151

Planten in het Krijt (164 - 64 miljoen jaar geleden)

Planten in het Jura

In het Krijt (146 - 64 miljoen jaar geleden kwam er een grote verandering: er kwam meer fleur! In het begin van het Krijt was er nog niet veel aan de hand, maar zo'n 110 miljoen jaar geleden waren daar 'plotseling' de bloemplanten. En in de loop van het Krijt namen zij het heft volledig in handen en werden de Naaktzadigen (Coniferae) teruggedrongen. Waar ze ontstaan zijn, is niet duidelijk. De oudste fossiele bloemplant is gevonden in China en is zo'n 125 miljoen jaar oud. DNA-onderzoek wijst echter op een afsplitsing in het Perm, dus heel ver terug. Blijkbaar hebben deze zogenaamde Bedektzadigen (Angiospermae of Magnoliaphyta) heel lang een bescheiden bestaan gehad want er zijn geen duidelijke fossielen uit het Trias of het Jura bekend. Er is een overeenkomst met het (verborgen) leven van de zoogdieren tijdens de heerschappij van de reptielen.

In het Krijt ontwikkelden de bloeiende planten zich niet tot struiken of boomachtige planten, maar door het vochtige klimaat konden zij zich in sommige gebieden snel verspreiden.
 In het Laat-Krijt waren de bloemplanten na 30 miljoen jaar evolutie echter nog maar pover ontwikkeld en volledig ondergeschikt aan de alom aanwezige varens.  

Links: Magnolia
In China hebben Chinese en Amerikaanse onderzoekers in 2002 een fossiel ontdekt van een bloeiende plant van 125 miljoen jaar oud. Het is de oudste plant met bloemen die ooit is gevonden. De bloeiende planten die nu overal ter wereld groeien zijn waarschijnlijk uit deze kruidachtige waterplant voortgekomen. 
De vondst van de oerbloem Archaefructus sinensis werd gedaan in de Chinese provincie Liaoning. De onderzoekers omschrijven de bloem als een waterplant die in de bodem van een ondiep meer wortelde. 
De vertakte bladeren en de fragiele bouw wijzen erop dat de plant overeind gehouden werd door het water. Verdikkingen aan de bladstelen kunnen de plant het benodigde drijfvermogen hebben verschaft. Als extra bewijs voor het waterbestaan voeren de onderzoekers aan dat er negen vissenfossielen tussen de takken van de plant werden aangetrokken. De moeder van alle bloemen leek maar weinig op de geurige en veelkleurige bloemen zoals wij die kennen; de plant had wel bloemen, maar zonder bloem- of kelkblaadjes. 
Dat Archaefructus toch een echte bloemplant moet zijn geweest leiden de onderzoekers af uit het feit dat de plant zaden had die omringd waren door vruchtvlees. Dat plaatst de plant onmiskenbaar in de groep van de bedektzadigen. Deze planten met echte bloemen overheersen nu de aardse flora en hebben de oudere flora van zaadvarens, mossen en wolfsklauwachtigen grotendeels verdrongen. De plantensoort Archaefructus zelf is reeds lang uitgestorven. Het dichtstbijzijnde levende familielid van de oerbloem is wellicht de waterlelie.

De Bedektzadigen waren veel succesvoller dan de Naaktzadigen. Dat ligt waarschijnlijk aan de efficiëntere manier van voortplanten, maar ook aan de andere structuur van de weefsels. Voor de voortplanting werd een verbond gesloten met de insecten (en sommige vogels en zoogdieren), zodat die konden helpen bij de bestuiving. Dit had tevens de opkomst van kleuren en vormen in de bloemen tot gevolg.

Fossielen van bloemplanten uit het Krijt zijn nog vrij zeldzaam. Meestal gaat het daarbij om blaadjes van bomen en struiken. Kruidachtige planten hebben veel minder kans om te fossiliseren. En bloemen maken al helemaal weinig kans. Als primitieve bedektzadigen gelden vooral de magnolia-achtigen. Zij hebben een primitieve bouw van de bloemen.  Maar er toch discussie over, want DNA-onderzoek wijst in een andere richting. Andere vroege bedektzadigen zijn b.v. de noot, de laurier en de waterlelie.

De bloemplanten komen zonder al te veel kleerscheuren door de grote uitsterving aan het eind van het Krijt heen. Wel zijn er aanwijzingen dat de aarde gedurende een zekere tijd (b.v. 100 000 jaar) geheel bedekt is geweest met varens voordat de bloemplanten het stokje weer overnamen.

Bronnen: De evolutie van de planten IV Onder-Krijt - heden

Gemaakt: 20-11-06

colofon