384

Dromaeosauridae

De vondst maakt duidelijk dat de ontwikkeling van de veren moet hebben plaatsgevonden, voordat er vogels ontstonden. De Dromaeosaurus kon niet vliegen omdat zijn voorpoten te kort waren om als vleugels te kunnen dienen. De onderzoekers veronderstellen daarom dan ook dat de veren niet - zoals vaak werd gedacht - zijn geëvolueerd om te kunnen vliegen maar dienden oorspronkelijk als isolatie om de dieren warm te houden.

Andere aanwijzingen, afgeleid uit de bouw van het skelet tonen aan dat de Dromaeosaurus als voorouder kan worden gezien van de vogels: Veel Dromaeosauriërs hebben, net als vogels een boemerangvorming vorkbeen, een kenmerkend bot dat ontstaan is uit de fusie van de twee sleutelbeenderen. Ook ontwikkelden de Theropoden zich in de loop van de evolutie steeds langere armen en handen, die zij waarschijnlijk gebruikten om prooien mee te grijpen. Later vormden deze grote handen een prima uitgangspunt voor de ontwikkeling van vleugels. Zowel vogels als Dromaeosauriërs hebben typische holle beenderen, wat het skelet licht genoeg maakte om van de grond los te komen. Langzaam komt de evolutie van gevederde dinosauriërs naar echt vliegende primitieve vogels in beeld. Zo sterk zelfs dat de grens tussen vogels en dinosauriërs moeilijk te trekken is. Microraptor had net als moderne vogels klauwen die zich leenden om op een tak te zitten. Het dier had veren als een vogel, afmetingen van een vogel en een skelet als een vogel. Alleen de botjes in de staart zijn nog typisch voor een Dromaeosaurus. Proeven hebben aannemelijk gemaakt dat vogels nog een latente genetische aanleg bezitten om tanden te vormen die 60 miljoen jaar geleden tijdens de evolutie verloren is gegaan. Moleculaire proeven tonen aan dat schubben, zoals die de huid op vogelpoten bedekken ontwikkelingsbiologisch verwant zijn met veren. Dinosauriërs zouden dus uit hun schubben een isolerende verenlaag hebben kunnen ontwikkelen, aanvankelijk bestaande uit simpele, donsachtige protoveren, maar later in de evolutie uitgroeiend tot volwaardig vertakte veren met slagpennen die voldoende stevigheid boden om er een vleugelslag meet te maken. Vooral kleine dino's koelen relatief snel af en hebben dus baat bij een huidbedekking. Het ontstaan van veren wordt daarmee zinnig. Dat houdt dus tevens in dat veren niet zijn ontstaan om te kunnen vliegen. Vliegen was pas een volgende stap. De gevederde dino's waren overigens niet de eerste gewervelde dieren die het luchtruim kozen. De kale vliegende Pterosauria, die net als vleermuizen een huidflap gebruiken als vleugels, waren hen al voorgegaan. De Pterosauria zijn uitgestorven, maar de vogels zijn er op de een of andere manier in geslaagd te overleven.

De Dromaeosauridae vormen een familie binnen de Theropoda die in 1922 benoemd werd door Matthew en Brown om de soort Dromaeosaurus albertensis een plaats te geven. Later werd aangenomen dat Dromaeosaurus nauw verwant was aan vormen uit de Maniraptora en er werd een klade (dus géén "familie") Dromaeosauridae gedefinieerd als de groep omvattende de laatste gemeenschappelijke voorouder van Dromaeosaurus en Velociraptor mongoliensis en al zijn nakomelingen. De familie is mogelijk zeer nauw verwant aan vogels en een zustergroep van de Troodontidae. Ze behoren tot de clade Maniraptora. Tot voor kort werd ook de Deinonychus ondergebracht bij de "Dromaeosauridae", maar tegenwoordig deelt men dit dier in bij de klade Deinonychosauria. 

