6037

Frankrijk (1350-1380)

Jan de ll (de Goede) (1350 - 1364)

In 1350 volgde Jan de ll (de Goede) zijn vader Filips VI van Valois op als koning van Frankrijk. Hij werd, zoals de meeste Franse koningen, gekroond in de kathedraal van Reims. Hij was als 13-jarige jongen gehuwd met Bonne van Luxemburg. Uit dit huwelijk werden negen kinderen geboren, onder wie: Karel V de Wijze, Lodewijk I van Anjou, tegenkoning van Napels en
Filips de Stoute.

In 1355 leidde Eduard van Woodstock (de Zwarte Prins) een Engelse invasie in Zuid-West-Frankrijk.

In 1356 leed het vijf maal sterkere Franse leger bij Poitiers opnieuw een zware nederlaag tegen de Engelsen. Koning Jan werd krijgsgevangen gemaakt. De Engelsen waren bereid hem in vrijheid te stellen tegen een gigantische losprijs van 3.000.000 kronen. Koning Jan keerde naar Frankrijk terug om het geld te verzamelen, waarbij hij zijn zoon Karel, de latere Karel V van Frankrijk in zijn plaats als gijzelaar achterliet. Enige tijd later zou Karel echter uit de Engelse gevangenschap ontsnappen. Zijn vader vond dit een eerloos gedrag en begaf zich zelf weer als gijzelaar naar Engeland. Enkele maanden daarop zou hij in Londen overlijden.

De oudste zoon van Jan ll werd tijdens zijn gevangenschap in Engeland van 1356 tot 1360 waargenomen door zijn oudste zoon Charles (Karel). In 1357 werd de Staten-Generaal bijeengeroepen om te stemmen over de invoering van nieuwe oorlogsbelastingen. Tijdens de zitting wist Etienne Marcel, de leider van de Parijse koopliedengilden, de burgerij op te zetten tegen de regent Charles, die onder grote druk de koninklijke administratie grondig moest hervormen. Toen deze concessies (vastgelegd in de Grande Ordonnance) grotendeels fictief bleken, brak in februari 1358 een algemene opstand uit (de Jacquerie), die Karel spoedig wist te bedwingen.
Ook bisschop Robert le Coq (bisschop van Laon) verzette zich tegen de machtige positie van de adel. 

Bij de Vrede van Bretigny (1360) kwam Edward lll van Engeland in het bezit van Aquitanië en de stad Calais. Vanaf juli 1362 regeerde zijn oudste zoon, Eduard van Woodstock, de Zwarte Prins, als hertog van Aquitanië over de Engelse bezittingen in Zuid-Frankrijk. In 1363 volgde de jongste zoon van Jan ll, Filips de Stoute, hem op als hertog van Bourgondië.

Charles V (1364 - 1380)

In 1364 werd Charles (Karel) V (de Wijze) (z. afb. rechts) koning van Frankrijk. Hij gaf Frankrijk weer een leidende positie in Europa. Reorganisatie van de belastingen, bouw van een oorlogsvloot. Gesteund door de Breton Bertrand du Gueslin heroverde Karel V veel gebieden op de Engelsen. 

Het opleggen van een bijzonder belasting in Aquitanië bracht de baronnen van het land in verzet. Eduard, die zijn gebied als een Engels leen beschouwde, ontstak hierover in woede hervatte de oorlog tegen Frankrijk (1369). In de loop daarvan vond de inneming van Limoges plaats, waar Eduard de bevolking op gruwelijke wijze liet uitmoorden (1370). In 1371 keerde Eduard naar Engeland terug.

Tijdens zijn regering wist Karel V het ondermijnde staatsgezag te herstellen door een steviger uitbouw van het staatsapparaat, voornamelijk op fiscaal gebied. Bovendien werd Frankrijks militair potentieel zodanig uitgebreid dat een hervatting van de Honderdjarige Oorlog tegen Engeland in 1368 mogelijk werd. Karel V nam zelf niet actief deel aan de vijandelijkheden, maar met de hulp van zijn bekwame generaals Bertrand du Guesclin en Olivier de Clisson wist hij in twaalf jaar tijd het in 1360 verloren deel van Frankrijk grotendeels te heroveren. Tussen 1370-1380 werden de Engelsen verdreven uit praktisch al hun gebieden in Frankrijk, behalve uit Calais, Bordeaux en Bayonne.Toen in 1380 Karel V en du Guesclin beiden overleden, bezaten de Engelsen op Franse bodem nog enkel Calais, Cherbourg, Brest, Bordeaux en Bayonne. Een poging om in 1378 het hertogdom Bretagne te heroveren mislukte evenwel. Hij overleed aan een slepende ziekte.

Karel V was een wijze en geletterde vorst, die zich in zijn beleid geestelijk liet inspireren door Aristoteles' Politica en door het lichtende voorbeeld van zijn voorganger, Lodewijk de Heilige. Hij hield van pracht en praal, en besteedde daaraan meer geld dan zijn schatkist hem toeliet. Hij vereeuwigde zijn naam door de bouw van paleizen en forten (o.a. Vincennes en de Bastille), vergrootte het Louvre, dat onder Filips Augustus was begonnen, en stichtte de grote Bibliothèque Royale die hij met zeldzame boekwerken verrijkte. Hij bracht de meerderjarigheid voor Franse koningen op 14 jaar en verleende aan koningszonen een toelage in plaats van de traditionele apanage.

Het Louvre tijdens Karel V

Frankrijk (1380-1422)

laatst bijgewerkt: 01-08-06

colofon