7403

Denemarken (1588 - 1699)

Christian lV (1588-1648)

Onder Christan IV bleek de zwakte van Denemarken op het land. Veel veldtochten gingen verloren en toen hij in 1648 stierf, liet hij een ontredderd en geplunderd Denemarken achter voor zijn opvolger, Frederik III. 

In 1611 begonnen de Denen de Kalmar War (1611-13), de laatste poging om de oude unie te herstellen, maar ook die faalde. De machtsbalans in het noorden was nu in het voordeel van een dynamisch Zweden onder leiding van Gustav II Adolf.

Denemarken nam ook deel aan de Dertig-jarige Oorlog, maar verloor en het vernederende vredesakkoord betekende dat Denemarken verslagen en geïsoleerd was, terwijl Zweden tot de leidende macht in het Baltische gebied was opgeklommen.

Frederik lll (1648-1670)

Ook Frederik leed weer een gevoelige nederlaag tegen de Zweden en Denemarken verloor bij de Vrede van Roskilde in 1658 bijna eenderde van zijn grondgebied en de alleenheerschappij over de lucratieve Øresund (tolgelden). Karl X van Zweden probeerde meteen heel Denemarken onder de voet te lopen, maar de Denen werden nu geholpen door de Hollanders, die er veel belang bij hadden dat de Øresund niet door één mogendheid beheerst zou worden. Het lukte de Denen en de Hollanders om de Zweden weg te jagen en Frederik zag zich genoodzaakt de tolgelden fors te verlagen en de Zweden vrije doortocht te verlenen. Vreemd genoeg kreeg de adel de schuld van al deze vernederingen en Frederik zag zijn kans schoon om zichzelf uit te roepen als alleenheerser over Denemarken en Noorwegen. In oktober 1660 werd een erfelijke monarchie ingesteld. De koning was dus niet langer afhankelijk van de Rigsråd, en hij gebruikte deze nieuwe macht onmiddelijk door het absolutisme in te voeren. Dit werd tijdelijk vastgelegd op 10 januari 1661 in the Erfelijke Monarchie Wet en definitief in Kongeloven (de Koning's Wet) in 1665.

Christian V (1670-1699)

Eind 17e eeuw, begin 18e eeuw probeerden Christan V en Frederik IV de heerschappij over de Øresund weer te heroveren. 

De laatste twee Deens-Zweedse oorlogen, de Skånske Krig (Schoonse Oorlog) tussen 1675-79 en de Store Nordiske Krig (Grote Noorse Oorlog) tussen 1709-20, werden allebei gestart door de Denen in een poging Skåne terug te winnen van de wankelende Zweedse mogendheid. 

Hoewel de Denen beide oorlogen min of meer wonnen, kregen ze Skåne niet terug aangezien de grote Europese mogendheden ertegen waren. Hierom en omdat Zweden ondertussen qua macht niet veel meer voorstelde dan Denemarken, werd het Deens-Zweedse vraagstuk door de regering van de buitenlandse politieke agenda gehaald. De grenzen bleven gehandhaafd zoals ze waren. De langdurige rivaliteit tussen beide landen werd al gauw vervangen door een nieuw partnerschap om tegenwicht te bieden aan het opkomende Russische Rijk. De vrede van 1720 was het begin van een lange periode van vreedzame coëxistentie tussen de beide noordelijke koninkrijken.

Denemarken (1699 - 1808)

Gemaakt: 15-09-05, Laatst bijgewerkt: 24-02-10

colofon