2842

Rome (43 - 33 v. Chr.)

Tweede Triumviraat (43 - 33 v. Chr.)

Er ontstond nu voor Octavianus een dubbele dreiging, die van Marcus Antonius in het westen, die samen met Marcus Aemilius Lepidus 17 legioenen op de been had gebracht en die van Marcus Brutus en Gaius Cassius Longinus in het oosten.

Tegen dit gevaar dekte Octavianus zich door met Marcus Antonius en Lepidus een Driemanschap (Tweede Triumviraat).te sluiten, dat op 27 november 43 bekrachtigd werd door de senaat en de volksvergadering. Tot 31 december 38 zouden Marcus Antonius, Octavianus en Lepidus dictatoriale bevoegdheden bezitten en Octavianus zou samen met Antonius ten strijde trekken tegen de moordenaars van zijn vader. Hierdoor zetten ze feitelijk de senaat buiten spel. Ondanks het verzet van Octavianus, die liever in Caesars geest gehandeld had, werden de namen van 300 senatoren en 2000 equites op proscriptielijsten geplaatst en velen van hen werden op bevel van Octavianus ter dood gebracht. Ook Cicero viel als slachtoffer (7 december) van zijn bittere vijand Antonius.

Terwijl Lepidus met drie legioenen in Rome bleef, staken Marcus Antonius en Octavianus ieder met 20 legioenen vanuit Brindisi over naar Griekenland. Octavianus werd zwaar ziek en bleef in Dyrrhachium achter, maar nam later - zij het in een draagstoel - toch deel aan de beslissende slag bij Philippi in Macedonië (42). In de eerste slag werd Octavianus door Brutus verslagen, maar Marcus Antonius wist Cassius te verslaan. Na de nederlaag vluchtte deze in de nabijgelegen heuvels met slechts vier legioenen. Daar hij besefte dat zijn leger was verslagen en dat hij zou worden gevangen genomen, pleegde Brutus zelfmoord. Zijn laatste woorden zouden zijn geweest: "Ja, wij moeten ontsnappen, maar deze keer met onze handen, niet met onze voeten".Als een bewijs van respect bedekte Marcus Antonius Brutus' levenloze lijf met een purperen kledingstuk of mantel. Het lichaam van Brutus werd gecremeerd en zijn as werd naar zijn moeder, Servilia Caepionis, gestuurd. Zijn vrouw Porcia pleegde ook zelfmoord toen ze de dood van haar echtgenoot vernam.

In de tweede slag versloeg Marcus Antonius Brutus en redde Octavianus daarmee uit een netelige situatie. Brutus werd gelegenheid gegeven zelfmoord te plegen. 

Terecht gold Marcus Antonius als de eigenlijke overwinnaar; hij was dan ook de hoofdpersoon bij de nu volgende verdeling van de macht. Lepidus werd afgescheept met de provincie Africa, Octavianus kreeg heel Spanje, Marcus Antonius heel Gallia Transalpina; Gallia Cisalpina werd een deel van Italië, waar Octavianus en Antonius dezelfde rechten hadden. 

Octavianus werd belast met de zware taak om 170.000 veteranen land te bezorgen door de confiscatie van het grondgebied van 18 steden in Italië, terwijl Antonius naar het Oosten zou gaan om daar de nodige geldmiddelen bijeen te brengen. De landverdelingen in het toch al zo zwaar getroffen Italië maakten Octavianus zeer onpopulair, al liet hij de kleine boeren, wier bezit beneden het aandeel van een veteraan bleef, hun land behouden. 

Van deze situatie profiteerden Fulvia, de echtgenote van Antonius en diens broer Lucius om Octavianus de voet dwars te zetten. Zij hadden hierbij de stille steun van Marcus Antonius, die de twee aan Octavianus beloofde legioenen achterhield en het leger van Salvidienus, dat Spanje moest bezetten, de doortocht door Gallië weigerde. Het kwam tot een regelrechte oorlog, die eindigde met de inneming (15 maart 40) van Perusia, waar Fulvia en Lucius zich tenslotte verschanst hadden. 

