Johanna, koningin van Castilië en Aragon (1504 - 1516) Filips de Schone, koning van Castilië en Aragon (1506)

Johanna was getrouwd met Filips de Schone, de zoon van Maximiliaan I van Habsburg en Maria van Bourgondië. 

Het plotselinge overlijden van haar broer Don Juan (1497) en haar oudste zus Isabella (1498), maakten van Johanna plotseling de rechtmatige opvolgster van haar beide ouders. Filips de Schone zou zo via zijn vrouw als koning van Castilië en Aragon aan de macht kunnen komen. Als toekomstige erfgenamen maakte het paar tussen 1501 en 1502 een inhuldigingsreis door Spanje, waar Johanna beviel van een tweede zoon. Filips was echter al voor diens geboorte uit Spanje vertrokken en Johanna zou ruim een jaar bij haar ouders in Spanje achterblijven. Na terugkeer in de Nederlanden kreeg Johanna het bericht te horen dat haar gehate moeder Isabella op 26 november 1504 aan kanker was overleden.en was zij tegen alle verwachting in de erfgename van de troon van de dubbelmonarchie Castillië-Aragón, die inmiddels sterk was uitgebreid en dankzij Isabella's beschermeling Columbus en de conquistadores onder andere ook de West-Indische koloniën omvatte. 

Voordat Isabella van Castillië overleed, bleek zij een merkwaardige clausule in haar testament had laten opnemen. Indien Johanna waanzinnig zou worden, zou zij in naam koningin blijven, maar haar vader Ferdinand van Aragon zou als regent alle werkelijk macht in handen krijgen, totdat Johanna's zoon Carlos (Karel) meerderjarig zou zijn. Sommige geschiedkundigen gaan er vanuit, dat Isabella de clausule in haar testament heeft op laten nemen, omdat zij in Johanna's jeugd al tekenen van krankzinnigheid bespeurd zou hebben. Hoe het ook zij, door het overlijden van Isabella werd Johanna koningin. Terwijl Ferdinand van Aragón het regentschap voor zich opeiste, liet Johanna's echtgenoot Filips de Schone zich te Brussel tot koning van Castillië uitroepen. 

Het was echter een stuk minder zeker dat Filips ooit op de Spaanse troon zou komen.  Lodewijk Xll van Frankrijk had namelijk Ferdinand een jonge nicht ten huwelijk aangeboden. Als uit dit huwelijk nog een zoontje zou worden geboren zou die de eerstvolgende erfgenaam zijn van de Spaanse troon. Ferdinand trouwde met Germaine van Navarre-Foix (1505), waardoor hij in 1512 het zuiden van Navarra met Aragón kon verenigen.

Op 17 september 1505 schonk Johanna het leven aan een dochter: Maria. Kort daarna vertrokken Johanna en Filips naar Spanje. Als gevolg van een storm in Engeland verzeild geraakt, moest hij daar het Intercursus Magnus sluiten, een voor de Nederlanden ongunstig handelsverdrag. Tenslotte belandden Filips en Johanna in 1506 dan toch in Spanje.

Daar raakte Filips al gauw in een wespennest van problemen. Johanna's vader Ferdinand wilde het regentschap niet neerleggen. Zijn dochter was duidelijk niet tot regeren in staat en het testament van Isabella was duidelijk over wat er in zo'n geval moest gebeuren. De Cortes, het Spaanse parlement, weigerde echter Ferdinand als regent te erkennen en niet veel later werden Filips en Johanna officieel koning en koningin van Castillië. Ferdinand vertrok mokkend naar Barcelona, terwijl Filips en Johanna zich in Burgos vestigden.

Filips heeft niet lang van de macht mogen genieten. Nauwelijks drie maanden later raakte hij plotseling buiten bewustzijn nadat hij, na het spelen van een spel (gesproken wordt over een balspel of een kaartspel) een koele drank tot zich nam. Johanna deed haar uiterste best in de verzorging van haar man, maar hij stierf enkele dagen later op 25 september 1506, slechts 28 jaar oud. Door zijn onverwachte dood kwamen de Bourgondische provinciën in handen van zijn zoon Carlos, en dus voor de tweede keer in handen van een minderjarige vorst. Andermaal trad keizer Maximiliaan van Oostenrijk als regent op.

Links: Filips van Oostenrijk (Filips de Schone), de echtgenoot van Johanna van Castilië.

