7222

Frankrijk (1515-1547) - Frans l

Frans l (1515 - 1547)

Na de dood van Lodewijk Xll in 1515 werd zijn neef en schoonvader Frans l, de zoon van Karel van Angoulême en Louise van Savoie, de nieuwe koning van Frankrijk. Hij was gehuwd met Claude van Frankrijk, de dochter van zijn voorganger Lodewijk Xll en zijn tweede vrouw Anna van Bretagne. 1521 Begin van de eerste oorlog tussen Frans I en Karel V van Spanje. 

De Renaissance deed zijn intrede. Frans l liet vele beelden, schilderijen én beroemde kunstenaars als Leonardo da Vinci uit Italië overkomen. Ook reisden geleerden en kunstenaars vanuit andere landen naar Italië om de antieke overblijfselen met eigen ogen te zien en met hun geestverwanten ter plaatse ideeën uit te wisselen. Dit laatste werd een stuk gemakkelijker vanaf 1470, toen de boekdrukkunst werd uitgevonden: boeken van en over antieke auteurs konden nu in grote oplage worden uitgegeven en over heel Europa worden verspreid. Rond 1550 zijn ook in o.a. Frankrijk, Spanje, Engeland, de Nederlanden, Duitsland en de Scandinavische landen de wetenschappen en kunsten in de greep van de Klassieke Oudheid. 

Frans l (1515-1547)

De buitenlandse politiek van Frans l werd beheerst door de strijd tegen de omsingeling van Frankrijk door Habsburg en om de invloed in Italië en het bezit van Bourgondië. Nadat hij na de Slag van Marignano (1515) het hertogdom Milaan op de Sforza's had veroverd, voerde hij vier oorlogen met keizer Karel V.

In de Italiaanse oorlogen van 1521–1526, naar aanleiding van de verkiezing van Karel V tot keizer in 1519–20, ging Milaan verloren, liep de Connétable de Bourbon over en moest de in de Slag bij Pavia gevangen genomen koning de zeer nadelige Vrede van Madrid sluiten.  Thuisgekomen weigerde hij het beloofde Bourgondië af te staan en verbond zich in de liga van Cognac (1526) met Engeland, de paus, Venetië, Florence en Milaan. Na de nu volgende oorlog (1526–1529) mocht hij echter blij zijn met het compromis van de zgn. Damesvrede van 1529, waarbij hij vrijwel al zijn aanspraken moest opgeven.

Links: De wenteltrap van het kasteel in Blois werd tussen 1515 en 1524 gebouwd in opdracht Frans l. De stijl is kenmerkend voor de vroege Franse renaissance.

In 1530 huwde hij zelfs Karels zuster Eleonora, koningin-weduwe van Portugal. Intussen poogde hij met het behoud van de vriendschap met Hendrik VIII van Engeland nu sterkere andere bondgenoten te vinden in de sultan en de Duitse protestantse vorsten. Inderdaad eindigde de derde oorlog (1536–1538) onbeslist met de wapenstilstand van Nice. Toen Karel zijn eigen zoon Filips in Milaan aan de macht bracht in plaats van de zoon van de Franse koning, zoals was overeengekomen, brak de vierde oorlog uit (1542–1544). Hendrik VIII koos daarbij, beducht voor evenwicht, weer de kant van Karel V, zoals eerder in 1521. De Franse legers hadden de overhand in Italië (Slag bij Cerisole, 1544), Karel echter in Frankrijk zelf, terwijl Hendrik VIII Boulogne veroverde. De Vrede van Crépy (1544) was bijna een duplicaat van de Damesvrede en die van Ardres (1546), met Engeland, bracht Boulogne weer tegen aanzienlijke betaling terug.

De tegenstelling Valois-Bourgondië, uitgegroeid tot een strijd tussen Valois en Habsburg, woedde niet slechts in de Nederlanden, maar sinds 1494 ook in Italië om Napels en Milaan. De Italiaanse oorlogen waren slechts de inzet en een onderdeel van de strijd die vooral door Frans I (1515–1547) werd geleverd tegen de Habsburgse omsingeling. 

Binnenslands had de politiek van de koning meer succes. Hij slaagde erin het koningschap stevig te bevestigen, waarmee hij de grondslagen legde voor het absolutisme. In 1516 sloot hij een concordaat met paus Leo X en kreeg daarmee in feite het recht kerkelijke ambten te vergeven. Zelf zeer geschoold in de humanistische ideeën bracht de koning begrip op voor de Hervorming, hoewel hij deze, nadat zij een uitgesproken antikatholiek karakter had gekregen, onderdrukte (1534–1535 en vooral na 1540).

En de officiële lijn van de koning was sinds Frans I duidelijk antireformatorisch. De Waldenzen, die zich sinds 1532 aangesloten hadden bij de Zwitserse reformatie werden zwaar vervolgd. Leden van de plaatselijke adel namen hen soms in bescherming. Zij durfden dat doen, mede doordat vanuit Genève hen duidelijke geluiden bereikten dat de reformatie mocht, ja moest nagestreefd worden ondanks verboden van overheidswege. De lagere adel had van Calvijn in dezen zelfs de permissie en opdracht gekregen om des gewetenswille hierin subversief te zijn. Na zijn dood in 1547 volgde zijn zoon Hendrik II hem op. 

Frankrijk (1547-1560) - Hendrik ll - Frans ll

laatst bijgewerkt: 07-02-04

colofon