstad van het Phrygische rijk was Gordion (Gordium, Gordiyon), bij het huidige Polatli op 70-80 km. ten zuidwesten van Ankara. De stad lag aan de oude Koninklijke weg tussen Lydië en Assyrië/Babylonië, waar deze rivier Sangarius (Sakarya), kruist.

Het was een zwaar versterkte stad. De officiële gebouwen waren gebouwd volgens het grondplan van een megaron dat in Anatolië al bekend was sinds het 3e mill. v. Chr. De Phrygiërs voegden echter nieuwe elementen toe. Zo versierden zij de façades van de gebouwen met geometrisch versierde panelen en bedekten zij de vloeren met kleurrijke mozaïeken. De Phrygiërs hadden een voorliefde voor monumentale grafbouw, getuige hun tumili en hun reliëfwerk versierde rotsgraven.

Volgens de legende is Gordium gesticht door Gordias in de 8e eeuw voor Christus. Veel vroeger al woonden er mensen in de streek: ten noordoosten van de stad werd een Hittitische grafheuvel gevonden die uit de 17e of 16e eeuw voor Christus stamt. Later zijn in de buurt van deze grafheuvel andere grafkamers ontdekt, waarvan de schatten tegenwoordig in het Archeologisch museum van Ankara te bewonderen zijn. Rondom de oude stad zijn resten van leem, kleine steentjes en klei gevonden, die gedateerd zijn rond 800 v.Chr. Een stadsmuur (ca. 750 v.C.) zou ongeveer 7 meter hoog geweest moeten zijn. Rond 695 v.C. werd de stad door de Kimmeriërs in de as gelegd. Gordium - Wikipedia
Een andere mythische koning was koning Midas (Mit-ta-a in Assyrische bronnen). Hij zou geleefd moeten hebben aan het eind van de 14e eeuw v. Chr, aangezien Dionysus omstreeks 1382 v. Chr. zijn Dionyscultus over Athene verspreidde en hij in 1381 v. Chr. door Perseus werd verslagen. Midas was bekend om zijn fabelachtige rijkdom. Toen Silenus, de opvoeder van Dionysus eens verdwaald was in Midas' rozentuinen, liet de koning hem naar Dionysus terugbrengen. Uit dankbaarheid beloofde de god een wens van Midas te zullen vervullen, waarop deze vroeg dat alles wat hij zou aanraken in goud zou veranderen. Daar hij toen eten noch drinken kon, smeekte Midas toen om bevrijd te worden van de goudkwaal en baaddij hij zich op Dionysus' aanwijzing in de rivier de Pactolus, die sindsdien goudzand meevoerde. 

Bij een muzikale wedstrijd tussen Apollo en Pan of Marsyas besliste Midas ten gunste van Pan, waarop Apollo de oren van Midas tot ezelsoren liet uitgroeien. Met een muts trachtte Midas die te verbergen, maar zijn barbier ontdekte het geheim en fluisterde het in een gat in de grond. Het riet dat op die plek opschoot, maakte, ruisend in de wind, het geheim van de ezelsoren algemeen bekend. Deze sage wordt met name verhaald door Ovidius in de Metaphores. Midas werd beschouwd als de stichter van de beroemde Cybele-tempel te Pessinus.

Van de stad Gordion zijn alleen ruïnes overgebleven (zie foto links). Benevens de stadsmuren en -poorten, die dateren uit de 8ste eeuw voor onze jaartelling, zijn er de grondvesten van woningen ontdekt. De vloeren bevatten mozaïeken van kiezelsteen en hadden in het midden een ronde haard. Zij waren gebouwd uit hout en leemsteen en bedekt met een zadeldak. Dit zou wijzen op de Europese herkomst van de Phrygiërs, daar Anatolië een bijzonder regenarm gebied is. 
In de omgeving liggen wel een groot aantal grafheuvels. Het archeologisch onderzoek is hier pas in 1900 ingezet. De hoogste gevonden grafheuvel is 59 meter hoog en aan de voet 250 meter breed. In deze grafheuvel trof men een skelet aan van een oude man zittend op een doodsbed. Men vermoedt dat dit het graf van Midas is en daarom wordt het alvast zo omschreven. De grafkamer is met balken uitgebouwd. Het gevonden skelet is dit van een zestigjarige man. Via een tunnel werd een kamer bereikt, vol met Phrygische kunstvoorwerpen, zoals bronzen vaten en spelden. Edele metalen hoorden niet bij de gevonden ‘schat’. 

De "grafkamer van Midas" is nagebouwd in het Museum van Anatolische Beschavingen in Ankara.

Ook in andere tumuli en ruïnes van Gordion werden geen goud of zilver gevonden. Vermoedelijk was alles al buit gemaakt door de plunderende Kimmeriërs, die in 695 v.  Chr. de stad veroverden en plat brandden. Het is in het Gordion van Midas dat Alexander de Grote de “Gordiaanse knoop” doorhakte.( Veroveringstocht van Alexander de Grote)

 

Links: Een aardewerk kan, beschilderd met mythologische decoraties, gevonden in één van de grafheuvels bij Gordion, eind 8e - begin 7e eeuw v. Chr.

De keramiek en de bronzen voorwerpen vertonen buitenlandse stijlinvloeden, zoals Griekse, Hittitische, Assyrische en Iraanse. Vrijwel alle archeologische vondsten berusten in het archeologisch museum van Ankara.

 
Lydië (700 - 600 v.Chr.)

Laatst bijgewerkt: 03-03-07

colofon