9253

Habsburgse rijk - Oostenrijk-Hongarije (1780 - 1800)

Jozef ll (1780-1790) Keizer van het Heilige Roomse Rijk (1765-1790), Koning van Bohemen (1780-1790), Koning van Hongarije (1780-1790), Hertog van Luxemburg (1780-1790)

Na de dood van zijn moeder Maria Theresia in 1780 regeerde, Josef ll alleen over het Habsburgse Rijk en kon hij zijn streven de loshangende Duitse staten om te vormen naar een strak georganiseerde eenheidsstaat,  proberen te verwezenlijken. In zijn buitenlandse politiek oriënteerde hij zich aanvankelijk vooral op Pruisen. Zijn bedoelingen ten aanzien van Beieren brachten echter een verwijdering teweeg, daar Pruisen zich tegen iedere Oostenrijkse gebiedsuitbreiding verzette, waarop Jozef toenadering zocht tot Rusland. Hun gemeenschappelijk belang lag op de Balkan; een onderling verdrag (1782) moest beide mogendheden de gelegenheid bieden ten koste van de Turken hun gebied uit te breiden zonder met elkaar in conflict te raken. Gezamenlijk ondernamen Oostenrijk en Rusland een oorlog tegen het Osmaanse Rijk (1787–1792), maar ook nu weer verhinderde Pruisen dat Oostenrijk zijn oorlogsdoeleinden volledig bereikte. 

Ten behoeve van de Zuidelijke Nederlanden trachtte Jozef de openstelling van de Schelde te verkrijgen, maar het lukte hem slechts een schadevergoeding voor de sluiting ervan te bemachtigen. Wel legde hij beslag op de barrièresteden, die in 1782 door de Verenigde Nederlanden werden afgestaan. Jozef ll voerde tijdens zijn regeringsperiode diverse hervormingen door, zoals opheffing van de lijfeigenschap (1781), afschaffing van anti-joodse wetten en reorganisatie van het bestuursapparaat. Zijn kerkelijke politiek, inhoudend een intensief toezicht van de staat op de Kerk, kreeg naar hem de naam 'jozefinisme'.

Ontevredenheid heerste alom in zijn rijk toen hij overleed, nadat hij op zijn sterfbed nog het oordeel over zijn eigen regering had moeten onderschrijven door de meeste van zijn hervormingen in te trekken. Daar Jozef II noch uit zijn eerste huwelijk met Maria Isabella van Parma, noch van zijn tweede gemalin Maria Jozefa van Beieren kinderen had, volgde zijn broer Leopold II hem op.

Leopold ll (1790- 1792) Keizer van het Heilige Roomse Rijk (1790-1792), Koning van Bohemen (1790-1792), Koning van Hongarije (1790-1792), Hertog van Luxemburg (1790-1792), Groothertog van Toscane (1765-1792)

Jozef ll werd opgevolgd door zijn broer Leopold, de derde zoon van Franz I en Maria Theresia. Sinds 1765 was hij groothertog van Toscane. Hij had daar de inquisitie afgeschaft en verbeterde hij de economie, grondwet en rechtspraak. Als keizer en heerser over de Habsburgse landen (sedert 1790) voerde hij een conservatiever beleid dan zijn voorganger en broer Jozef II, zonder echter diens hervormingen ongedaan te maken. Hij werd genoodzaakt de rechten van de standen, die onder Maria Theresia en Jozef II verloren waren gegaan, te herstellen. Vervolgens loste hij in zeer korte tijd een reeks andere problemen op, wat noodzakelijk was voor de consolidering van de slecht beheerde staat, terwijl een nieuwe constitutionele hervorming werd voorbereid. Tegen de wil van Kaunitz in zocht hij toenadering tot Pruisen (Conventie van Reichenbach 1790). Aan de Turken gaf hij Belgrado en Walachije terug, waardoor hij op 4 augustus 1791 de Vrede van Sistov met het Osmaanse Rijk kon sluiten. Met Frankrijk wilde Leopold geen oorlog, maar hij werd gedwongen op te treden door de revolutionaire gebeurtenissen in dit land. 

Aanvankelijk wees hij Pruisische plannen tot ingrijpen in Frankrijk af en sloot hij in Pillnitz een verdrag (27 aug. 1791) waarbij gewapend ingrijpen alleen dan zou plaatsvinden als alle Europese machten daartoe zouden besluiten. In verband met de oorlogsdreiging van de Girondijnen verbond Leopold zich nauwer met Pruisen in een verdedigingsverdrag (7 febr. 1792), maar vóór het uitbreken van de strijd overleed hij. Sedert 1765 was hij gehuwd met Maria Louise van Spanje, uit welk huwelijk zestien kinderen geboren werden.

Franz Joseph Karl (1792-1835) Als Franz ll Keizer van het Heilige Roomse Rijk (1792-1806), Als Franz l Keizer van Oostenrijk (1804-1835), Koning van Bohemen (1792-1835), Koning van Hongarije (1792-1835), Hertog van Luxemburg (1792-1795)

Franz Joseph, de zoon van keizer Leopold ll  en Marie Louise van Spanje volgde zijn vader in 1792 op als Franz l. aartshertog van Oostenrijk en als Franz ll, keizer van het Heilige Roomse Rijk (tot 1806). Als vermoedelijke troonopvolger had hij een strenge, Spartaans-harde en dor-rationalistische opvoeding gekregen, die hem naar de toenmalige opvattingen degelijk moest voorbereiden voor de toekomstige taak, maar die zijn beperkte vermogens te boven ging. Aldus was Franz opgegroeid tot een dociele en plichtsgetrouwe, maar innerlijk verkrampte persoonlijkheid, die elk zelfvertrouwen miste en zijn eigen besluiteloosheid achter perfectionisme trachtte te verbergen. 

Sinds 1784 verbleef Franz Josefph aan het Weense hof, waar zijn oom Joseph II hem probeerde op te leiden tot een verlicht despoot. Nadat zijn oom en zijn vader kort na elkaar voortijdig overleden (1790 en 1792), kwam Franz Joseph op 24-jarige leeftijd op de troon. Vrijwel onmiddellijk raakte hij in oorlog met het revolutionaire Frankrijk, die eindigde met aanzienlijk gebiedsverlies voor Oostenrijk (o.m. in de Zuidelijke Nederlanden) en ontstellende verliezen aan mensenlevens, geld en goederen.

Franz Joseph trouwde vier keer:

Rechts: Elisabeth van Württemberg, schilderij van Lampi d. Ä., Johann-Baptist

Vervolgens trouwde hij met prinses Maria Theresia van Bourbon-Sicilië, dochter van koning Ferdinand I der Beide Siciliën. Uit hun huwelijk werden twaalf kinderen geboren. Zijn oudste dochter Marie Louise trouwde met Napoleon Bonaparte

Op 6 januari 1808 trouwde hij met Maria Louise van Oostenrijk-Este (1787-1816), dit huwelijk bleef kinderloos. Op 10 november 1816 huwde hij nog met Caroline Charlotte van Beieren (1792-1837). Ook dit huwelijk bleef kinderloos.

Rechts: Maria Theresia van Bourbon-Sicilië

Oostenrijk-Hongarije (1800-1848)

Gemaakt: 05-04-04; laatst bijgewerkt: 26-11-10

colofon