De spanningen die tussen Octavianus en Antonius ontstaan waren, werden op eis van beider legers bijgelegd door het verdrag van Brindisi (herfst 40), waarbij zich in 39 te Misenum ook Sextus Pompeius aansloot, die sinds zijn proscriptie vanuit Sicilië de zee beheerste en de Italische kusten plunderde: Octavianus kreeg volmachten in het Westen, Antonius in het Oosten en Lepidus in Africa; Sextus Pompeius mocht de eilanden behouden, kreeg Griekenland erbij, maar moest de blokkade van Italië staken. 

Marcus Antonius huwde Octavianus' zuster Octavia (minor), hoewel hij kort tevoren reeds gehuwd was met Scribonia, een zuster van zijn schoonvader van Sextus Pompeius. 

Hoogst willekeurig gingen het Driemanschap te werk bij de keuze van de magistraten en de handhaving der republikeinse rechten: consuls en praetoren moesten aftreden om plaats te maken voor de kandidaten der driemannen - tekenen van de naderende monarchie. 

In 40 v. Chr. viel Perusia, maar Octavianus spaarde Lucius Antonius. Hij was immers 'zaakwaarnemer' voor Antonius. Voor de bevolking was hij minder vergevend: er werd een bloedbad aangericht. Hierop vertrok hij naar Gallia om daar de positie van Antonius te ondergraven. Hij had het geluk dat dat heel soepel verliep. Hij huwde met Scribonia, de zuster van Lucius Scribonius Libo.
In hetzelfde jaar zagen de Parthen onder Orodes II (57 - 37 v. Chr.) hun kans schoon om in de aanval te gaan. Geholpen door een aantal mensen uit de Republikeinse partij namen zij Syria en Asia Minor in. Antonius moest hier wel op reageren. Hij sloot vrede met Octavianus in Brundisium. Hierdoor werd het Imperium Romanum in feite verdeeld onder Octavanius in het westen en Antonius in het oosten. Lepidus mocht Africa hebben. Ter bezegeling trouwde Antonius met Octavianus' zuster Octavia. 

In 39 v. Chr. sloten Sextus Pompeius en Octavianus een overeenkomst in Misenum, maar het was wel duidelijk dat het een tijdelijke zaak zou zijn. Sextus Pompeius behield hierbij Sicilië. Door verraad verloor Pompeius echter Corsica en Sardinië aan Octavianus. Hiermee werd in de winter van 39-38 de strijd hervat. Datzelfde jaar beviel Scribonia van een dochter: Julia. Intussen had Octavianus echter zijn oog laten vallen op Livia Drusilla en scheidde na de geboorte van zijn dochter van Scribonia. Livia Drusilla was sinds vier jaar gehuwd met  Tiberius Claudius Nero en had één zoon: Tiberius, terwijl zij in verwachting was van een tweede kind (naar vermoed de zoon van Octavianus). Octavianus dwong Tiberius Claudius Nero van Livia te scheiden, zodat hij, in 39 v. Chr. zelf met haar kon trouwen. Door zijn huwelijk met Livia Drusilla verbond Gaius Iulius Caesar Octavianus het adellijke geslacht Iulia met het geslacht Claudia. Dit huwelijk zou de basis leggen voor de latere Julisch-Claudische dynastie. Drie maanden later werd Drusus (maior) geboren, van wie men vermoedde dat Octavianus de vader was. Toen zijn moeder in 38 v.C. hertrouwde met Gaius Octavianus (de latere keizer Augustus), werd Tiberius in diens familie opgenomen. De strijd met Sextus Pompeius verliep zeer wisselvallig. De 'zeekoning', die zich beschouwde als wreker van zijn vader, was een zeer autocratische figuur, die weinig vertrouwen had in zijn senatoriale aanhangers en steunde op vrijgelatenen, zodat weinig mannen van rang het bij hem uithielden.

