9153

Napoleon Bonaparte - Veldtocht in Egypte 
(mei 1798 - oktober 1799)

Frankrijk (oktober 1795 - september 1799); Napoleon

Directoire bang voor succes?

Nadat het Directoire van het succes van Napoleon in Italië had gehoord, schreef het een brief aan Napoleon, waarin hij van zijn commando in Italië werd ontheven en het commando kreeg over een nieuwe expeditie, dit keer naar Egypte. Ook al was het Directoire in de brief vol lof over Napoleon, hij wist wel beter. Het Directoire was bang voor hem en zijn immense populariteit en wilde hem het liefst zo ver mogelijk van Parijs vandaan houden. Napoleon stortte zich helemaal op zijn nieuwe opdracht. Pas later, toen zijn Egyptische expeditie was uitgelopen op een mislukking, verzon hij het verhaal dat het Directoire hem met deze missie in de vergetelheid had willen sturen, wat maar deels juist was, aangezien het Directoire Napoleon wel graag buiten Parijs zag, maar daarvoor niet 35.000 man en Frankrijks enige vloot op het spel zette.
Door de aanwezigheid van een Engelse vloot onder het bewind van de befaamde Engelse admiraal Nelson kon de Franse vloot in de haven van Toulon, bestaande uit13 oorlogsschepen en vele transportschepen met aan boord 35.000 soldaten, 150 geleerden, technici, architecten en dichters de haven niet verlaten. Pas na enkele maanden, toen half mei 1798 een storm opstak, waardoor Nelsons vloot ernstige averij opliep en naar Sardinië moest om de schade te herstellen, zag Napoleon kans uit Toulon te vertrekken. 

Nelson vroeg zich af waar de Franse vloot naar toe vaarde. Na het bericht dat Napoleon bezit had genomen van het eiland Malta koerste Nelson zijn vloot naar dit deel van Middellandse Zee. Op Malta aangekomen, zag hij dat Napoleon al weer uit Malta was vertrokken. De Franse vloot was met geen mogelijkheid te vinden. Hij wist echter niet dat hij met zijn vloot 's nachts ongemerkt de Franse vloot op nog geen 5 kilometer afstand was gepasseerd.

Op 1 juli 1798 landde de vloot voor Alexandrië, dat door de Fransen binnen een dag werd veroverd. Napoleon speelde gelijk de "Mahdi" (een strijder die de Islamieten zou verlossen van de onderdrukking). Dit heeft in 1886 geleid tot een Jihad, een heilige godsdienstoorlog). Hij liet de bevolking weten dat hij de Islam vereerde en zijn gebruiken, dat hij de paus en de Maltezer ridders van hun macht had beroofd en dat hij was gekomen als vriend van de sultan. Van te voren waren er onder de Arabische burgers gedrukte proclamaties in het Arabisch verspreid, die zeker een grote uitwerking gehad hebben.

De eerste slag die Napoleon in de Oriënt moest leveren, was tegen de Mammelukken. Tegen het Franse leger waren zij niet opgewassen en zij  werden dan ook snel verslagen. Zonder verdere moeite rukte Napoleon Cairo binnen.

Kort daarna ontving Napoleon een slechte mededeling: de Franse vloot, die in Aboekir voor anker lag, was eindelijk door Nelson gevonden en met een fantastische manoeuvre van de Engelsen verslagen (1 augustus 1798). Alleen vice-admiraal Villeneuve had weten te ontsnappen. Hierdoor was de verbinding tussen Napoleon en Frankrijk verbroken, waardoor Napoleon vast zat in zijn eigen verovering. Daarna volgde het ene slechte bericht het andere snel op. De Turkse sultan verklaarde Napoleon de Jihad (Heilige Oorlog), de Engelsen brachten Napels in beweging, Oostenrijk dreigde Italië opnieuw binnen te vallen en Rusland sloot zich zich aan bij de tweede coalitie die zich had gevormd. Van dit alles wist Napoleon nog niet veel af, hij was alleen maar blij dat hij onbereikbaar was voor Frankrijk, omdat hij zo alle vrijheid had om te doen wat hij wil.

 De Mammelukken waren Turkse huursoldaten, vaak van niet-Egyptische herkomst. Zij waren de militaire ruggengraat van Egypte. Mannen wier land het leger was. Het waren Turkse slaven, als kinderen op de steppe gekocht, die alleen het nomadenleven kenden. Eenmaal in Egypte werden ze ondergebracht in barakken en opgevoed door een mammelukse sergeant, die in feite hun vader werd. Ze werden bekeerd tot de islam en ontvingen een nieuwe naam. Aangezien ze niet langer een echte vader hadden droegen allen dezelfde familienaam, Ibn Abdoellah, zoon van Abdoellah (de vader van Mohammed). Zodra ze oud genoeg waren om wapens te dragen konden ze vervolgens binnen het leger tot elke positie opklimmen.

