6013

Leonardo da Vinci (1452 - 1519)

Leonardo da Vinci (15 april 1452 - 2 mei 1519) was een beroemde Italiaanse architect, uitvinder, ingenieur, beeldhouwer, natuuronderzoeker en schilder uit de Renaissance. Hij wordt wel gezien als het schoolvoorbeeld van een 'Renaissance-man' en als genie. Slechts zeventien van zijn doeken en geen van zijn beelden bestaan nu nog. Windsor Castle in Engeland heeft verreweg de beste collectie van Leonardo's schilderijen.

Zijn leven wordt beschreven in Giorgio Vasari's Vite. Leonardo werd geboren in Vinci in Toscane en heette - de huidige naamconventie bestond nog niet - "Leonardo di ser Piero da Vinci", wat betekent "Leonardo, zoon van Piero, uit Vinci". Leonardo zelf ondertekende zijn werk met "Leonardo" of "Io, Leonardo" ("Ik, Leonardo"). Vermoedelijk gebruikte hij zijn vaders naam niet omdat hij een bastaard was.

Zijn vader, Ser Piero da Vinci, was een rijke grondbezitter en ambachtsman en zijn moeder een boerendochter genaamd Caterina. Er wordt ook wel beweerd dat ze een slaaf van Piero was, afkomstig uit het Midden-Oosten, maar daarvoor is weinig bewijs.

Florence (1452 - 1483)

Leonardo groeide op bij zijn vader in Florence. Hij werd een schildersgezel (leerlingschilder) en later een onafhankelijk schilder. Vanaf 1466 verbleef hij in het atelier van Andrea del Verrocchio, een Florentijns kunstschilder, beeldhouwer en kunstsmid om de 'stiel' te leren.

In 1476 werd Leonardo anoniem beschuldigd van homoseksuele contacten met een 17-jarig model, de notoire prostitué Jacopo Saltarelli. Samen met drie anderen werd Leonardo bij gebrek aan bewijs vrijgesproken van een aanklacht wegens sodomie, maar allen werden nog wel enige tijd in de gaten gehouden door de "Nachtagenten" van Florence, een soort zedenpolitie. 

Leonardo wijdde vaak vele schetsen aan grootse schilderijen, maar maakte ze lang niet altijd af. In 1481 kreeg hij opdracht om het altaarstuk "De aanbidding door de wijzen" te maken, maar in 1483 vertrok hij naar Milaan voordat het af was.  

Milaan (1483 - 1499)

Van 1483 tot 1499 woonde Leonardo te Milaan, waar hij zijn eigen studio had, inclusief leerlingen. In deze periode maakte hij in opdracht van de hertog van Milaan schilderijen die een hele nieuwe schildertechniek lieten zien. Het zachte, schemerige licht en de fijne vormgeving van zijn figuren waren tot dan nooit gezien. 

In deze periode schilderde hij één van zijn vele meesterwerken: Het Laatste Avondmaal, waarvoor hij geen waterverf gebruikte, wat voor fresco's gebruikelijk was, maar olieverf. Olieverf was echter niet zo geschikt voor muurschilderingen met als gevolg dat zijn meesterwerk, lang na zijn dood, vele malen gerestaureerd moest worden. In deze muurschildering plaatste Leonardo alle figuren tezamen aan tafel, ook Judas. Dit was nieuw. Alle andere schilders die dit tafereel al hadden uitgebeeld plaatsten Judas altijd apart. De muurschildering ging vanwege de techniek die hij had gebruikt al in zijn eigen tijd hard achteruit.

In Milaan besteedde hij ook vele jaren aan het ontwerpen van een monumentaal, acht meter hoog bronzen ruiterbeeld ter ere van de vroegere vorst Franscesco Sforza. Ook dit project werd nooit gerealiseerd, maar dan als gevolg van de oorlog met Frankrijk. 
Florence (1499 - 1506)

Toen de Fransen Milaan bezetten keerde hij terug naar Florence, waar hij voor Cesare Borgia, de zoon van Paus Alexander VI, ging werken als militair architect en ingenieur. Ook kreeg hij de opdracht een grote openbare muurschildering te maken. Michelangelo zou de muur ertegenover beschilderen. De twee mochten elkaar overigens totaal niet). Na vele voorstudies verliet hij de stad. In 1506 keerde hij terug naar Milaan om later te verhuizen naar Rome. 

Tussen 1503 en 1507 schilderde Leonardo zijn bekendste schilderwerk de Mona Lisa (ook "La Gioconda" genoemd), dat zich nu in het Parijse Louvre-museum bevindt.

"De Mona Lisa" is echt een topstuk van de Italiaanse renaissance. Het schilderij werd geschilderd op hout en is beroemd om de  glimlach en de geheimzinnige achtergrond. Da Vinci had drie jaar nodig om dit schilderij af te werken.

