5163

Frankische rijk (830 - 843)
Lodewijk de Vrome - Lothar l

Lodewijks echtgenote Judith van Beieren had Lodewijk in 823 nog een vierde zoon geschonken: Karel. De heerszuchtige vrouw wilde hem kostte wat kost bij de regering betrekken en streefde ernaar zoveel mogelijk macht te verwerven voor haar eigen zoon, die in de geschiedenis bekend zou worden onder de naam Karel de Kale (823 - 877). Op Judiths aandringen kende Lodewijk in 829 op de rijksdag van Worms zijn jongste zoon de Elzas, Zwaben en Bourgondië toe en creëerde daarmee het nieuw koninkrijk Alemannië. Dat waren echter de kernlanden van zijn oudste zoon Lothar, die zijn ongenoegen over de gewijzigde situatie niet kon verbergen. Daarmee kwam er een abrupt einde aan de goede verstandhouding met zijn vader en als gevolg hiervan brak er in 830 een aanslepende machtsstrijd uit tussen Lodewijk de Vrome en zijn drie oudste zoons, zowel als tussen de broers onderling.

Lothar en Pippijn rukten met hun legers op tegen hun vader, die de steun kreeg van zijn zoon Lodewijk de Duitser. De keizer won en en Lothar was medekeizer af. Hij bleef wel koning van Italië.

In 830 brak er een oproer uit tegen het keizerlijke paar. Het was vooral de kerk die zich verzette tegen de al te grote invloed van keizerin Judith op haar echtgenoot. Ook Lodewijks zonen Pippijn l van Aquitaine en Lodewijk de Duitser sloten zich bij de opstandigen aan. Judith werd van overspel beschuldigd en gedwongen zich terug te trekken in een klooster. 

Lothar beperkte Lodewijks bewegingvrijheid en omringde hem met monniken die hem moesten voorbereiden om intrede te doen in een klooster. Een heerszuchtige en harteloze egoïst als Lotharius was er echter de man niet naar om zich de sympathie van zijn onderdanen of zijn broers (Pippijn en Lodewijk de Duitser) te verwerven. De stemming sloeg plotseling om ten gunste van de oude keizer. De zonen geraakten met elkaar in oorlog en binnen een half jaar had de Rijksdag de kroon aan Lodewijk terug gegeven. 

Spoedig daarna herkreeg keizerin Judith haar vrijheid en daarmee ook haar vroegere invloed. Maar zij had niets geleerd. Haar pogingen om haar stiefkinderen (Lotharius, Pippijn en Lodewijk) ter wille van haar zoon Karel te verdringen, zette zij voort. Daardoor kwamen zij opnieuw tegen hun vader in opstand. 

In 833 stonden vader en zonen bij Colmar in de Elzas met een legermacht tegenover elkaar. Door beloften en bedreigingen wisten de zonen het grootste deel van Lodewijks troepen naar zich te doen overlopen. Toen gaf de keizer de strijd op en was al blij dat Judith en Karel er het leven afbrachten. 

De plaats van deze gebeurtenis werd later het Lügenfeld genoemd, niet van leugen, maar van lueg - hinderlaag - nl. deze die de drie zoons hun vader hier gespannen hadden door zijn soldaten om te kopen.

Lothar zette in Compiège zijn vader af als keizer en hield hem met zijn vrouw Judith en zoon Karel  gevangen in Aken. Lothar nam de keizerlijk macht van zijn vader over en zijn broers werden zelfstandige koningen. Het rijk van Karel de Grote was dus in feite tussen drie vorsten verdeeld. 

Nadat de Rijksdag de afzetting van Lodewijk had bekrachtigd, dwongen Lothar en zijn aanhangers de ex-keizer van het Frankische rijk in een kerk in Soissons zich ten overstaan van de menigte voor het altaar te werpen en "openlijk te bekennen dat hij zijn ambt op onwaardige wijze had uitgeoefend." Lodewijks vijanden meenden het hierdoor voor hem onmogelijk hadden gemaakt dat hij ooit weer de troon zou bestijgen. Maar zij schoten hun doel voorbij: Lodewijk de Duitser vond dat zijn vader onwaardig was behandeld en bovendien zag hij in dat het Lothar in feite bezig was zich de heerschappij over het gehele rijk toe te eigenen. Lothar had het machtsgebied van Lodewijk en Pippijn van Aquitaine een stuk ingeperkt. Opnieuw brak er een broederoorlog uit. Lothar moest vluchten en Lodewijk de Vrome was weer vrij.