Boze tongen beweren dat Filips de Schone vergiftigd zou zijn. Het was namelijk niet gepland dat hij koning zou worden van Spanje, want kroonprins, Juan, de zoon van Ferdinand ll en Isabella, was nog maar pas op jonge leeftijd gestorven (1497), waardoor de kroon toevallig in zijn schoot werd geworpen. Ferdinand kon het moeilijk verkroppen dat deze vreemdeling die heerser zou zijn over de Nederlanden en Oostenrijk ook de macht zou verwerven over Spanje. Door Filips uit de weg te ruimen zou Ferdinand de macht in het hele Spaanse rijk naar zich toe hebben willen trekken. Een ander gerucht wilde dat Johanna zelf haar man vergiftigd zou hebben uit woede over zijn zoveelste buitenechtelijke misstap. Waarschijnlijker is echter dat Filips het slachtoffer is geworden van een boosaardige epidemie die dat jaar op het Iberisch schiereiland woedde. Het blijven echter allemaal speculaties.

Direct na het overlijden van Filips werd zijn lichaam gebalsemd, waarbij onder andere het hart werd verwijderd en naar Vlaanderen gestuurd. Vervolgens werd het lichaam in een loden kist geplaatst die op zijn beurt weer in een houten kist terecht kwam.

Johanna ("de Waanzinnige") (1479 -1555)

Na verloop van tijd besloot Johanna met het lichaam van Filips op pad te gaan naar Granada, waar haar moeder Isabella begraven was. Het gezelschap reisde alleen 's nachts en verbleef overdag in een kasteel of klooster. Onderweg liet Johanna regelmatig de kisten openen, zodat zij nog één keer een kus op de gebalsemde lippen van haar betreurde man kon drukken, onderwijl wanhopig speurend naar een teken van leven.

In de kloosters waar het reisgezelschap de nacht doorbracht werd de kist in de kloosterkapel geplaatst, waarna Johanna de zoveelste uitvaartmis voor hem liet opdragen. In één geval bleek het klooster een nonnenklooster te zijn. Johanna was geschokt en stuurde iedereen naar buiten, zelfs de nonnen die hun leven aan God wijdden, zo sterk was zij vervuld van de gedachte aan de vele gevallen van ontrouw waaraan Filips zich schuldig had gemaakt. Het was een stormachtige dag, maar Johanna gaf opdracht het klooster onmiddellijk te verlaten en het gezelschap was gedwongen de stormachtige wind en regen buiten te doorstaan. De begrafenisoptocht bereikte Grenada nooit. Johanna bleef maar reizen en reizen, altijd maar hopend dat Filips weer tot leven zou komen.

Onder: Johanna bij de kist van haar overleden echtgenoot, schilderij van F. Pradilla Ortiz (1848-1921)

Kardinaal Cisneros maakte zich intussen ernstig zorgen en nam voorlopig de rol van regent op zich. Hij liet Johanna's vader waarschuwen en smeekte hem herhaaldelijk de rol van regent op zich te nemen, zoals in Isabella's testament was voorgeschreven. De Cortes verklaarde Johanna uiteindelijk officieel krankzinnig en in februari 1509 wist vader Ferdinand zijn dochter ervan te overtuigen, dat het lichaam van Filips begraven moest worden. Zo kwam het lichaam toch nog in Granada terecht. Johanna werd opgesloten in Tordesillas, waar zij gezelschap kreeg van haar jongere zuster Catherina van Aragón en de beschikking kreeg over een bescheiden hofhouding. Catherina trouwde echter in juni van dat jaar met Hendrik VIII van Engeland, zodat Johanna voortaan aan de grillen van het personeel overgeleverd was. Zij vulde haar dagen met rouwen om haar betreurde echtgenoot en wachten op zijn terugkeer. Want terugkeren zou hij, daarvan was zij overtuigd.

Johanna werd overgebracht naar het koninklijke paleis van Tordesillas waar zij tot haar dood in 1555 zou blijven geheel afgesloten van de buitenwereld. In naam regeerde Karel samen met zijn moeder over Castilië, maar zij speelde geen enkele actieve politieke rol. Alleen ten tijde van de opstand van de 'Comuneros' (1520-1521) probeerden de Castiliaanse opstandelingen tevergeefs Johanna aan hun kant te krijgen. Pas na de dood van Johanna droeg Karel V zijn rechten op de Spaanse troon over aan zijn zoon Filips II (1527-1598).

In februari 1516 overleed Ferdinand. Johanna's zoon Carlos was nog steeds in de Nederlanden, waar hij werd opgevoed door zijn tante, Margareta van Oostenrijk.

Iberisch schiereiland (1516 - 1555)

Gemaakt: 02-07-05

colofon