5416

Het oude Stadhuis van Amsterdam

Amsterdam (1400-1500)

De stadsbestuurders van Amsterdam vergaderden sinds 1395 in een zaal op de bovenverdieping van een gebouw op de hoek van de Plaetse en de Gasthuissteeg dat daarvoor toebehoorde aan het Sint Elisabeth Gasthuis

De vergaderzaal werd ook voor de rechtspraak gebruikt. Verder werden er lakens gekeurd. De oorspronkelijke bestemming van het gelijkvloerse gedeelte is niet bekend. 
Waar de stadsbestuurders eerst hebben vergaderd is niet bekend. Mogelijk in een herberg of in een gehuurde ruimte. 

De plaats van het stadhuis was een stuk voor de plaats waar nu het Paleis staat. Tot ongeveer de lijn Kalverstraat-Nieuwendijk. De Nieuwendijk liep in de 14e eeuw een flink stuk verder door. Aan de zuidzijde werd een klokkentoren gebouwd in sierlijke gotische vormen. De klok werd geluid om de bewoners van de stad bij de tijd te houden. In de gelijkvloerse verdieping van deze toren werd de kamer van de burgemeester gehuisvest. 

Bij een brand in 1421 ging dit eerste Stadhuis gedeeltelijk verloren. Nadat de schade aan het gebouw was hersteld, werd links van de toren een nieuw stuk aangebouwd. Het nieuwe gedeelte, opgetrokken in fraaie gotische vormen en versierd met gebeeldhouwde stenen, kreeg een vooruitspringend gedeelte met pilaren. In dit gebouw kreeg de Vierschaar een plaats, waar vonnissen werden uitgesproken over degenen die de wet hadden overtreden. In de kelders van de Vierschaar, de "boeien" werden de verdachten aan de muren vastgeklonken. 

Bij de stadsbrand in 1453 ging het Stadhuis in opnieuw in vlammen op. Bij de herbouw is de gotische stijl van het oudste deel verloren gegaan.  Al gauw werd het Stadhuis weer te klein. In 1492 werd het Oude Gasthuis bij het Stadhuis getrokken. 

Tijdens de bouw van het nieuwe stadhuis brak er in 1652 brand uit in het oude stadhuis, waarvan het achterste gedeelte al ten dele was afgebroken. Het vuur verspreidde zich van het torentje, waar de burgemeesterskamer was, zo snel dat het hele gebouw, dat grotendeels van hout was opgetrokken, in korte tijd in de as gelegd werd.

Boven: De brand in het oude stadhuis. Schilderij van Jan Abrahamsz Beerstraten, 1652

laatst bijgewerkt: 20-08-09

colofon