8100

De Republiek (1673-1688) Stadhouder Willem lll

Sinds april 1672 was de Republiek in oorlog tegen Frankrijk, gesteund door Engeland, Münster en Keulen (Hollandse of Frans-Nederlandse Oorlog).

In 1673 belegerde Lodewijk XlV met succes de stad Maastricht. Het was één van zijn grote triomfen. De Franse koning had zijn hoofdkwartier bij Wolder ingericht en nam vandaar waar hoe zijn troepen door nieuwe en revolutionaire belegeringstechnieken de stad in korte tijd innamen. Bij dit beleg sneuvelde de beroemde musketier D'Artagnan. De grote witte tent op dit schilderij naast de kerk is van de Franse koning.

De inname van Maastricht was voor Lodewijk XlV een uiterst belangrijk wapenfeit. Niet eens zozeer vanwege het militaire of economische belang van de stad, als wel omwille van zijn vorstelijke eer en roem. Voor het beleg van Maastricht had de koning zijn belangrijkste veldheren weggezonden, om zo de verovering geheel op zijn eigen naam te kunnen zetten. De verovering van Maastricht markeerde dan ook een belangrijke stap op weg naar de absolute alleenheerschappij van de Franse koning. Daarna keerde het tij voor de Republiek. In het noorden heroverde het leger van de Republiek de vestingstad Coevorden, die bezet was door de troepen van Münster.
Het leger van de Republiek dwong het Franse leger tot de terugtocht.

Op 30 augustus 1673 sloot de Republiek een anti-Frans bondgenootschap (Quadruple Alliantie of Liga van Den Haag) met Spanje, de Oostenrijkse keizer en de verdreven hertog van Lotharingen en kort daarna behaalde de prins een groot militair succes: in een gedurfde uitval veroverde hij Bonn, een belangrijke bevoorradingsplaats van de Fransen en bedreigde de vijandelijke verbindingslijnen.

Lodewijk XlV besloot daarop de terugtocht uit de Republiek te aanvaarden. Engeland sloot in februari 1674 als eerste vrede, gevolgd door Münster en Keulen. De oorlog tegen Frankrijk duurde echter nog enkele jaren voort.

Het deel van de Hollandse oorlog dat tot 1674 op zee werd uitgevochten wordt meestal de Derde Engelse Oorlog genoemd, hoewel de Franse vloot actief aan de gevechten meedeed. In 1674 trok Engeland zich terug en sloten Münster en Keulen zich bij de coalitie aan. Zweden werd door Frankrijk aangezet om het Duitse Rijk binnen te vallen, waardoor er in Scandinavië en Noord-Duitsland een tweede front ontstond, dat bekend staat als de Schoonse Oorlog. Denemarken sloot zich hier bij de coalitie van de Republiek aan. 

Nu de positie van de Republiek als grote mogendheid nu min of meer was veilig gesteld, verloor de oorlogsvoering opnieuw de populariteit bij de Hollandse regenten. Admiraal de Ruyter, uitgezonden met een zwakke vloot om een overmacht aan Franse schepen in de Middellandse Zee te bevechten, raakte zwaar gewond bij een zeeslag (1676). In datzelfde jaar poogde stadhouder Willem III vergeefs Maastricht te belegeren.

De kooplieden drongen op vrede aan en in 1678 werd in Nijmegen vrede gesloten. Frankrijk stond Maastricht weer af aan de Republiek. Willem lll die tegen deze vrede was, bleef aandringen op hervatting van de strijd tegen Frankrijk, vooral toen Lodewijk in 1681 opnieuw een veroveringstocht in de Zuidelijke Nederlanden begon. In 1685 zagen de regenten eindelijk het dreigende gevaar in. In Frankrijk werd het Edict van Nantes herroepen, zodat de Franse protestanten min of meer vogelvrij werden verklaard. 

Niet alleen de zaken in Frankrijk, ook de zaken in Engeland gingen Willem lll ter harte. Dat was niet zo vreemd, want zijn moeder en zijn vrouw waren Engelse prinsessen en zijn schoonvader, Jacobus ll, was in 1685 koning van Engeland geworden. Hij was katholiek en Fransgezind. De vrouw waar Willem lll in 1677 was getrouwd, Mary Stuart, was protestants opgevoed. Jacobus ll lag voortdurend overhoop met het Engelse parlement. De strijd liep zo hoog op, dat een paar hooggeplaatste Engelsen Willem lll uitnodigden om de koning uit Engeland te verdrijven en de regering over te nemen [z. verder: Engeland (1688-1702)]

De Republiek (1688-1702)

laatst bijgewerkt: 08-10-05

colofon