4046

 Het Valkhof (ca. 770)
 Keizerlijke landgoederen (Paltsen); Nijmegen
Het Valkhof ligt aan de rand van een stuwwal, die ongeveer 200.000 jaar geleden ontstond. In de voorlaatste ijstijd, het Saale-Glaciaal (380.000 - 150.000 jaar geleden) genaamd, werden grote hoeveelheden aarde en stenen door het oprukkende ijs in zuidelijke richting verschoven. Bij Nijmegen kwam het ijs door de stijgende temperaturen tot stilstand en smolt uiteindelijk. Tientallen meters hoge heuvels bleven uiteindelijk liggen. Het Valkhof, dat op ongeveer 35 meter boven NAP ligt, vormde oorspronkelijk één plateau met het nabijgelegen Kelfkensbos.

Het Valkhof heeft een rijk verleden. Zo'n vijftien jaar voor het begin van onze jaartelling stichtten de Bataven hier een stad, Oppidum Batavorum. Deze werd in 69 na Christus, tijdens de Bataafse opstand, door de Romeinen in brand gestoken. Tweehonderd jaar later bouwden de Romeinen zelf een fort op het Valkhof, dat rond 400 werd verlaten.

Omstreeks 770 liet Keizer Karel de Grote op deze plek een palts bouwen, van waaruit het noordelijk deel van het Frankische Rijk werd bestuurd. De palts werd in 881 door de Noormannen in brand gestoken, later herbouwd en in 1047 andermaal grotendeels door brand verwoest. De palts werd wederom herbouwd, maar een eeuw later grotendeels gesloopt. De Rooms-Duitse koning Frederik I, beter bekend als 'Barbarossa', liet er in de jaren 1152-1155 namelijk een grote burcht optrekken. De Valkhofburcht domineerde eeuwenlang het stadsbeeld, maar werd in 1796-1797 in opdracht van de provincie afgebroken. Alleen de Sint-Nicolaaskapel - waarschijnlijk gebouwd tussen 1030 en 1050 -, de ruïne van de Sint-Maartenskapel uit 1155 en een deel van de omwalling van de burcht bleven gespaard.
Na de sloop werd op de Valkhofheuvel een park aangelegd - een van de eerste stadsparken in Nederland. Johan David Zocher senior ontwierp het in Engelse landschapsstijl. In de jaren '30 van de 19de eeuw werd 'het Hof' heringericht door Hendrik van Lunteren.

In de Tweede Wereldoorlog werd een drietal bunkers tegen de Valkhofheuvel aangebouwd. Ondanks zijn strategische ligging doorstond het park met zijn waardevolle bouwwerken de oorlog zonder al te veel schade. Bij de laatste opknapbeurt van het Valkhofpark in 1980 werden twee van de drie bunkers afgebroken.
Al vele jaren zijn er plannen om de oude Valkhofburcht weer op te bouwen en zo een deel van Nijmegens historie weer tot leven te wekken. Tegenstanders van deze plannen wijzen op de waarde van het Valkhof als een van de eerste stadsparken in Nederland. Voorlopig zijn de herbouwplannen van de burcht in ieder geval in de ijskast gezet. Op de witte balustrades aan de noordzijde van het park zijn twee teksten geschilderd, die op deze historische plaats betrekking hebben. 
Op een balustrade nabij de Sint-Nicolaaskapel staat een Latijnse tekst, die oorspronkelijk van de hand komt van de 17de eeuwse dichter Constantijn Huygens. De tekst luidt: HIC STETIT HIC FRENDENS AQUILAS HIC LUMINE TORVO
CLAUDIUS ULTRICES VIDIT ADESSE MANUS

Vrij vertaald betekent dit: 'Hier stond Claudius en zag hij knarsetandend met grimmige blik de adelaars en de wrekende troepen naderen.'  Met Claudius wordt Claudius Civilis bedoeld, de Bataafse leider van de opstand (69). Na het neerslaan van de opstand verdreven de Romeinen als vergelding de Bataven uit dit gebied en lieten zij het Oppidum Batavorum tot de grond toe afbranden. 

Gemaakt 13-01-04; laatst bijgewerkt: 03-11-07

colofon