Mithridates I Ctistes (301 - 266 v. Chr.)

Het koninkrijk Pontus, ontstond in 302 of 301 v. Chr. onder Mithridates I Ctistes (= stichter) (302 - 266), nadat zijn vader Mithridates zich meester had gemaakt van de stad Cius nadat de Perzische heerser van Cius  zou zijn geëxecuteerd in opdracht van diadoche Antigonos om te verhinderen dat deze de kant van zijn tegenstander Kassandros en zijn bondgenoten zou kiezen. 

Het jaar daarop (301 v. Chr.) sneuvelde Antigonos in de beslissende strijd tegen de coalitie van zijn rivalen op het slagveld bij Ipsos op 81-jarige leeftijd. Waarschijnlijk heeft Mithridates toen zijn kans schoon gezien zich als onafhankelijk koning over Pontus uit te roepen.

Ariobarzanes 266 - c. 250

In 266 volgde Ariobarzanes zijn vader Mithridates l op als koning van Pontus. Zijn sterfdatum is erg onzeker en ligt ergens tussen 258 - 240 v. Chr. Hij veroverde de stad Amastris in Paphlagonië. Zowel Ariobarzanes als zijn zoon Mithridates ll zochten steun bij de Galliërs die in Anatolië waren neergestreken om de Egyptische soldaten te verdrijven die Ptolemaeus ll Philadelphus. Ariobarzanes werd opgevolgd door: 

Mithridates II c. 250 - c. 220

Mithridates II, de zoon en opvolger van Ariobarzanes, was nog minderjarig toen hij op de troon kwam (het jaar waarin dit gebeurde is moeilijk te bepalen). Mogelijk was dat vóór 240 v. Chr., want volgens Memnon was hij een kind toen zijn stierf en had hij in 222 v. Chr. een dochter van huwbare leeftijd. Kort na zijn troonsbestijging werd Analolië binnengevallen door de Galliërs (Kelten). Deze werden echter teruggedreven. Toen hij volwassen was trouwde Mithridates met Laodice, een zuster van Seleucus ll Callinicus. Van hem zou Mithridates de provincie Phrygië hebben gekregen als bruidschat. Ondanks zijn familieband met Seleucus trok Mithridates tegen hem ten strijde in de oorlog tussen Seleucus en zijn broer Antiochus. Mithridates versloeg  Seleucus tenslotte in een grote veldslag bij Ancyra )239 v. Chr. waarbij Seleucus 20.000 soldaten verloor en Seleucus ternauwernood zijn eigen leven kon redden.

In 222 v. Chr. schonk Mithridates zijn dochter Laodice aan de Seleucidenkoning Antiochus lll. Een andere dochter, eveneens Laodice geheten werd uitgehuwelijkt aan Acheus, de neef van Antiochus. In 220 v. Chr. verklaarde Mithridates de oorlog aan de welvarende en machtige stad Sinope. Hij was echter niet in staat de stad dermate te verzwakken dat hij deze kon innemen. De datum van zijn overlijden is niet bekend. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Mithridates lll.

Mithridates III c. 220 - c. 185

Pharnaces I c. 185 - c. 170

Mithridates IV Philopator Philadephos c. 170 - c. 150

Mithridates V Euergetes c. 150 - 120 

Mithridates VI (111 - 63 v. Chr.), de zoon van Mithridates V. Hij werd ook wel Eupator (= zoon van een goede vader) Dionysius (Dionysus) of Mithridates de Grote genoemd. Hij was één van Rome's meest succesvolle tegenstanders. Mithridates was lange tijd een vluchteling en nam meermaals zijn toevlucht tot broedermoord om de troon van Pontus te bestijgen.

Hij verwierf aanvankelijk vruchtbare en voor de handel gewichtige gebieden in (het huidige) Zuid-Rusland en richtte daarna zijn politiek op de verovering van Klein-Azië. Daarbij kwam hij onvermijdelijk in conflict met de zelf op expansie beluste Romeinen.

De expansiepolitiek van zijn vader voortzettend, onderwierp hij van 110 tot 107 de Krim en de noordkust van de Zwarte Zee en vervolgens ook Colchis en Klein-Armenië. Pogingen om in Cappadocië en Bithynië vaste voet te krijgen mislukten echter, voornamelijk door toedoen van de Romeinen. 

Het provocerend optreden van de gezant Manius Aquilius en de omstandigheid dat Rome in de bondgenotenoorlog verwikkeld was, verleidden Mithridates in 88, gedekt door een bondgenootschap met zijn schoonzoon Tigranes II de Grote (95-55) van Armenië en gesteund door de ontevreden bevolking van de Romeinse provincie Asia, die veel te lijden had onder de corruptie en het inhalige beleid van de Romeinse stadhouders, tot een strijd tegen Rome.

