Victor Emanuel lll (1900 -1946)

Victor Emanuel was de zoon van koning Umberto I en diens nicht Margaretha, beide uit het Huis Savoye. Hij volgde een militaire opleiding en trouwde in 1896 met Helena Petrović-Njegoš, dochter van koning Nicolaas I van Montenegro. Hij was klein van stuk (zo zeer zelfs dat hij in Nederland gekscherend "Victorretje Emanuelletje" werd genoemd), zwijgzaam, pretentieloos en zeer geïnteresseerd in wetenschappelijk onderzoek. Ook hield hij erg van jagen, het verzorgen van bloemen en verzamelde hij munten.

Victor Emanuel kwam op de troon nadat zijn vader op 29 juli 1900 was doodgeschoten door de anarchist Gaetano Bresci. Hij was - zeker vergeleken met zijn vader - liberaal gezind en een hard en plichtsgetrouw werker die grote idealen over het koningschap had. De populariteit van het koningshuis, die onder Umberto vrijwel onbestaand was, steeg dankzij Victor Emanuel weer enigszins. 

Tijdens de Eerste Wereldoorlog verbleef hij voornamelijk aan het front en liet hij het regeren aan zijn oom Ferdinand over. 
In de Eerste Wereldoorlog deed Italië aanvankelijk mee aan de kant van de Centralen, maar toen de oorlog uitbrak verklaarden het zich neutraal en trad weg van de Centralen. Het had echter ambities voor een groter Italië waarin het delen van Oostenrijk-Hongarije zou krijgen.

 Engeland begon Italië te benaderen, en via het pact van Londen werd Italië royale gebiedsuitbreiding beloofd als ze mee zouden vechten aan de zijde van de Entente. Dit deed Italië uiteindelijk en ze verklaarden Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en het Osmaanse rijk de oorlog. Italiaanse legers vochten in Libië tegen de Turken, en in Zuid-Tirol tegen Oostenrijk-Hongarije. Italië was echter een doorn in het oog van de Entente: het land wist in Libië grote overwinningen te behalen, maar dat waren dan ook de enige van de gehele oorlog. In het noorden openden de Italianen een offensief tegen Oostenrijk-Hongarije, dat toen de tegenwoordige Italiaanse regio Zuid-Tirol in handen had. In de bergen werden ze echter verslagen en door een aanval zelfs teruggedreven waardoor de frontlinie op 50 kilometer van Venetië zou komen te liggen. Kleine Britse en Franse eenheden hielpen de Italianen en langzaam boekten ze enige overwinningen. Oostenrijk-Hongarije cappituleerden en Italië kreeg de volgende regio's toegewezen volgens het pact van Londen: Zuid-Tirol Trieste.Istrië.een deel van Dalmatië.Albanië werd een protectaat van Italië. het Osmaanse rijk verviel, en de Italianen verkregen controle over Libië.Eritrea en Italiaans-Somallia werden internationaal erkend als Italiaanse koloniën.Dit was echter tot de teleurstelling van Italië, dat had gehoopt op de volledige controle over de Adriatische zee. Dit hadden ze volgens eigen zeggen wel hadden verdiend na de zware verliezen tegen Oostenrijk-Hongarije.

Rechts: Mars op Rome

In de Spaanse burgeroorlog vocht Italië samen met Duitsland in de strijd van generaal Francisco Franco tegen de Tweede Spaanse Republiek. Italië zond duizenden soldaten, die overigens niet veel grote successen boekten. In 1936 viel Italië Abessinië (nu Ethiopië) binnen, dat het bezette. 

Victor Emanuel en Mussolini hadden de wens een Italiaans rijk in Afrika te creëren om de Middellandse Zee te beheersen. Abessinië was hier de ideale kandidaat voor aangezien het niet was gekoloniseerd, een brug vormde tussen de Italiaanse kolonies Eritrea en Italiaans Somaliland en rijk maar zwak was. Koningin Helena had zelfs haar trouwring laten omsmelten om de campagne financieel te steunen. De Italiaanse troepen verzamelden zich in 1935 rond Ethiopië en keizer Haile Selassie mobiliseerde een leger van 500.000 soldaten, vaak bewapend met speren en bogen. Op 3 oktober viel een 100.000 man sterk leger vanuit Eritrea aan - zonder oorlogsverklaring. Op 7 oktober veroordeelde de Volkenbond deze daad en kondigde aan Italië sancties op te leggen. Italië rukte langzaam maar zeker op en maakte ook gebruik van gifgas. Op 31 maart 1936 wonnen de Italianen de laatste slag. Haile Selassie vluchtte op 2 mei en op 5 mei werd de hoofdstad Addis Abeba veroverd. Italië annexeerde Ethiopië formeel op 7 mei en op 9 mei werd Victor Emanuel officieel tot keizer uitgeroepen. Ethiopië, Eritrea en Somaliland werden samengevoegd tot Italiaans Oost-Afrika.

