| 1573 | Osiris |
|
 |
De god Osiris was de zoon van Geb, de god-aarde, en diens zuster Noet, godin van de hemel. Hij werd de eerste koning van het Oude Egypte. Zijn vrouw, tevens zijn zuster, was Isis. Met haar behoort hij tot de Enneade (de negen belangrijkste goden en godinnen van Heliopolis. Zijn 'zoon' is Horus en zijn dochter Bastet. Volgens oude verhalen was Osiris uit de hemel gekomen en werd hij de eerste koning (farao) van Egypte.
In het oude Egypte was Osiris een zeer populaire god, die trekken van allerlei goden in zich verenigde. Hij werd toenemend belangrijk, tot hij uitgegroeid was tot een van de grootste en belangrijkste goden in Egypte. In alle grafkamers van farao's zijn voorstellingen te zien van de farao die zich aan de Lotsbepaling door Osiris (de weging van het hart) onderwerpen. Velen richtten in Abydos bij het graf van Osiris een stele op of lieten hun mummie erheen transporteren, om aldus in het lot van Osiris te kunnen delen. Iedere dode werd een Osiris, dwz. een uit de dood verrijzende. Reeds vroeg werd Osiris verbonden met de god Anedjti uit Boesiris in de delta, een god van de geitenherders aldaar. Aan hem ontleende Osiris de attributen van de herdersstaf en het flagellum (gesel). Als ‘goede herder’ was Osiris koningsgod. Hij zou in de voortijd ook werkelijk als koning hebben geheerst, gedood zijn door zijn vijandige broer Seth, die zich van de erfenis wilde meester maken, maar gewroken zijn door zijn zoon Horus. Talrijk waren de mythen rond dit gebeuren |
|
Osiris kreeg van zijn zus en geliefde Isis de landbouw geleerd. Osiris was de god van de wederopstanding en vruchtbaarheid, zijn festivals (die plaatsvonden rond het zaai- en oogstfeest) werden vaak omringd door vruchtbaarheidsrituelen waar graan een grote rol speelde. Het symbool Djed waar Osiris vaak mee geassocieerd wordt, stelde wellicht een baal hooi voor, die met touwen/banden is samengebonden, het symbool zou zijn oorsprong vinden in een oeroud natuurritueel dat aan het begin van de Egyptische godsdienst geïntegreerd werd in de god Khenti-Amentioe. Deze god uit Abydos werd later geassimileerd in de god Osiris. Dit wijst op Osiris als god van vegetatie, die zich manifesteert in het graan, dat in de aarde begraven wordt, maar door spontane scheppende kracht in de opschietende aar herrijst en vrucht draagt. In de zgn. Osirismysteriën werd bij het lijk van Osiris gewaakt en werd een beeldje van Osiris gemaakt uit gedroogd nijlslib en graan. Wanneer het bevochtigd werd, botte het graan uit: een symbool van de stervende en herrijzende vegetatie.
Rechts: In het midden het Djed-symbool of de Djed-pilaar |
 |
|
Osiris was verder ook de god van de afnemende en wassende maan en van de overstroming van de Nijl. Osiris werd ook vaak geïdentificeerd met de god Wenen-nefer, ‘die voortdurend jeugdig is’, hetgeen past bij een stervende en herlevende god. Exemplarisch is ook de stijve penis, die vele Osiris-beeldjes van deze verder als gemummificeerd afgebeelde god kenmerkt: een duidelijk voorbeeld van wederopstanding na een periode van symbolische dood of slaap.
Tijdens de 3e of 4e dynastie werd Osiris vereenzelvigd met de god Khentamentiu, de heerser over het Rijk der Doden. Deze dodengod hielp overledenen naar het land in het westen te reizen, hij was bestuurder van de zonnebark gedurende de nachtelijke reizen. De allereerste tempel in Abydos was aan deze god gewijd. De associatie met Osiris was zo vroeg in de geschiedenis dat bijna niemand meer wist waar zijn rol als god van het dodenrijk die alle overledenen beoordeeld oorspronkelijk vandaan kwam. |
Thot Anoebis Ammoet |
Om in het dodenrijk te komen, moest je eerst naar Osiris, die zetelde in een paleis in het westen. Bij iedere doorgangspoort stonden Osiris dienaren met dierenkoppen, die de doden op de proef stelden, zoals beschreven in het Egyptisch dodenboek het Amdoeat. Bij de doortocht van het 6de en 7de uur kwam de dode aan bij de troon van Osiris. Hier werd zijn hart gewogen tegen de Veer van de Waarheid. Als de dode een goed leven had geleid, was het hart lichter en mocht hij het Jaroeveld betreden, het Egyptische hiernamaals. Als het hart echter zwaarder was dan de veer, door alle zonden, werden het hart en de dode verslonden door Ammoet, een verschrikkelijk monster, met de kop van een krokodil, het lijf van een leeuw en de poten van een nijlpaard. Alle antwoorden die de gestorvene gaf, werden opgeschreven door Thoth. . Anubis bediende de weegschaal en bracht de overleden naar Osiris. Afbeelding links gevonden op http://www.koptischekerkeindhoven.nl/kinderen/Goden.htm |
|
De mythe rond de mythische koning Osiris. De broer van Osiris was Seth. Seth was jaloers op zijn broer omdat hij koning was. Daarom bedacht hij een list. Hij maakte een kist en via een leugentje moest Osiris er 'even' inkruipen. Seth sloot toen de kist en gooide die in de Nijl. Isis vond de kist echter terug. Seth werd woedend en hakte het dode lichaam van Osiris in stukken en verspreidde deze over de uithoeken van Egypte. Jaren lang trok Isis rond op zoek naar de stoffelijke resten van haar echtgenoot. Na lang zoeken vond ze de lichaamsstukken terug en mummificeerde het tot één geheel. Osiris was er lang genoeg om nog een kind te verwekken: Horus. Deze werd na een lange strijd met Seth uiteindelijk koning van Egypte.
De mythe van Osiris is weliswaar overbekend en wordt in allerlei contexten verweven. In verhaalvorm is zij in het oude Egypte nooit gegoten, althans, we hebben daar geen spoor van teruggevonden. De meest volledige oud-egyptische versie is bewaard op een grafsteen van een hoge ambtenaar, genaamd Amenmose, uit de 18e Dynastie (ong. 1500 v.Chr.). Deze vertelling geeft niet alle details weer. Zo is onduidelijk b.v. hoe het kind verwekt werd. De Griekse schrijver Plutarchus was de eerste die de mythe van Osiris op schrift stelde. In zijn versie van het verhaal werd Horus nog tijdens het leven van Osiris geboren. Een reliëf in de tempel van Koning Seti I (19e dynastie 1294 - ca 1279 v.Chr.) spreekt over de verwekking van Horus na de dood van Osiris. |
| Gemaakt: 12-07-06; geheel herzien: 23-07-08 |