In het leger van het Ajjoebidische Rijk, opgericht door Saladin, verkregen de Mamelukken na verloop van tijd de overmacht. In 1250 werd Baibars commandant van de Mamelukken. 

Baibars (1223 - 1277) was een etnische Turk uit de stad Solhat op de Krim. Op jonge leeftijd werd hij gevangen genomen door de Mongolen en in Sivas, (Oost-Turkije) als slaaf verkocht. Door zijn indrukwekkende verschijning, hij was erg groot en donker, had ook blauwe ogen met een vreemde witte plek, was zijn eerste meester zo bang voor hem dat hij hem doorverkocht. Hij kwam terecht in Egypte als lijfwacht van de heerser As-Salih Ayyub.

Omstreeks 1250 werd hij commandant van de Mamelukken en voerde hen aan tegen de troepen van Lodewijk IX de Heilige in de zevende kruistocht (1248-1254). Hij ondersteunde de Mamelukse generaal Izzadin Aybak, die na het vermoorden van de Ajjoebidische sultan Turan Shah de macht greep in Egypte.

In 1250 leidde Baibars een succesvolle coup tegen de staat en eiste hij in Egypte de macht voor zich op. 

In de jaren die volgden heersten de Mamelukken over Egypte. Ze terroriseerden de bevolking. Dit werd Aybak te veel. Baibar en zijn Mamelukken werden door hem in 1254 verdreven. Aybak werd door zijn eigen vrouw vermoord en opgevolgd door de sultan Qutuz.

Het Mamelukken-monopolie op de oost-westhandel dwong Europa nieuwe wegen naar het oosten te zoeken. In 1498 wist Vasco da Gama de Kaap de Goede Hoop te omvaren; dit werd een zware slag voor de Egyptische handel.

Een herberg van de Mamelukken voor kooplieden in  Cairo

In 1258 werd het rijk van de Abbasiden door Huláku (Hulagu, Hülegü)) Khan (1217 - 1265) van het Mongoolse Il-kanaat. ten val gebracht. Vrijwel alle familieleden van de kalief werden in een grote 'ceremonie' door de Mongolen vermoord, maar enkelen konden vluchten naar het vrije Egypte. Baibar verwelkomde hen en installeerden één van hen als kalief. Deze zogenaamde Caïro-kaliefen hadden geen macht en vervulden slechts ceremoniële taken bij de troonsbestijging van een nieuwe sultan.

Vanuit zijn basis in Caïro rukte Baibars op naar Syrië en Palestina. Op 8 september 1260 voerde Baibars zijn mannen aan in de slag van Ain Djalut en versloeg het Mongoolse leger dat streed onder leiding van de Christelijke luitenant Kitbuqa. 

De slag bij Ain Jalut was een van de meest bepalende veldslagen die ooit heeft plaatsgevonden. Egyptische en Turkse troepen, in samenwerking met Mongolen uit het Russische deel, brachten de Mongolen voor het eerst tot staan, waarbij voorkomen werd dat ze Egypte en de rest van Noord-Afrika binnenvielen. Hulagu had de overgave geëist van de Egyptenaren via een gezantschap. De sultan Qutuz liet de gezanten ter dood brengen en Hulagu verklaarde hem de oorlog. Hijzelf werd echter teruggeroepen, omdat zijn broer Mangoe (Mangu) Khan (1251 - 1259) was overleden. Qutuz sloot een verbond met zijn mede-Mameluk Baibars die uit Damascus was gevlucht. De Mongolen probeerden een bondgenootschap met de Kruisvaarders te sluiten, maar paus Alexander lV verbood dit en de Kruisvaarder bleven neutraal. De Mongoolse en Mamelukse legers telden beide rond de 20.000 manschappen. Ze ontmoetten elkaar bij Ain Jalut op de huidige Westbank in Palestina op 3 september 1260. De Mongoolse leider, de plaatsvervanger van Hulagu, Ket Buqa Noyan werd gevangen genomen en gedood. 

Rechts: sultan Qutuz

Na zijn overwinning op de Mongolen vermoordde Baibars op de terugweg sultan Qutuz en werd hij de nieuwe sultan van het Mamelukse rijk. Hij zou degene zijn die de laatste Kruisvaarders het Heilige Land uit zou drijven.

In de hierna volgende jaren wisten de Mamelukken steeds gebieden op kruisvaardersstaten in handen te krijgen. In 1268 veroverden ze na een beleg de stad Antiochië (1268) en In 1271 de kruisvaardersbruchten Chastel Blanc (Safita) en het Krak des Chevaliers. In 1289 veroverden de Mamaelukken onder sultan Qalaoun de stad Tripoli 

 In 1291 vielen ook de steden Tyros, Sidon, Beiroet en Akko. Zo voltooiden de Mamelukken het werk van Saladin en verdreven zij de laatste kruisvaarders uit de Levant. Hun rijk strekte zich nu uit tot Oost-Turkije. Als sultan was hij succesvol op het slagveld en als onderhandelaar. Hij wist een verbond te sluiten met de Gouden Horde

In 1291 vielen ook de steden Tyros, Sidon, Beirut en Acco. Zo voltooiden de Mamelukken het werk van Saladin en verdreven de laatste kruisvaarders uit de Levant. In 1302 veroverden zij ook Cilicisch Armenië. Hun rijk strekte zich nu uit tot Oost-Turkije.

Dank zij hun veroveringen controleerden ze de oost-west handel. De belastingen op specerijen, zijde, parfum, ... maakten Caïro tot één van de rijkste steden ter wereld. Dit blijkt uit het erfgoed aan schitterende bouwwerken (vooral moskeeën) dat nu nog aanwezig is. De bouwtradities uit het Midden-Oosten werden gecombineerd; ze vermengden Armeens metselwerk met Noord-Afrikaans stukwerk, Byzantijnse mozaïeken en polychroom ingelegd marmer. Belangrijke voorbeelden van deze architectuur zijn de moskeeën van Sultan Hassan en ar-Rifai in Caïro. Ook in Syrië vindt men bouwwerken uit deze tijd ; een voorbeeld is het Mamelukken-paleis binnen de citadel van Aleppo.

Al-Malik Az-Zahir Sayf ad-Din Barquq ook geschreven als Barkuk, Berkuk was de eerste sultan van de Mamelukse Burji dynastie. Hij heerste eerst van 1382 tot 1389 en voor een tweede keer van 1390 tot 1399. Barquq was van Circassische afkomst (de Circassiërs wooden in de Noord-Kaukasus) en werd als slaaf rond 1363-1364 naar Egypte gehaald. Na zijn dood in 1399 volgde zijn zoon Faraj hem op.

Het Mamelukken-monopolie op de oost-west handel dwong Europa nieuwe wegen naar het Oosten te zoeken. In 1498 wist Vasco da Gama de Kaap de Goede Hoop te omvaren; dit werd een zware slag voor de Egyptische handel.

Ottomaanse Rijk (1500 - 1800)

Gemaakt: 24-05-06

colofon