9103

Frankrijk (oktober 1789 - maart 1792)
Frankrijk (juli - september 1789)

Het tijdperk Mirabeau, oktober 1789 - april 1791

In de anderhalf jaar dat Mirabeau de politiek domineerde, vonden langdurige en langdradige debatten over de Constitutie, de Franse vlag, de wijziging van het binnenlands bestuur van de oude provincies in departementen, de groei van een sterk anti-clericalisme, dat uitmondde in een Constitution civil du Clergé, en de verkoop van kerkelijke grond en van kroondomeinen aan de pachters. Hoewel hij nooit een officieel ambt heeft bekleed, was de gematigde constitutionalist Mirabeau veruit de meest overheersende persoonlijkheid. Zijn dood in april 1791 vergrootte de kloof tussen Lodewijk XVI en de Assemblée Constituante. 

Tot het moment van de dood van Mirabeau leek de revolutie in rustiger vaarwater te zijn gekomen. Het was slechts schijn. De vorming van Commune en de activiteiten van de Jakobijnenclubs vormden even zovele bedreigingen voor de verworvenheden van de revolutie als het gedrag van de koninklijke familie.

De Jacobijnen vormden de meest radicale groep tijdens de Franse Revolutie tussen 1790 en 1794. De naam Jacobijnen is eigenlijk de naam voor de "Societeit van Vrienden van de Constitutie" en afgeleid van de naam van het gebouw waar zij gewoonlijk bij elkaar kwamen, namelijk het voormalige Dominicaner klooster in de Rus Saint Honoré in Parijs. De Dominicaner monniken werden "Jacobijnen" genoemd, naae hun oorspronkelijke klooster, gewijd aan St. Jacobus. De Jacobijnen vormden oorspronkelijk een gezelschap waarin het revolutionaire elan hoog in het vaandel stond, maar waarvan men slechts lid kon worden door het betalen van een hoge contributie. Door hun pleiten voor minimumlonen en maximumprijzen wisten zij een groot deel van de arme bevolking van Parijs achter zich te krijgen. In het straatbeeld was een Jacobijn goed te herkennen door zijn Frygische vrijheismuts met cocarde, zijn lange broek of sans-culot en zijn bewapening pet piek of musket. In 1793 ontstonden in alle grote steden in Frankrijk Jacobijnenclubs. Vanuit deze clubs klonk "de stem van het revolutionaire geweten".

De groei van het Republikanisme, april 1791 - september 1792.

In oorsprong was de Revolutie niet antimonarchistisch, maar zij werd het toen de koning openlijk bleef hechten aan het traditionele religieuze systeem, de mislukte poging van de koninklijke familie om uit Parijs te ontsnappen (Vlucht naar Varennes, 20-21 juni 1791). 

Rechts: Mirabeau

 

Boven: Terugkeer van Lodewijk XVl in Parijs

In de nacht van 20-21 juni 1791 vluchtte Lodewijk XVl met zijn echtgenote Marie Antoinette, zijn twee kinderen Marie-Therese en Louis-Charles (de Dauphin en beoogde troonopvolger) en zijn zuster Madame Elizabeth uit Parijs, maar onderweg werd hij herkend, bij Varennes (dep. Meuse), aangehouden en vervolgens met zijn gezin naar Parijs teruggevoerd, waar hij onder huisarrest werd gesteld.

Natuurlijk gingen er direct stemmen op om het koningschap af te schaffen. Maar voorlopig was het nog niet zo ver. Bovendien hield de koning vast aan zijn veto over de antiklerikale wetgeving zelfs nadat hij de Grondwet had geaccepteerd die zijn gezag had beperkt. In de grondwet kwam te staan dat de hoogste macht bij het volk berustte. Het kerkelijke grondbezit was voortaan eigendom van de staat. Pastoors zouden voortaan door het volk gekozen worden. Hierbij kwam er natuurlijk verzet van de gelovigen en van de paus. Op 3 september 1791 werd de nieuwe grondwet afgekondigd. Frankrijk werd een parlementaire monarchie met een kwakke uitvoerende macht (de koning) en een wetgevend volksvertegenwoordiging. Alle ambtenaren, rechters en juristen zouden gekozen moeten worden. Er kwamen openbare rechtbanken. De staat werd verdeeld in 83 departementen met zelfstandig bestuur.
Intussen kwam de oorlog met Pruisen en Oostenrijk steeds dichter bij. De gevluchte emigreé's (gevluchte adel) hoopten op een oorlog, waardoor Frankrijk zou worden bevrijd van de revolutie. Zij kregen de sympathie van verschillende Duitse vorsten. De radicale  vleugel van de revolutionairen, de (Girondijnen) door het voeren van een oorlog tegen Pruisen en Oostenrijk het ideaal van de revolutie ook naar die landen brengen en deze landen bevrijden van het juk van het despotisme. Tenslotte aren er mensen die hoopten dat door een oorlog de koning en het volk weer dichter bij elkaar zouden komen te staan. (Niets zou minder waar zijn: het Franse hof verraadde de plannen van de eigen genaars aan de vijand.)

Ook  Lodewijk XVl zag na zijn aanvaarding van de Constitutie alleen nog maar heil in het inroepen van de hulp van zijn zwager (broer van Marie Antoinette), keizer Leopold II, en steunde daarom de oorlogsplannen van de Girondijnen, maar hoopte stilletjes dat Oostenrijk zou zegevieren. Naar alle waarschijnlijkheid had ook Marie-Antoinette?) hem dit ingefluisterd.

Frankrijk (april  - september 1792)

laatst bijgewerkt: 05 -04-04