741

Hominini in het Plioceen 
(5.2 - ca 2.4 miljoen jaar geleden)

Klik hier voor het frame van de pagina

Boven: Reconstructie Australopithecus Afarensis, zoals te zien in Dierenpark Apenheul (foto Bert)

In het Plioceen (6 - 2,4 miljoen jaar geleden) nam door de droogte het bosareaal af. 
Mensen (Hominidae), die gewend waren in de bomen te leven, moesten hun levensgewoonten aanpassen. De vraag op welke wijze en in welke mate blijft voorlopig nog onbeantwoord. Het zou in deze periode geweest kunnen zijn dat de vroegste mensen leerden op twee in plaats van vier benen te gaan lopen (bipedalisme).

Omstreeks 5 miljoen jaar geleden hebben er verschillende hominide soorten bestaan, die verschilden in de mate waarin ze rechtop liepen. Verder zijn er van de "nieuwe menselijke soorten" uit deze periode alleen wat tanden en een kaakfragment (gevonden in Lothagam bij het Turkanameer in Noord-Kenya) en een elleboogfragment (gevonden in Kanapoi bij hetzelfde meer). 

± 5 miljoen geleden vonden er op grote schaal bewegingen plaats in de aardkorst. In het gebied van het Turkanameer (Oost-Afrika) ontstond een inzinking waardoor een meer werd gevormd. Rivieren van het Ethiopisch Hoogland stroomden in het meer uit vanuit het noorden en oosten.

Het jaar 1995 werd een druk jaar voor de paleoantropologen, er werden dat jaar twee nieuwe soorten ontdekt. In Ethiopië vond Tim White, al jarenlang werkzaam in Johansons team, dat jaar de overblijfselen van een 4,3 miljoen jaar oude hominide. Tim creëerde een nieuwe soort, ramidus, in het geslacht Australopithecus, maar zag later genoeg verschil met de andere Australopitheken om ze in een nieuw geslacht te plaatsen: Ardipithecus oftewel grond (mens)aap. Er is nog steeds weinig bekend van Ardipithecus, sommige experts vragen zich zelfs af of het wel een hominide is...

In hetzelfde jaar vond het Leakey team, onder leiding van Richards vrouw Meave een 4 miljoen jaar oude hominide die zij Australopithecus anamensis doopten. De anamensis fossielen waren primitiever dan de afarensis fossielen, maar waren dan ook een half miljoen jaar ouder. Het aantal gevonden fossielen is nog steeds klein, waardoor het moeilijk is te beoordelen hoe deze soort in onze stamboom past.

rechts: Australopithecus Africanus 

In 1996 vond een Amerikaans-Frans team de 3,5 miljoen jaar oude overblijfselen van een Australopithecus, bijna 2500 kilometer ten westen van ons beoogde Eden in Koro Toro*, Tsjaad. Zijn leeftijd maakt hem een tijdgenoot van afarensis, de fossielen lijken ook wel enigszins op afarensis. Toch heeft de vinder, Michel Brunet, ze in een nieuwe soort geplaatst: Australopithecus bahrelghazali.

De 2002 in de Tsjaadse woestijn gevonden schedel van de Sahelantrhopus Tchadenis is gedateerd op 7 á 6 miljoen jaar oud. De Sahelanthropus tchadensis is pas sinds 2002 bekend. Opmerkelijk zijn de typische "Homokenmerken", waaronder een nogal plat gezicht en Homo-erectus-achtige wenkbrauwbogen.

Gemeenschappelijke voorouder van de Chimpansee en de Mens. De Orrorin tugenensis, die ongeveer even groot was als een moderne chimpansee, kon goed klimmen in de bomen, maar ook rechtop lopen. Het had een mensachtig gebit en zou daarom de overgang van mensaap naar mens kunnen markeren. De tanden van de Orrorin Tugenensis waren klein en hadden een dik glazuur. 

Tussen 1997 - 2000 werden in de Midden-Awash-vallei in Ethopië enkele tanden van een nog oudere mensachtige gevonden Ardipithecus Ramidus kadabba. Deze leefde tussen de 5,54 en 5,77 miljoen jaar geleden. In die tijd was de mens nog maar een paar honderdduizend jaar van de aap afgesplitst. De aapachtige kenmerken van de tandfossielen waren voldoende reden om de Ardipithecus kadabba als nieuwe hominide te introduceren: "De hoektand heeft meer de vorm van een snijtand, en vertoont slijtage die typerend is voor apen."

Australopithecus Anamensis

Australopithecinae

De A. Africanus had meer gemeen met apen dan met zijn mogelijke voorouder: de A. Afarensis (Lucy). Daarom denken sommige paleontologen dat de primitievere Africanus zich niet uit de Afarensis heeft ontwikkeld, maar dat beide soorten eenzelfde gemeenschappelijke voorouder hebben gehad.

Rechts: Deze stamboom laat zien dat de herkomst en de verwantschappen tussen de H. Habilis, H. Rudolfensis en de Australopithecinen allemaal nog erg onduidelijk is.

laatst gewijzigd: 03-11-04

colofon