2415

Amenhotep lV (Achnaton, Echnaton Akhnaten) 
(1344 - 1334 v. Chr.) - Smenkhkare (1336 - 1334)

Egypte - Amenhoteb lll
Amenhoteb lV  (1344 - 1334 v. Chr.) 18e dynastie

Amenhoteb lV werd door zijn godsdienstige hervormingen zó in beslag genomen, dat hij de buitenlandse politiek verwaarloosde. Een verzameling kleitabletten, geschreven in spijkerschrift, berichtten Egyptische vazallen van vijandelijke bedreigingen. Vanuit Klein-Azië drongen de Hittieten Syrië binnen. De vorsten van Syrië en Palestina smeekten de farao om hen met een leger te hulp te komen, maar Amenhoteb had andere zorgen aan zijn hoofd. Hij wilde in zijn land allerlei veranderingen doorvoeren. In feite wilde hij het oude koningsschap herstellen. Daarvoor moest hij niet alleen de priesters aan de kant zetten, maar ook hun goden onttronen.

In plaats van de god Amon, de god Osiris en tal van andere goden stelde hij één nieuwe godheid: Aton, voorgesteld door de zonneschijf. Deze nieuwe god mocht alleen door de farao en zijn familie worden aanbeden. Het gewone volk moest genoegen nemen met de aanbidding van de god-koning. Hij brak met de Amon-religie en veranderde zijn naam in Achnaton (Echnaton) = dienstbaar aan Aton. Uit alle tempels liet hij de beelden van de god Amon verwijderen. 
Tussen Memphis en Thebe op de oostelijke oever van de Nijl, 400 km ten noorden van de oude hoofdstad Thebe, waar de kliffen van de Nijl zich afbogen en zo een D-vormige zandvlakte blootlegden van zo ongeveer 9 km lang bij 4,5 km breed, liet hij een nieuwe hoofdstad bouwen: Achetaton. 

Achnaton's gemalin, Nofretete (Nefertiti) (z. afb. links), was niet van koninklijken bloede, maar behoorde tot een vooraanstaande koninklijke familie. Ze wordt vaak afgebeeld in gezelschap van één of twee dochters. Achnaton liet zich overal door haar vergezellen, alsof hij daarmee aan wilde tonen dat hij zijn macht met haar deelde. Achnaton was zó in beslag genomen door zijn godsdienstige hervormingen, dat hij zijn buitenlandse politiek verwaarloosde. Weliswaar bleven de koning van Mitanni en vele gouverneurs hem trouw, maar andere vorsten en stadsregeerders geraakten steeds meer in het vaarwater van de koningen der Hittieten. Langzaam maar zeker verloor Egypte daardoor haar heerschappij in het Nabije Oosten. 
 Achnaton's bewind verzwakte de positie van het rijk. Daarvan maakte de Hittitische koning Suppluliuma gebruik om Noord-Syrië te veroveren en een verbond te sluiten met de Amoritsiche Haripoe (Habiroe). Na zijn dood (1334 v. Chr.), keerde onder zijn toen 10-jarige schoonzoon en opvolger Toetanchamon (1334 - 1325 v. Chr.) alles weer bij het oude. 

rechts: Achnaton (1353-1336 v. Chr.)
Onder zijn bewind verwierf Maya, wiens graf in 1988 werd blootgelegd, het hoge ambt van "opzichter van het schathuis", ofwel minister van financiën. 

In dit intieme tafereeltje wordt het koninklijke gezin onder de stralen van Aton weergegeven. De evenwichtige compositie wordt knap verlevendigd door de houding van de twee oudste dochters, onderling verbonden door hun wijzende vingers.

rechts: stèle (gedenksteen, waarschijnlijk uit Amarna

Links: Maya en Teje
Tot de elegantste beelden uit Achetaton behoren de voorstellingen van Achnatons en Nefertiti's zes dochters. De prinsessen verzorgd door hun moeder met behulp van minnen en dienaressen, verschijnen in levendige en informele scènes. Zij worden liefkozend vastgehouden door hun ouders, spelen spontaan, plagen elkaar en nemen actief deel aan religieuze rituelen.

links: een prinses
Meerkleurige glazen vazen van uitzonderlijke schoonheid duiken voor het eerst op in 1500 v. Chr. Nadat het vat was gevormd rondom een kern van zand en mest, kon het worden gedecoreerd door het oppervlak opnieuw te verhitten en er gekleurde glazen draden of druppels aan toe te voegen, die met een bronzen stuk gereedschap werden getrokken of gekamd tot guirlandes of verenpatronen. Deze charmante visvormige vaas (afb. rechts) uit de regeringsperiode van Achnaton, toont het hoge niveau van glasproductie, zowel als het plezier dat men schepte in de wereld van de natuur. Zijn revolutie liep uit op een grote mislukking. De laatste jaren van zijn regering (1336-1334) regeerde Achnaton samen met zij  halfbroer Smenkhkare die gehuwd was met zijn dochter Meritaton. De benoeming weerspiegelt waarschijnlijk de toenemende onvrede in het land. Smenkhkare heeft maar een jaar op de troon gezeten, en werd opgevold door Toetankhaton (Toetanchamon), al was deze pas 9 jaar.


Toetanchamon (1333 - 1323)

laatst bijgewerkt: 16-05-01

colofon