In 837 werd begonnen met onderhandelingen om het rijksgebied in drie zelfstandige koninkrijken op te delen. West-Francië, Oost-Francië en het Middenrijk. 

In 838 stierf Pippijn l van Aquitaine. Zijn beide zoons erfden niets. Het koninkrijk van Lodewijk ll de Duitser werd ingekrompen tot Beieren. De rest van het Frankische Rijk werd verdeeld tussen Lothar l en Karel ll.

In 839 schonk Lodewijk het hertogdom Friesland en de graafschappen Hamaland, de Betuwe, Teisterband en Dorestad in de Lage Landen aan zijn zoon Karel ll de Kale. 

links: Karel ll de Kale

Zodra Judith weer aan de macht was gekomen, ging zij opnieuw aan het werk haar zoon Karel te bevoordelen ten kosten van zijn drie halfbroers. De vrome Lodewijk was opnieuw een volkomen willoos werktuig in haar handen. Deze dank had Lodewijk de Duitser niet verwacht, toen hij zijn vader op de troon had geholpen en greep naar de wapenen. 

Lothar l (840 - 855)

Zonder zich te bekommeren om de beloften, die hij zijn vader voor diens dood ten behoeve van zijn lievelingszoon gegeven had, wierp Lothar zich op als heerser over het gehele rijk. Terwijl hij zich voorbereidde op een beslissende strijd met Lodewijk de Duitser, die zijn vader was opgevolgd als koning van Beieren, betuigde hij Karel de Kale zijn vriendschap. Karel kende de valsheid van zijn halfbroer echter te goed om diens bedoelingen niet te doorzien. Hij achtte het veiliger zijn vertrouwen in de wapenen te stellen dan in de vriendschapsbetuigingen van Lotharius. Onder deze omstandigheden vonden Karel en Lodewijk de Duitser elkaar, vergaten de oude vijandschap en  sloten zij een verbond tegen de gemeenschappelijke vijand, Lothar en overwonnen hem in een bloedige veldslag te Fontenoy-en-Puisaye (841). 

rechts: Fontenay-en Puysaye

Lodewijk ll de Duitser wist na deze slag zijn gebied uit te breiden met Saksen, Oost-Franken, Alamannië en Thuringen. Een enorme gebiedstoename. Hiermee was de strijd echter nog niet beslist. Lotharius was een meester in listen en lagen. Hij wist te Saksen op te ruien tot een opstand tegen Lodewijk de Duitser en om ook Karel in moeilijkheden te brengen aarzelde Lotharius niet steun te zoeken bij de Noormannen en een anti-Frankische beweging in Saksen.

In het besef dat hun samenwerking nu meer dan ooit nodig was, ontmoetten Lodewijk de Duitser en Karel elkaar in 842  in Straatsburg, waar zij hun verbond met plechtige eden bekrachtigden. Deze overeenkomst was voor Lothar gevaarlijk genoeg om ook hem naar de onderhandelingstafel te brengen. Bovendien verlangde het volk naar het einde van de afschuwelijke oorlogen. 

De besprekingen over de verdeling, die maanden in beslag namen, resulteerden uiteindelijk in een driedeling van het rijk, waarbij alle broers de onafhankelijke status van koning kregen en Lotharius als oudste de ceremoniële keizerstitel mocht dragen (het Verdag van Verdun, 843) 

Lodewijk kreeg de landen ten oosten van de Rijn (met de Lage Landen en het gebied tussen Schelde en Maas) en de Wezer (Oost-Francië). Karel de Kale kreeg de landen ten westen van de Rhône, de Saône, de Maas en de Schelde (West-Francië). 

Lothar kreeg het hiertussen gelegen gebied, van Italië in het zuiden tot Friesland in het noorden (Midden-Francië). Dit gebied bevatte veel "koningsgoederen" zoals de Ardennen, de palts in Nijmegen en de keizerlijke residentie te Aken waar hij zijn intrek nam. Het rijk van Lothar was een merkwaardig langgerekt gebied, waarvan het noorden en zuiden weinig met elkaar gemeen hadden. 

Frankische Rijk (843 - 870)

laatst bijgewerkt: 13-12-07

colofon