Victor Emanuels titel keizer van Ethiopië werd lang niet door alle landen erkend. Vele beschouwden het afzetten van keizer Haile Selassie als onrechtmatig. Het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld accepteerde het keizerschap niet en adviseerde koning George VI ambassadeurs opdracht te geven Victor Emanuel aan te spreken als koning van Italië. De Ierse regering daarentegen erkende de keizerstitel wel en George VI in zijn hoedanigheid van koning van Ierland dus feitelijk ook.

Door de bezetting van Abessinië verkoelden de relaties met het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, en Italië werd door de Volkenbond geroyeerd. Zo werd Italië steeds meer in de armen van Nazi-Duitsland gedreven. In 1939 bezette en annexeerde Italië Albanië.

Mussolini verbond zich in 1939 met het Nazi-Duitsland van Adolf Hitler (de As Rome-Berlijn) en zo kwam hij regelrecht in de vuurlinies van de Tweede Wereldoorlog. 

Mussolini wendde zich nu naar Afrika en de Balkan en had plannen via een grootse aanval Griekenland, Egypte en misschien ook Soedan te bezetten. Albanië zou als brug tussen Italië en de Balkan fungeren. Tot ergernis van de Albanese koning Zog hadden de Italianen grote invloed in zijn land en beheersten zij de financiën en delen van de regering. Op 7 april 1939 vielen de Italiaanse troepen binnen. Koning Zog vluchtte naar Griekenland en Albanië werd een Italiaans protectoraat. Een Albanese delegatie bood Victor Emanuel op 16 april het koningschap aan en hij aanvaardde dit. Ook dit koningschap werd internationaal niet door iedereen erkend.

Na de Poolse campagne en de oorlogsverklaringen tussen Engeland en Frankrijk aan de ene zijde en Nazi-Duitsland aan de andere zijde, bleef Italië aanvankelijk met toestemming van Hitler neutraal. Pas toen het Franse leger vrijwel was verslagen verklaarde Mussolini op 10 juni 1940 de oorlog aan de geallieerden en deed het Italiaanse leger een inval in het zuiden van het land. Victor Emanuel had aanvankelijk zijn twijfels maar steunde Mussolini uiteindelijk volkomen. Naar de familietraditie van de Savoyes trok hij zijn militaire uniform aan. De Duce had verwacht dat Engeland om vrede zou smeken, een grote misrekening. Italië wist echter maar enkele kleine steden te veroveren en kwamen niet verder omdat ze nu het grondgebied van Vichy-Frankrijk moesten erkennen.

De Italiaanse strijdkrachten stelden teleur en hadden in Griekenland en Afrika continu Duitse hulp nodig. De gehoopte eer en glorie van de oorlog bleven uit. De Italiaanse offensieven liepen overal al snel vast en in de Grieks-Italiaanse oorlog werden zelfs delen van het Italiaanse protectaat Albanië heroverd. Pas toen Duitse troepen te hulp schoten werden de geallieerden in Griekenland en de Italiaanse kolonië Libië teruggedreven. Italië kreeg nu Montenegro, Kosovo, Dalmatië en grote delen van Griekenland, en het Italiaanse rijk bereikte zijn hoogtepunt.

De loop van de oorlog begon echter te keren toen de Engelsen en Amerikanen in mei 1943 het Duitse Afrikakorps uit Tunesië en Libië verdreven en in juli 1943 landden op Sicilië. Het eiland werd veroverd, en de Geallieerden begonnen de Italiaanse campagne waarin ze moeizaam naar het noorden optrokken. In Ethiopië kwam Haile Selassie weer op de troon. Albanië werd op de Italianen veroverd door de communisten en tot republiek gemaakt. De fascistische hoge raad en de koning verklaarden geen vertrouwen meer in Mussolini te hebben. Samen met maarschalk Pietro Badoglio zette Victor Emanuel een staatsgreep op touw en dwong Mussolini zijn ontslag in te dienen. Hij werd gevangen gezet in Gran Sasso in de Abruzzen en de koning benoemde Badoglio tot premier. 