In 1502 maakte Leonardo een ontwerp voor een 240 m lange brug zonder tussenliggende pijlers. Dit maakte deel uit van een civiel project voor Sultan Bajazet II van Constantinopel. Het ontwerp was bedoeld om een inham van de Bosporus die bekend stond als De Gouden Hoorn te overbruggen. De brug werd daar nooit gebouwd, maar in 2001 werd er in Noorwegen een geconstrueerd volgens hetzelfde principe.
Milaan (1506 - 1513)

Hij verdiepte zich meer en meer in wetenschappelijke studies. Leonardo  was geïnteresseerd in alles. Een universitair diploma had hij niet. Alles wat hij wist leerde hij zichzelf aan. Hij was een echte autodidact.

Op natuurkundig vlak ging zijn aandacht vooral naar de wetten van de beweging. Zo maakte hij talrijke ontwerpen voor watermolens, kranen, oorlogstuigen, muziekinstrumenten, fietsen, liften, vliegtuigen, ... De meeste van zijn ontwerpen hebben nooit gewerkt omdat de techniek om zijn ontwerpen te realiseren in die periode nog niet voor handen was. Eeuwen later, toen dit wel het geval was, hebben vele uitvinders gebruik gemaakt van zijn tekeningen.
Hij bestudeerde ook de anatomie van de mens. Hij sneed daarvoor lijken open om binnen in de mens te kunnen kijken. Zo maakte hij grondige studies van de werking van het hart, de ligging van de menselijke foetus, ... Alle studies werden voorzien van prachtige anatomische tekeningen.

Het is een bekend feit, dat hij in het holst van de nacht, de lichamen van pas gestorven mensen uit hun graven stal. Vervolgens ontleedde hij deze lichamen thuis. Dit was destijds de enige manier om anatomische kennis te vergaren: elke andere vorm van postmortale bestudering van het menselijk lichaam werd door de Kerk verboden.

In de Vitruvian man tekende Leonardo da Vinci het ideale menselijk lichaam gebaseerd op een pentagon met de verhoudingen 1:1.618
Leonardo, die linkshandig was en zijn hele leven in spiegelschrift schreef, noteerde zijn bevindingen gedetailleerd in aantekeningenboeken, die een combinatie zijn van kunst en wetenschap. Hij publiceerde of verspreidde deze boeken niet; dit zou tenslotte het tekenen van zijn eigen doodvonnis zijn. De inhoud bleef dan ook tot de 19e eeuw verborgen, en kon dus tot die tijd andere wetenschappers en ingenieurs niet op een directe manier inspireren. Vanwege deze geheimhouding beschouwde L. Sprague de Camp Leonardo in zijn boek The Ancient Engineers dan ook niet als de eerste moderne ingenieur, maar juist als de "laatste van de klassieken", omdat na Leonardo wetenschappers pas echt begonnen hun bevindingen te verspreiden.

Leonardo's wetenschappelijke werk was gebaseerd op waarnemingen, niet op experimenten of theoretische verklaringen: hij probeerde een verschijnsel te doorgronden door het zo gedetailleerd mogelijk te beschrijven en te tekenen. Gedurende zijn hele leven had hij het plan om een grootse encyclopedie te maken op basis van tekeningen.

Zijn boeken bevatten tekeningen van verschillende nieuwe apparaten en machines, zoals een helikopter, machinegeweren, een bepantserde tank, een onderzeeër en een apparaat met tandwielen waarvan men vermoedt dat het een mechanische rekenmachine voorstelt. Op 3 januari 1496 voerde Leonardo een mislukte proef uit met een vliegtuig dat hij had gebouwd.

Zijn wetenschappelijke activiteiten werden door de kerkelijke Instanties verworpen en zelfs gezien als ketterij. Da Vinci schreeuwde zijn revolutionaire denkbeelden daarom ook niet van de daken, wat hem een goede kans op de brandstapel opgeleverd zou hebben, maar verwerkte hij zijn ideeën op een discrete wijze in zijn kunstwerken.
In 1994 werd op een veiling een bedrag van 30,8 miljoen dollar neergelegd door Bill Gates, topman van Microsoft, die hiermee 18 vellen perkamentpapier aankocht, beschreven met rode inkt. In spiegelbeeld. De schrijver: Leonardo Da Vinci. De perkamenten waren volgekrabbeld met de meest uiteenlopende ideeën over astrologie, religie enz. enz. Deze bladen zijn waarschijnlijk de enige resterende uit het hele geschreven werk van Da Vinci. Bill Gates leende ze na zijn aankoop uit aan het Fogg-Museum van Harvard University (waar Bill Gates zelf ooit een studie begon, maar die nooit voltooide), waar de geschriften nu te bewonderen zijn. Deze bladen zijn beroemd onder de naam "Leonardo's Codex Leicester ".
Rome (1513 - 1516)

Van 1513 tot 1516 woonde hij in Rome, waar toentertijd overigens de veel jongere schilders Rafael en Michelangelo werkten, met wie hij weinig contact had. In 1516 ging Leonardo werken voor koning Frans I van Frankrijk (1515 - 1547) in het koninklijk paleis te Amboise. Hij overleed in het Franse Cloux en ligt begraven in de Kapel van St. Hubertus in het kasteel van Amboise.

Links: het koninklijk paleis in Amboise

Laatst bijgewerkt: 24-02-09

colofon