7301

Lage Landen (1494 - 1506)  

De Nederlanden werden in de 16e eeuw een economisch macht binnen Europa. In de periode 1495-1520 vond een bloei plaats van de Europese wereldhandel. Een belangrijke rol hierin speelde de Zuidelijke Nederlanden. De handelsstad Antwerpen speelde een vooraanstaande rol. Rond 1500 verplaatste de Portugezen hun handelsactiviteiten naar deze stad. Vanaf 1550 was Antwerpen uitgegroeid tot de handelsplaats voor stapelgoederen in Noordwest-Europa. In 1568 begint de opstand van de Nederlanden tegen de Spaanse overheersing (in de boeken bekend als de 80-jarige oorlog of opstand). Ook Engeland dreef met Antwerpen intensief handel. Op de jaarmarkten van de Europese steden Keulen, Antwerpen, Frankfurt en Lyon werden Engels lakenstoffen verhandeld. Via Spanje werd handel gedreven met Noord-Italie, Castilie, Baskenland en Sevilla. In dit netwerk van handelscontacten gingen de Nederlanden tijdens de 16 eeuw een belangrijke rol spelen.

De Zuidelijke Nederlanden (het gebied van wat nu België is) hadden zich al rond 1500 ontwikkeld door vroeg industriële productie van luxeproducten voor de Europese export. Hieronder zijn bekend de zijdeweverij, glas-en spiegelindustrie en meubelmakerij.

Filips de Schone (1494-1506) 

De gewesten hadden goede hoop dat hun nieuwe vorst Filips de Schone meer oog had voor hun belangen dan Maximiliaan, die het alleen maar te doen was de machtigste vorst in Europa te worden. 

Om de geldmiddelen weer in orde te brengen richtte Filips zijn hofhouding eenvoudig in. In tegenstelling met zijn vader en grootvader hield hij vrede met Frankrijk tot geluk van zijn onderdanen. De handel bevorderde hij door met Engeland een verdrag te sluiten, waardoor er een eind kwam aan de wederzijdse kaperijen en hoge tollen. Zo scheen alles mooi: een eigen vorst, alleen voor eigen land. Maar al spoedig kreeg Filips andere belangen, die hem van zijn erflanden aftrokken. 

In 1496 trad Filips in het huwelijk was met Johanna van Aragon, de dochter van Ferdinand van Aragón en Isabella van Castilië. 

In 1500 werd hun zoon Carlos (Karel) geboren. Enkele maanden later werden Johanna en Filips door een reeks sterfgevallen in de familie onverwacht de erfgenamen van de koninkrijken Aragón en Castilië. Door de erfenis van Spanje, dat vooral na de ontdekking van Amerika door Columbus een wereldmacht was geworden, raakte Filips verwikkeld in allerlei buitenlandse kwesties. 

Voorlopig probeerde hij koning Lodewijk Xll van Frankrijk te vriend te houden. De anderhalf jaar oude Karel werd verloofd met de enige dochter van de Franse koning. Mocht Lodewijk zonder mannelijke kinderen sterven, dan zou Karel ook Frankrijk erven. Als dat was gebeurd zou er vier eeuwen geleden al één Europa zijn ontstaan. Maar alles liep toch anders. 

Door de dood van Isabella in 1504 werd het een stuk minder zeker dat Filips op de Spaanse troon zou komen. Lodewijk Xll had Ferdinand een jonge nicht ten huwelijk aangeboden. Als uit dit huwelijk nog een zoontje zou worden geboren zou die de eerstvolgende erfgenaam zijn van de Spaanse troon. Filips moest zo snel mogelijk naar Spanje afreizen, maar eerst moest hij afrekenen met Karel van Gelre. In de loop der jaren had deze zijn machtsgebied steeds meer uit. Hij had Weesp en Muiden veroverd en bedreigde van daaruit Amsterdam. In korte tijd veroverde Filips de steden Arnhem en Nijmegen en een groot aantal burchten. Had Filips nog even doorgezet, dan had Karel van Gelre onvoorwaardelijk moeten capituleren. Maar Filips had haast.

links: portret van Filips de Schone 

Er werd snel een vredesverdrag gesloten, waarbij werd bepaald dat Karel Gelre mocht houden en zich verplichtte Filips de eerstkomende drie jaar tegen een goed loon te dienen. Hierna reisde Filips snel af naar Spanje (1506). Daar raakte hij al gauw in een wespennest van problemen. Plotseling werd hij ziek, mogelijk door vergiftiging en kort daarop overleed hij. Twee jaar lang reisde de waanzinnig van verdriet geworden Johanna van Aragon met het lijk van haar overleden man door Spanje. Filips' zoon  Karel V nog maar pas zes jaar oud. 

Als regent kwam alleen Maximiliaan in aanmerking, die intussen keizer was geworden van Duitsland. Maar deze had voorlopig zijn handen vol aan de strijd tegen de Turken. Daarom liet hij de regering over de Nederlandse gewesten over aan zijn pas weduwe geworden dochter, Margaretha van Oostenrijk (Savoye), die hij benoemde tot landvoogdes.

In de 16e eeuw nam in Holland de bevolking snel toe. Aan het begin van de 16e eeuw woonden er ongeveer 275-.000 inwoners in Holland. Een eeuw later waren dat er ca. 675.000. Die groei begon op het platteland in de eerste helft van de eeuw en zette zich door in een explosieve groei van de steden na 1580. 
Al die Hollanders moesten zichzelf in leven zien te houden en dat was lang niet gemakkelijk, want tot ca. 1580 stegen de prijzen van de levensmiddelen sneller dan de lonen. In de praktijk betekende dat een groot deel van de bevolking het in de loop van de eeuw steeds moeilijker kreeg en langzaam verpauperde. 

Lage Landen (1506-1515)

laatst bijgewerkt: 26-09-02

colofon