De nieuwe regering zette officieel de oorlog tegen de Geallieerden voort maar hield ondertussen geheime onderhandelingen met hen. Hitler vertrouwde Badoglio niet en zond een grote troepenmacht naar Italië onder het voorwendsel steun te bieden tegen de geallieerde invasie. Op 8 september 1943 kondigde Badoglio een wapenstilstand aan, maar verklaarde Duitsland niet de oorlog. Mussolini, die door de Duitsers op 12 september 1943 op spectaculaire wijze was bevrijd, keerde terug en riep de fascistische Italiaanse Sociale Republiek uit, die nu in feite een satellietstaat van Nazi-Duitsland was. Victor Emanuel vluchtte met zijn gezin naar Sicilië. De vergelijking van zijn gedrag met dat van George VI, die weigerde Londen te verlaten tijdens de bombardementen, en paus Pius XII, die zich in Rome onder het volk mengde en met hen bad, deed de populariteit van de Italiaanse koning geen goed.

Victor Emanuels dochter prinses Mafalda werd diezelfde maand door de Gestapo gearresteerd. De officiële reden voor haar arrestatie waren "subversieve activiteiten" tegen de nazi's maar in feite gebruikte Hitler haar om de koning onder de duim te houden. Na ondervraging in München en Berlijn werd ze afgevoerd naar het concentratiekamp Buchenwald waar ze op 27 augustus 1944 stierf aan de gevolgen van een geallieerd bombardement gecombineerd met uitputting en verhongering.

De door Duitsland bevrijde Mussolini werd aan het hoofd geplaatst van de Italiaanse Sociale Republiek, een zwaar onder Duitse invloed staande marionettenregering in Noord-Italië, met Salò aan het Gardameer als hoofdstad. Deze republiek moest Zuid-Tirol aan Duitsland afstaan en verloor continu grondgebied aan de geallieerde opmars. 

De koning trok zich onder Anglo-Amerikaanse druk in 1944 terug uit de openbare zaken. Hij deed echter geen troonsafstand, hoewel zijn zoon Umberto al zijn functies had overgenomen. De Geallieerden, die Zuid-Italië al bezet hadden, rukten op naar het noorden en in 1945 verklaarde Italië uiteindelijk Duitsland de oorlog.

Nadat de laatste Duitse SS-eenheden zich in april 1945 overgaven in Noord-Italië werd Mussolini door partizanen gearresteerd en vermoord. Zijn lichaam werd ondersteboven opgehangen aan het dak van een benzinestation in Milaan.

Koning Victor Emanuel lll had met zijn samenwerking met Mussolini de ondergang van de Italiaanse monarchie bewerkstelligd. Op 9 mei 1946 trad hij aan de vooravond van een referendum over de toekomst van de monarchie af ten gunste van zijn populaire zoon Umberto II. In het referendum werd echter toch besloten de monarchie af te schaffen (12 miljoen stemmen voor de republiek tegenover 10 miljoen voor de monarchie). Umberto werd al na 33 dagen afgezet. Zo kwam er een einde aan de heerschappij van de Savoyes die circa 1000 jaar had geduurd.

Victor Emanuel stierf in 1947. Zijn laatste levensdagen bracht hij door in Alexandrië waar hij zich bezighield met vissen, postzegels verzamelen en wandelen in de tuin. Zijn dochter Johanna en haar zoon tsaar Simeon II van Bulgarije voegden zich na de afschaffing van de Bulgaarse monarchie in 1946 bij hem. Na zijn dood vestigde zijn echtgenote Helena in Montpellier, waar ze in 1952 aan kanker stierf. Kroonprins Umberto trouwde met prinses Marie José van België, dochter van koning Albert I. Hij overleed in 1983. De oudste dochter van Victor Emanuel, Jolanda Margaretha stierf in 1986. Johanna in 2000. Maria; Francisca, de jongste dochter van Victor Emanuel, die gehuwd was met Lodewijk van Bourbon Parma in 2001.

Gemaakt: 16-07-06