| 7233 | Iberisch schiereiland (1555 - 1598) |
|
 Castilië en Aragon (1516 - 1555) |
Nadat  Karel V (in Spanje Karel l) in 1556 was afgetreden verkreeg zijn enige zoon Filips ll.de Spaanse troon. Het jaar daarvoor was hij zijn vader in de Nederlanden al opgevolgd. Behalve uit Spanje en de Nederlanden bestond het Spaanse rijk toen ook uit delen van Frankrijk en Italië en de overzeese koloniën. Toen in 1559 de oorlog met Frankrijk afgelopen was, vertrok Filips ll naar Spanje. Zijn zuster Margaretha van Parma (1522 - 1586) benoemde hij tot landvoogdes over de Nederlanden.
Na de dood van Karel V twee jaar later (1558) splitsten de Habsburgse gebieden zich van het Spaanse rijk af, maar Filips II vond dit niet erg. De overzeese koloniën waren veel lucratiever en de Habsburgers hadden Spanje al meerdere malen in een oorlog betrokken. Bovendien waren de afgesplitste gebieden te onstabiel om een gevaar te zijn. Omdat rond die tijd ook Frankrijk geen sterke mogendheid was, had Spanje op het continent geen concurrentie. Filips II was in 1543 getrouwd met prinses Maria van Portugal. Zij hadden één zoon, Don Carlos. In 1546 overleed Maria. Filips II probeerde zijn macht verder uit te breiden door in 1554 de (katholieke) Maria I van Engeland te trouwen. Maria I stierf kinderloos in 1558, enkele jaren nadat Filips II koning van Spanje was geworden. Filips II probeerde hierop de (protestantse) koningin Elizabeth I van Engeland te trouwen, de jongere zus van Maria I. |
 |
| Om een aantal redenen ging dit niet door. Filips II geloofde dat dat kwam doordat zijn zoon Don Carlos tegen hem had samengespannen en liet zijn zoon gevangenzetten. Toen Don Carlos kort daarna overleed, beschuldigden Filips' vijanden hem van het vermoorden van zijn eigen zoon. In 1559 sloot Spanje na 60 jaar oorlog vrede met Frankrijk. Als onderdeel van het vredesverdrag huwde Filips II met de dochter van de Franse koning Hendrik II, prinses Elisabeth. Ironisch genoeg was Elisabeth eerder beloofd aan Don Carlos, de zoon van Filips. Elisabeth kreeg twee dochters, maar geen zonen. Pas zijn vierde vrouw Anna, dochter van Maximiliaan II, kreeg in 1578 een zoon die Filips uiteindelijk kon opvolgen (Filips III). |
 |
Filips II zag zichzelf als de leider van de contrareformatie, een beweging binnen de Katholieke kerk als reactie op het groeiende protestantisme binnen Europa. Zijn toewijding voor de Katholieke kerk en de groeiende rijkdom uit de koloniën maakten Filips II steeds agressiever en gericht op expansionisme. Voor Filips II bestond er geen verschil tussen de belangen van de Katholieke kerk en die van Spanje. Doordat Spanje het beste leger in Europa had en een stabiele, machtige regering, breidde de macht van Spanje zich in zijn beginjaren steeds verder uit.
|
| Nadat de Beeldenstorm in 1566 in de Nederlanden had gewoed, stuurde Filips II de hertog van Alva om orde op zaken te stellen. Tegen het keiharde optreden van Alva brak al snel groot protest uit, wat in 1568 resulteerde in het begin van de Tachtigjarige Oorlog of Nederlandse Opstand. De strijd in de Nederlanden, de toenemende spanningen tussen Engeland en Spanje en de continue dreiging van invasies van de moslims vormden een forse aanslag op de staatskas. De komende tientallen jaren zou Spanje enkele malen bankroet worden verklaard. Rond 1580 erfde Filips ll Portugal doordat de koninklijke familie van Portugal uitstierf. Filips' moeder (Isabella van Portugal) was een Portugese prinses en Filips benoemde zichzelf tot koning van Portugal. Dit werd in eerste instantie door de Portugese bevolking niet geaccepteerd, waardoor een invasie en bezetting nodig waren. Portugal zou 60 jaar deel uitmaken van het Spaanse rijk. De bezetting van Portugal leverde nieuwe koloniën en rijkdommen op, maar door de invasie van Portugal had Filips II zijn greep op de opstand in de Nederlanden even moeten verminderen. De opstandelingen maakten hiervan handig gebruik en in 1581 verklaarden de Noordelijke Nederlanden zich onafhankelijk van Spanje. De oorlog en de financiële problemen begonnen inmiddels hun tol te eisen: het Spaanse leger was over zijn hoogtepunt heen. Behalve de militaire problemen speelden hierbij ook de politieke en economische inrichting van Spanje een rol. Spanje kende geen centrale regering, maar alleen regionale regeringen, die de instructies van de koning uitvoerden. Hierdoor had Filips II de absolute macht in zijn rijk. Hij had echter de neiging zich vooral met details bezig te houden in plaats van met de grote lijnen. Hierdoor verliep het dagelijks bestuur niet efficiënt. Door het economische beleid (vooral de verwaarlozing van de landbouw, waardoor Spanje afhankelijk werd van import, de hyperinflatie als gevolg van de import van rijkdommen uit de koloniën, het uitzetten van joden en Moren, waardoor Spanje geschoolde vaklui en handelslieden verloor en de vrijstelling van adel en kerk van belastingen) werd de situatie voor Spanje steeds slechter. |
|
De executie van de katholieke koningin Maria I van Schotland in opdracht van koningin Elizabeth I van Engeland en de steun van de Engelsen voor de opstandelingen in de Nederlanden waren voor Filips II de reden een invasie te wagen. Met een enorme vloot, de Armada genoemd, vertrok zijn leger in 1588 naar Engeland. De Armada leed echter een vernietigende nederlaag en Filips II moest van zijn plannen afzien.
Tussen 1590 en 1598 raakte Spanje opnieuw in oorlog met Frankrijk, ditmaal om te voorkomen dat Frankrijk een protestants bolwerk zou worden. De oorlog met Frankrijk gaf de opstandelingen in de Nederlanden extra ruimte en de komende jaren zou de nieuwe republiek onder leiding van prins Maurits en Johan van Oldenbarnevelt grote successen boeken. |
 |
 |
In Amerika werd ondertussen een groot koloniaal rijk opgebouwd waarmee vanuit Sevilla handel werd gedreven. Deze inkomsten, naast die van het veelal geroofde goud en zilver, gingen rechtstreeks naar de staatskas en niet naar de ontwikkeling van Spanje als modern land. In 1593 verkreeg Sevilla het monopolie in de handel met de Nieuwe Wereld.
Aan het einde van zijn leven was het beleid van Filips II grotendeels mislukt. Hij had niet kunnen voorkomen dat de opstand in de Nederlanden voortduurde en zijn geplande invasie van Engeland was een fiasco geworden. Filips II stierf, helemaal bankroet, in 1598. Hij liet onder meer het immense paleis Escorial (nabij Madrid) achter. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Filips III. |
|
Gemaakt: 03-07-05 |