Aanvankelijk werden de Dromaeosauriërs (net als alle andere dinosauriërs) gezien als logge, koudbloedige, typisch reptielachtige wezens. Nader onderzoek van de Dromaeosauriërs laat echter een heel ander beeld zien. Lichaamsbouw en interne kenmerken suggereren dat ze ranke, actieve, dieren waren. Of dit betekent dat zij daarbij ook warmbloedig waren is nog niet duidelijk. De mogelijke nauwe verwantschap met vogels werd al snel erkend, maar relevante fossielen voor dit beeld ontbraken nog. Dat weerhield Robert Bakker er niet van om dromaeosauriërs als eerste af te beelden met geavanceerd verenkleed. Aanvankelijk viel hoongelach hem ten deel, maar in de jaren '90 werden fossielen in China ontdekt waarvan werd aangenomen dat ze veren hadden. 

Sinornithosaurus  

Fossielen als Sinosauropteryx, Beipiaosaurus en Sinornithosaurus hebben echter haarachtige structuren waarvan wetenschappers menen dat het voorlopers van veren waren, maar die evengoed collageenvezels kunnen zijn geweest. Deze fossielen waren verder erg vogelachtige en samen met de ontdekking dinosaurusachtige vogels en andere veronderstelde voorlopers van veren bij de meest uiteenlopende families (tot aan de Tyrannosauriërs aan toe) maakt het voor de meeste wetenschappers aannemelijk dat Dromaeosauriërs (en alle Maniraptora) extreem vogelachtig waren en dat de scheiding tussen dinosaurus en vogel een min of meer kunstmatige is geworden.

Sommige auteurs gaan nog veel verder. Zij zien de haarachtige bedekking in fossielen van primitieve dromaeosauriërs het bewijs van voorlopers van volledig ontwikkelde vleugels (die overigens lijken aan te geven dat ze actief konden vliegen. De ontdekking van een fossiel van Archaeopteryx (algemeen geaccepteerd als de eerste vogel) waarin de karakteristieke 'raptorklauw' van de dromaeosauriërs zichtbaar is, heeft nog meer duidelijkheid gebracht). Het is voor hen zeer aannemelijk dat de dromaeosauriërs nauw verwant zijn aan de allereerste vogels, tot op het punt dat Archaeopteryx als lid van de dromaeosauriërs kan worden beschouwd. Als de eerste dromaeosauriërs actieve vliegers zijn geweest, die minstens zo geavanceerd zijn als Archaeopteryx, dan is de controversiële doch logische conclusie direct zichtbaar: dromaeosauriërs zijn vogels in de meest strikte definitie van het woord. Ze zijn hun vermogen om te vliegen kwijtgeraakt op een soortgelijke manier als struisvogels. Dit beeld is echter nog steeds controversieel en nog niet algemeen geaccepteerd.

De Dromaeosauriden zijn vooral bekend uit het Krijt, hoewel ze al eerder moeten hebben bestaan. Deze vrij slimme jagers hadden een speciaal wapen, namelijk aan elke achterpoot een teen die volledig naar boven was gedraaid. Daaraan zat een gigantische klauw waarmee ze bij hun prooi de romp binnendrongen wanneer ze hun prooi besprongen. Wellicht leefden ze in groepen. Zo konden ze grotere dieren aan. Deze theorie werd bedacht door John Ostrom, toen hij de staarten van verschillende Deinonychus vond bij een skelet van Tenontosaurus. Hij dacht dat ze bij een aanval op deze planteneter waren omgekomen. Tegenwoordig nemen we aan dat allen maaltijdresten waren van een grote Theropode die de benige staarten niet kon verteren.

Van primitieve Dromaeosauriërs zijn er drie, te weten Cryptovolans, Microraptor en Sinornithosaurus, die haarachtige structuren bezaten die als voorlopers worden gezien van een volledig ontwikkeld verenkleed. Bij latere soorten is hier nog altijd geen bewijs voor gevonden, maar men gaat ervan uit dat ook zij een uitgebreid verenkleed hadden. In welke mate precies is nog niet te zeggen. De meeste Dromaeosauriden zijn klein, soms zo klein als een kip en meestal kleiner dan een mens. Enkele typen, zoals Utahraptor en Achillobator, waren echter zeer groot en konden tot 6 meter lang worden.

Bron: Dromaeosauridae - Wikipedia

Rechts: Utahraptor

laatst bijgewerkt: 30-03-08

colofon