In 38 v. Chr. trachtte Octavianus een landing op Sicilië uit te voeren maar werd bij Cumae en Messana verslagen. Dit gaf Sextus Pompeius even respijt. In stilte gesteund door Antonius, die hem als tegenwicht tegen Octavianus gebruikte, liet hij zijn kaperschepen weer los op Italië, sneed de korentoevoer af en weigerde de bezette steden te ontruimen. Na een mislukte landingspoging op Sicilië liet Octavianus door Agrippa in de nieuwe haven van Baiae een zware vloot bouwen. Omdat Antonius in grote moeilijkheden verkeerde tengevolge van de oorlog tegen de Parthen, liet hij zich bij het verdrag van Tarente, waar in oktober 37 het driemanschap met vijf jaar verlengd werd, overhalen om Pompeius te laten vallen; tevens zou Lepidus vanuit Africa ingrijpen. In de zomer van 36 v. Chr. versloeg Agrippa eindelijk Pompeius bij Mylae (Milazzo) en Naulochus; de verslagene liet zijn landleger in de steek en vluchtte naar het Oosten, waar hij door Antonius werd gedood. Lepidus deed een poging zich van Sicilië meester te maken, maar zijn troepen waren de strijd moe en liepen over naar Octavianus; hijzelf moest zich op genade of ongenade aan deze overgeven. Octavianus annexeerde nu ook Africa, maar spaarde Lepidus' leven en liet hem, tot zijn dood in 12 voor Christus, het ambt van pontifex maximus behouden. Marcus Antonius smeedde dat jaar een huwelijk tussen Agrippa en Pomponia Caecilia, een dochter van Cicero's steenrijke vriend Atticus.

Octavianus was nu meester van het hele Westen, hij beheerste de zee, de korenaanvoer uit Sicilië en Africa was verzekerd, de handel en de welvaart bloeiden op. Zijn rivaal in het Oosten daarentegen verzwakte door eigen schuld steeds meer zijn positie voor de komende eindstrijd. Antonius' monarchaal optreden vervreemdde hem van het Romeinse volk en van zijn eigen republikeinse aanhangers, die in steeds groteren getale naar Octavianus overliepen.

██ Octavianus' machtsbereik

██ Antonius' machtsbereik

██ Antonius' bondgenoten

Na een tijd van verwijdering toen Marcus Antonius in Klein-Azië ten strijde moest trekken tegen Kommagene (38 v. Chr.) trouwde hij met zijn minnares Cleopatra van Egypte (37 v. Chr.) en droeg delen van Syrië en Fenicië aan Egypte over. Zij schonk hem drie kinderen. Antonius huldigde haar bovenmate en legde door rijke schenking van titels en provincies de grondslag voor een groot oosters rijk. 

Het leed geen twijfel dat het uiteindelijke doel was de heerschappij over het gehele Romeinse Rijk met Alexandrië als hoofdstad. Antonius' overspel kostte hem zijn goede naam in Rome. Hij wekte het schrikbeeld op dat wanneer hij de grote machthebber in Rome zou worden dit wel eens een invoering van Egyptische-Oosterse despotie zou kunnen betekenen. Marcus Antonius' huwelijk met Cleopatra was een belediging niet alleen van Octavianus, maar van het gehele Romeinse volk, dat voor Octavia grote achting koesterde.

In 35 v. Chr. richtte Octavianus zijn aandacht op de noordgrens en de bedreigde landbrug met het oosten: Dalmatia. De inwoners van Pannonia hadden immers een bondgenootschap gesloten met die van Dalmatia. 

De machtsstrijd tussen de twee rivalen Marcus Antonius en Octavianus laaide op, nadat Marcus Antonius een scheidingsbrief naar Octavia had gestuurd. Octavianus speelde deze brief handig uit om Marcus Antonius in een slecht daglicht te stellen. 

Romeinse Rijk (33 - 31 v, Chr.)

laatst bijgewerkt: 30-09-08

colofon