Dankzij een muiterij onder de troepen van Lucullus slaagde Mithridates erin een groot deel van zijn gebied terug te winnen. Optredend als bevrijder van het harde Romeinse juk, veroverde hij vrijwel geheel Klein-Azië, de eilanden in de Egeïsche Zee (behalve Rhodus) en, geholpen door Athene, een groot deel van Griekenland. Mithridates werd wijd en zijd als bevrijder ingehaald en bevredigde de wraakzucht van de plaatselijke bevolking door een georganiseerd bloedbad: vanuit Ephesus gaf hij het sein om in het hele land op één dag alle uit Italië afkomstige Romeinse onderdanen (minstens 80.000) te vermoorden. Na deze slachting (de zgn. "Vesper van Ephesus") stak hij over naar Griekenland, waar men hem eveneens op gejuich onthaalde. De terugslag kwam toen Sulla in Griekenland verscheen: hij nam Athene in en versloeg Mithridates' troepen bij Chaeronea. 

Bij de vrede van Dardanus (85) moest Mithridates al zijn veroveringen prijsgeven. Klein-Azië kwam weer onder Romeinse controle en moest zwaar boeten voor zijn revolte o.a. door buitensporig hoge belastingen. Een inval in Pontus van Sulla's onderbevelhebber Licinius Murena kon Mithridates afslaan (tweede Mithridatische oorlog, 83-81). De hierna volgende jaren gebruikte Mithridates om zich opnieuw te bewapenen en zijn positie te versterken door bondgenootschappen te sluiten met de zeerovers en met Sertorius, die hem Romeinse instructeurs voor zijn leger zond. 

In 74 hervatte Mithridates zijn pogingen, maar werd door het optreden van de bekwame veldheer Lucullus gedwongen naar Armenië te vluchten. Ook dit land werd door Lucullus veroverd, maar moest tijdelijk prijsgegeven worden, toen hij van zijn commando werd ontheven. Dit bood Mithridates de gelegenheid zich te herstellen, totdat Pompeius in 66 v. Chr. bij Nicopolis (Bulgarije) voorgoed met hem afrekende.

Door zijn intelligentie, moed en energie is Mithridates, een half gehelleniseerde barbaar, decennia lang Rome's gevaarlijkste tegenstander in het Oosten geweest, maar anderzijds ontbrak het hem aan strategisch inzicht en realiteitszin en zag hij door zijn onberekenbaarheid en wreedheid geen kans zijn onderdanen blijvend aan zich te binden.Van Mithridates zijn talrijke afbeeldingen bekend, vooral op munten, waaruit blijkt dat hij in zijn uiterlijke verschijning Alexander de Grote trachtte te imiteren.

Enkele legendes hebben de mythevorming rond Mythridates versterkt. Zo zou hij beschikt hebben over een fenomenaal geheugen en in staat zijn geweest een ieder van zijn manschappen bij voornaam en in zijn moedertaal - een van de 25 talen die hij sprak - aan te spreken. Ook werd hij geacht regelmatig verdund gif tot zich te nemen, om zo dodelijke doses te kunnen weerstaan, een praktijk die mythridatisme genoemd wordt.

In 74 v. Chr. vermaakte koning Nicomedes IV van Bithynia zijn rijk bij testament aan Rome. Mithridates VI weigerde deze annexatie te erkennen en begon de zogenaamde Derde Mithridatische Oorlog, die in 63 v. Chr. eindigde met zijn nederlaag en dood. 

Vervolgens verenigde Pompejus de beide koninkrijken in 63 v. Chr. tot de provincie Pontus et Bithynia, die in de keizertijd de status van senaatsprovincie kreeg en tot ca. 170 na Chr. door een proconsul werd bestuurd. (z. ook Romeinse provincies)

Mithridates vluchtte naar de Krim, naar de zee van Azov, waar zijn zoon een rijkje had. Zijn plannen om van daaruit de Romeinen opnieuw te bestoken mislukten, doordat de revolterende bevolking weigerde de zware lasten voor de oorlogvoering op te brengen. Mithridates besloot toen een einde aan zijn leven te maken: naar verluidt zou hij aanvankelijk een gif hebben ingenomen (dat echter niet werkte!), waarna hij zich, geholpen door een trouwe dienaar, op zijn zwaard stortte.

Gemaakt: 14-04-06; laatst bijgewerkt: 11-05-07

colofon