Omstreeks 1240 had de Egyptische sultan het systeem verfijnd. Uit angst voor zijn familieleden was hij volledig omringd door mammelukse dienaren. Binnen de islamitische politiek was de loyaliteit van de mammelukken van onschatbare waarde. Maar de loyaliteit was zo persoonsgebonden dat wanneer de sultan stierf ook zijn mammelukken werden vervangen.

Institut d'Egypte

Omdat Napoleon niet uit Egypte weg kon, moest hij de hulpbronnen van Egypte zelf gebruiken. Hij richtte daarom het zogenaamde ‘Institut d'Egypte' op voor "de bevordering en verbreding van de kennis". Er werd zelfs een krant opgezet, een wetenschappelijk tijdschrift dat om de tien dagen verscheen en er werden opgravingen gedaan. Bij het uitgraven van een verdedigingsgordel werd de Steen van Rosette gevonden, de steen die de sleutel vormde tot de ontcijfering van het hiëroglyfenschrift.

Egypte in opstand

Napoleon zelf probeerde zoveel mogelijk op te gaan in de Oosterse cultuur. Hij ontving gasten op de voor die streek gebruikelijke manier, sprak op hun wijze, met veel beeldspraak en vierde zelfs de verjaardag van Mohammed.

Ondanks alles kwam de bevolking van Egypte in opstand. De 35.000 man die Napoleon mee had gebracht, zagen de Egyptenaren als parasieten, omdat ze niets bijdroegen aan de productie in Egypte. Zeker toen het nieuws zich verspreidde, dat er tegen Napoleon en zijn leger een heilige oorlog was uitgeroepen, was de opstand niet meer te houden. De opstand werd met harde maatregelen neergeslagen door Napoleons soldaten.

Onder: Napoleon te paard, bij een van de Egyptische veldslagen

Deze opstand deed Napoleon wel inzien, dat hij de Turkse legers maar beter niet af kon wachten, dus nam hij het besluit ze tegemoet te trekken. Als hij erin zou slagen de Syrische kustplaatsen te veroveren, zou de Engelse vloot haar steunpunten kwijt zijn. Deze veldtocht naar Syrië liep echter uit op een ramp. Het eerste " incident' vond plaats in Jaffa. De stad werd snel ingenomen, maar de andere kant van de verovering, de moorden, plundering en verkrachtingen, zorgden ervoor dat de veldheer Napoleon ook vanuit een ander standpunt werd bekeken. De gruwel werd nog erger, toen hij een paar duizend gevangen genomen Turken liet executeren.

Onder: Napoleon in Jaffa

Zijn opmars ging echter verder naar Syrië. Het Franse leger stuitte bij haar opmars op de vesting Saint Jean d'Acre. Een oude schoolvijand van Napoleon, de overloper Philipeaux, had de leiding over zich van de verdediging in de stad. Van de zeezijde werd de stad verdedigd door een Engels eskader onder het bewind van Sydney Smith. De bestormingen van het Franse leger werden alle afgeslagen. Aan beide zijden werden hevige verliezen geleden. Na twee maanden moest Napoleon terugtrekken, verslagen door zijn eigen militaire blunders. Terug in Cairo werd Napoleon als overwinnaar en held ontvangen. Dit was te danken aan zijn zelfverzonnen voorstelling, die hij, in prima Arabisch, aan het volk opdiste: de veldtocht was fantastisch gelukt, van Acre was geen steen op de andere blijven staan, zo erg, dat je niet kon zien dat er ooit een stad had gestaan.

Rechts: Aboekir
Slag van Aboekir

Vijf weken later verscheen echter het Turkse leger in het kamp van de Fransen. Op dezelfde plaats waar eerst de Franse vloot door Nelson werd verslagen, in Aboekir, werd nu een bloedige strijd tussen de Fransen en de Turken uitgevochten. Het Turkse leger was echter niet goed opgesteld, waarvan de Fransen gebruik maakten. De Turken werden de zee in gedreven. 6000 doden en 4000 gevangenen was het resultaat. Niet één aanvaller ontkwam. Kort na de slag van Aboekir kwam Napoleon te weten hoe de stand van zaken was in Europa en nam het besluit om terug te keren. Hij liet het leger, dat door het Directoire al ten dode was opgeschreven, achter en keerde op 23 augustus 1798 heimelijk terug naar Frankrijk. Op 19 oktober kwam hij aan in Fréjus (Zuid-Frankrijk). Niemand durfde er iets van te zeggen dat hij zijn leger in de steek had gelaten. In Parijs werd hij als een held ontvangen en was hij overal erg populair.

Links: admiraal Nelson

Frankrijk (1799-1812); Egypte (1799 - 1900)

Gemaakt: 20-03-04