411 Oorsprong van de Vogels

Klik hier voor het frame van de pagina

Diapsiden Archosauromorpha Archosauriformes Archosauriërs Crurotarsi Ornithosuchidae ? Protosauria Theropoda Avetheropoda Tetanurae Coelurosauria Maniraptora
De vogels verschijnen in het Jura tijdperk. Maar er is een fossiel (Protoavis) dat mogelijk laat zien dat zij al in het Trias ontstaan zijn. Hun voorouders waren volgens sommigen de Lagosuchidae, een groep die behoort tot de onderorde Ornithosuchida, een aftakking van de een aftakking van de Archosauriërs De Ornithosuchia liepen volledig rechtop en de meeste soorten hadden een de S-vormige hals.  (z. Thecodont hypothese). De meest gangbare theorie zoekt echter de directe voorouders van de vogels nog steeds bij de kleinere vleesetende Theropoden (z. Dinosaurus hypothese)
In het Krijt waren de Enantiornithes, een groep van de Sauriurae lange tijd toonaangevend. Veelal hadden deze vogels nog tanden. Een andere groep werd gevormd door de Ornithurae waaruit later de moderne vogels (Neornithes zich zouden ontwikkelen. 

Tot de onderklasse Enantiornithes behoorde de Confuciusornis sanctus die leefde in China in het Onder-Krijt (125 - 119 mjg).

Naar de precieze ontstaansgeschiedenis van de dinosauriërs en hun verwanten wordt nog steeds veel onderzoek gedaan, want er is nog veel wat we niet weten. Sinds het midden van de jaren 90 van de twintigste eeuw komt er uit China een verrassende stroom vogelfossielen. Dit kwam als grote verrassing omdat vogelbotten zich meestal niet goed lenen voor fossilisatie. De paleontologie van de vogels is daarom een moeilijk onderzoeksgebied. Uit de recente vondsten komt echter naar voren dat er in sommige vormen van de Dinosauriërs ook al zo iets als veren bestaan kunnen hebben. Aangezien het niet waarschijnlijk is dat zo'n uniek kenmerk meer dan eens is ontstaan werpt dit een geheel nieuw licht op de relatie tussen vogels en dinosauriërs. Hiervoor zijn een aantal mogelijkheden:

  1. vogels zijn dinosauriërs die zijn gaan vliegen nadat veren zijn ontstaan;
  2. dinosauriërs zijn vogels die het vliegen hebben verleerd en (grotendeels) de veren hebben verloren;
  3. beiden stammen af van een, tot nu toe onbekende, gemeenschappelijke voorouder die veren had.

Overigens is er in wetenschappelijke kring ook enig wantrouwen ontstaan ten aanzien van de Chinese vondsten, vooral toen een ervan een vervalsing bleek.
Er is een behoorlijk goede set met fossiele overgangsvormen tussen dinosauriërs en vogels bekend. De meest in het oog springende zijn: 

Synosauropteryx

De families der Ornithomimosauriërs, Therizinosauriërs en Oviraptors. De oviraptor Caudipteryx had een reeks veren aan zijn staart en armen. Ook op de therizinosauriër Beipiaosaurus zijn veren gevonden. In deze families van dinosauriërs worden verschillende vogelachtige kenmerken gevonden.
De familie der Deinonychosauriërs (troodons and dromaeosauriërs)
De zusterfamilie van vogels. De meest primitieve troodon, Sinovenator, is al erg vogelachtig. De troodon Byronosaurus, heeft tanden die identiek zijn aan die van tandendragende vogels. De meest primitieve dromaeosauriër Microraptor was tevens de meest vogelachtige, het was een klein boombewonend dier met veren aan zijn armen, benen en staart. Tenslotte had Sinornithosaurus (afb. rechts) behalve een verenpak een zeer vogelachtige schedel.
Protarchaeopteryx
Protarchaeopteryx is tot nu toe bekend van twee individuen die samen bijna een compleet skelet vormen. Hoewel van dezelfde grootte als Synosauropteryx, had dit dier een kleinere staart, maar langere armen en grijpende vingers met lange klauwen. De tanden (met een zaagrand zoals snijmessen) is een volgende karaktereigenshap van typische theropoden, maar in tegenstelling tot andere dinosaurussen zijn de eerste 4 paar, 4 maal groter dan de overige tanden. Het meest opvallende aspect van deze dinosaurus is zijn huidbedekking die bestaat uit kleine veren van zo'n 3 centimeter lengte op zijn lichaam en 13 centimeter lange staartveren die hoewel kleiner, erg veel lijken op de staartveren van Archaeopteryx. Veel paleontologen zullen Protarchaeopteryx als een gevederde dinosaurus beschouwen, maar het skelet is nogal door elkaar gehusseld en hoewel zeer onwaarschijnlijk, kunnen de veren van een vogel zijn geweest en alleen bij puur toeval bij Protarchaeopteryx zijn terecht gekomen.
Archaeopteryx
De eerst ontdekte en ook beroemdste schakel. Het dier is lange tijd geclassificeerd als vogel (en wordt nog dikwijls zo genoemd), maar met de ruim twintig reptielachtige kenmerken kun je hem toch moeilijk zonder meer een vogel noemen. Archaeopteryx beschikt tevens over verschillende vogelachtige kenmerken, maar veel daarvan zijn ook aanwezig in maniraptors. Om die reden heeft Gregory S. Paul geconcludeerd dat Archaeopteryx een Dromaeosauriër is.
Shenzhouraptor, Rahonavis, Yandangornis en Jixiangornis.
Deze dieren waren allen een beetje meer vogelachtig dan Archaeopteryx, met name wat betreft de karakteristieken in de wervels, borstbeen en vleugelbeenderen.
Sapeornis, Omnivoropteryx en confuciusornithiden (zoals Confuciusornis en Changchengornis).
Deze vogels waren de eerste die beschikten over kortere staarten voorzien van een Pygostyle, een staart waarbij de laatste staartwervels aan elkaar vergroeid zijn. 

Enantiornithiden
Deze familie bevat minstens negentien soorten primitieve vogels waaronder Sinornis, Gobipteryx en Protopteryx. Er verschijnen hier opnieuw een aantal nieuwe vogelachtige kenmerken waaronder 12 of minder rugwervels, een smal V-vormig sleutelbeen en het verdwijnen van verschillende vingerkootjes.

Patagopteryx, Apsaravis en yanornithiden
Ook hier verschijnen weer nieuwe vogelkenmerken, waaronder veranderingen in de wervels en de ontwikkeling van het borstbeen.


Boven: Hesperornis

Hesperornis, Ichthyornis, Gansus en Limenavis
Bijna geheel moderne vogels, hoewel sommigen nog steeds in het bezit waren van tanden.

Bron: Vogelevolutie

Gemaakt: 12-04-04; laatst bijgewerkt: 27-10-06