1340

Megalithische bouwwerken 
(ca. 4800 - ca. 1600 v. Chr.)

Europa in de Nieuwe Steentijd; Europa in de tijd van de Oude Rijken

Klik hier voor het frame van de pagina
Vanaf omstreeks 5000 v. Chr. werden er in heel Noord-West-Europa monumenten gebouwd van grote zwerfstenen. Het oudste bekende monument van massief steen werd gebouwd ± 4800 v. Chr. op de Britse eilanden. 
Uit diezelfde tijd dateren de vroegste corridorgraven in Bretagne.  
Het woord megalithisch is samengesteld uit het Griekse megas = groot en lithos = steen. Mogelijk is de bouw van megalithische bouwwerken beïnvloed door kooplieden en priesters uit Kreta of het oostelijke gebied van de Middellandse Zee, die heel af en toe met een van hun handelsschepen deze streken hebben aangedaan. Misschien hebben zij tegelijkertijd ook nieuwe ideeën meegebracht met betrekking tot de godsdienst en/of de wijze van begraven van de doden. Er zijn beelden en gesneden reliëfs van de moedergodin teruggevonden in ganggraven en in nederzettingen. Hoe dichter bij Kreta, hoe talrijker. Niet direct geïmporteerd uit Kreta. Alleen in Italië, op Malta en Sardinië is import uit Kreta met zekerheid vastgesteld. In Spanje en Portugal vinden we koperen dolken, die naar het schijnt plaatselijke imitaties zijn van Kretenzische typen. Ten noorden van Portugal zijn echter geen bronzen of koperen voorwerpen teruggevonden, wél dolken en bijlen die duidelijke stenen imitaties zijn van de oorspronkelijke koperen voorwerpen. 
Gebruikmakend van stenen hamers, houwelen van hertengeweien en spaden uit de schouderbladen van runderen en misschien met behulp van vuren en wiggen voor het afsplijten van hardnekkige stukken steen, hebben zij rotsblokken van enorme afmetingen overeind weten te krijgen. Daar waren stukken bij van zeven meter bij één.

De megalitische bouwwerken, die zelden meer dan enkele honderden kilometers van zee verwijderd lagen, zijn gevonden langs de kustgebieden van Italië, Spanje, Portugal, Frankrijk, Ierland, Duitsland, Denemarken en Zuid-Zweden. In Frankrijk zijn wel de meeste te vinden (± 6000 !). Ierland en Engeland hebben de rijkste verscheidenheid.  
De megalithische bouwwerken kunnen heel in het algemeen in drie categorieën worden onderverdeeld: 
  1. bouwsels bestaande uit afzonderlijke overeind gezette stenen of menhirs (Keltisch voor "lange steen"). 
  2. groepen menhirs, soms in kringen of halfkringen opgesteld en soms in rijen die zich over kilometers uitstrekken.
  3. kringen van palen of stenen, die door greppels of dijkjes omgeven zijn - een type dat alleen in Engeland wordt aangetroffen - worden "henges" genoemd. ( Stonehenge)
  4. grafkamers (dolmens)
  5. tempelcomplexen (Malta)
De megalithische bouwwerken vertonen een grote variatie in vormen en doeleinden: van afzonderlijke stenen tot gecompliceerde samenstellen van portalen en kamers, van tomben die over het graf van één individu gebouwd zijn tot omvangrijke afgesloten ruimten, zoals die te Avebury, ten noorden van Stonehenge, welke een publiek van 250.000 mensen kon hebben ontvangen. 
De bouw van steencirkels als die van Stonehenge (2775 - 1500 jaar voor Chr.) duidt op een belangrijke rol van de zon en andere hemellichamen in de godenverering, mogelijk onder invloed van Kreta. 
Naast grafkamers werden er ook kunstmatige heuvels opgeworpen, w.o. Silbury Hill. Om dergelijke grootse bouwwerken te kunnen bouwen moeten er leiders (stamhoofden) zijn geweest, die deze bouwplannen tot uitvoering konden laten brengen.  

Op Malta werden grote tempelcomplexen gebouwd. 

laatst bijgewerkt: 12-02-03

colofon