3991

Peru: Moche (of Mochica)-beschaving 
(100 v. Chr. - 600 (700) n. Chr.)

  Peru (500 v. Chr. - 300 n. Chr.)

In de 2e eeuw n. Chr. wist het Mochica-volk van Peru's noordkust verschillende naburige valleien te verenigen, bouwde het grote piramiden en maakte het uiterst realistische portretten in beeldhouwwerk. 

Het centrum van de Mochica- of Moche-kultuur ligt in de dalen van de Moche en Chicama aan de Peruaanse kust. De naam van het volk dat daar leefde is onbekend, zoals trouwens voor de andere stammen in het Andesgebied. Vandaar het geven van een streek- plaats- of riviernaam aan een kultuur. Dit rijk kende zijn bestaan van 1 tot 750 na Chr. In hun hoogtijdagen was het gebied 400 km groot. De hoofdstad was bij de Piramides van de Zon en de Maan, iets ten zuiden van de huidige stad Trujillo

Het was een uiterst goed georganiseerde samenleving die bestond uit heersers, krijgers, ambachtslieden en boeren. Ofschoon ze geen schrift hadden heeft men door het bestuderen van hun kunst en architectuur veel over dit volk geleerd.

De Moche beschaving was een van de grootste in het vroege Amerika en het volk werd naar men aanneemt geregeerd door een god-koning die kracht won en hield door het brengen van mensenoffers. Aan het eind waren deze offers echter niet meer voldoende om een serie natuurrampen tegen te houden die hebben geleid tot de ondergang van het machtige Moche rijk.

De Mochicacultuur werd verspreid door militaire acties, geïnspireerd door een bruisende expansiedrang. Op het hoogtepunt van de ontwikkeling besloeg het cultuurgebied de gehele kuststreek van Lambayeque tot Huarmey. Ook in Vicús werden vele Mochica-vazen gevonden, wat vermoedelijk wijst op een druk handelsverkeer met deze streek. Algemeen wordt aangenomen dat de Mochica-kultuur een samensmelting is geweest van een reeks elementen van de culturen van de kust-Chavin (Cupisnique), Gallinazo en Salinar. 

De Mochica verbouwden op hun akkers aardnoten, pompoenen, maïs en pepers. Om alle akkers met elkaar te verbinden legden ze grote bevloeiingskanalen en aquaducten aan. Daarnaast hielden ze kuddes vee en met hun rieten boten gingen ze op zoek naar zeeleeuwen en vis. Langs de kust jaagden ze op herten. De Mochica handelden in luxegoederen zoals turkoois en exotische schelpen.

 

De Moche waren knappe edelsmeden in goud, zilver, koper en legeringen. Voor de bouw van de tempels gebruikten ze stukken klei, die ze in de lucht lieten drogen. De belangrijkste bouwwerken waren de zonne- en maantempels bij de ingang van het Moche-dal. Van de Moche-sculptuur zijn vooral reliëfs bekend die stellen voornamelijk een demonenstrijd voor. Van de Moche-wandschilderingen is weinig bekend.

Het Moche aardewerk werd in twee kleuren beschilderd. Roodbruin op een ivoorkleurige ondergrond. De figuren stelden zowel dagelijkse taferelen, mythologische figuren en figuren uit het dodenrijk en er waren ook voorstellingen uit de natuur te zien.Het aardewerk is in vier soorten te verdelen: een Aryballo met brede buik, vazen met een handvat, bekers met smalle opening en smalle voet en de kalebasvaas.De versiering van het aardewerk is heel reëel, met mooie portretkoppen en lijntekeningen met bloedige taferelen. Realistisch waren ook de hybride fantasiemotieven met diervormige taferelen. 

Ofschoon de bekwaamheden van het volk verbazingwekkend zijn, werden de Moche voornamelijk bekend vanwege hun bizarre religieuze praktijken. Veel van wat we over hun ceremoniële leven weten komt uit onderzoek en interpretatie van hun kunstuitingen. 

Tot voor kort dachten de wetenschappers dat het afgebeelde geweld deel uitmaakte van hun folklore. Opgravingen hebben echter de ware rekwisieten die bij het offeren hoorden aan het licht gebracht. Krijgsgevangenen werden uitgekleed en geslagen tot ze bloedden. De naakte gevangenen werden daarna in processie naar de piramides geleid.

Bij de offerceremonie werd hun vervolgens de keel doorgesneden en werden de lichamen ontdaan van de ledematen. Tensotte werd hun het bloed door de priesters de gedronken. Kregen zij misschien een bepaald soort kracht na het drinken van het bloed? Men neemt aan van wel. Misschien is het een ritueel geweest waarbij de kracht van de dode ziel werd geconsumeerd om de kracht te bereiken die nodig was voor het zoeken naar visioenen en wijsheid in de bovennatuurlijke wereld.

In het Jequetepeque dal in het noordelijke deel van het gebied dat onder controle stond van de Moche zijn verschillende graftombes van de Moche gevonden. Iedere grafkamer werd gemaakt met gebakken stenen en een dak dat bestaat uit grote houten balken. De belangrijkste dode lag in een uitgestrekte houding met het gezicht naar boven. In de tombe werden ook de resten van gehele lama's en mensen teruggevonden en de dode werd geflankeerd door andere individuen. In de tombes zijn veel voorwerpen gevonden zoals: porseleinen vazen, metalen voorwerpen, ceremoniële messen, speerpunten, sandalen, kommen, maskers en sieraden. In elke tombe stond een grote bokaal die een prominente plaats had tijdens de offerceremonies. De meest uitgebreide van de drie tombes is die van de priesteres. Deze tombe toont aan dat de wereld van macht en welvaart niet alleen aan de mannen was voorbehouden. Sommige voorwerpen tonen aan dat er handel bestond met gebieden die 100 km. naar het oosten en wel 500 km. naar het zuiden lagen. Het opmerkelijkst was echter dat de voorwerpen de vrouw identificeerden als een priesteres zoals die werd uitgebeeld.De plaatsen waar de tombes gevonden waren hadden bepaalde karakteristieken gemeen. Elk was geplaatst op een natuurlijke verhoogde plaats, boven de intensief bebouwde velden en dichtbij een rivier. Elke plaats was een ceremonieel complex, met meerdere piramides die gedurende honderden jaren gediend hadden gedaan voor religieuze activiteiten. De koninklijke tombe van de heer van Sipán illustreert de rijkdom van hun begrafenissen. Gekleed in het uniform dat bij zijn functie hoorde, heeft deze man van bijna 40 jaar waarschijnlijk geregeerd als een heilige god-koning van een heilige stad in de Moche wereld. 

Talrijke natuurrampen brachten grote veranderingen teweeg. Maar ondanks de vele en steeds gruwelijke offerrituelen, overkwam de Mochica de ene rampspeod na de andere. De Mochica begonnen het vertrouwen in de goden te verliezen en de goed georganiseerde structuur verkruimelde.

Geleidelijk aan begonnen de Chimu het gebied te domineren en de nalatenschap van de Moche werd vergeten tot heden. Veel van wat we hadden kunnen leren over het volk is verloren gaan tijdens de Spaanse verovering. De Spanjaarden overvielen en plunderden veel dorpen in het pre-Columbiaanse Amerika.

Een van de grootste monumenten van de Amerika's, de Huaca del Sol werd bijna geheel vernield door Spaanse schattenjagers. Ze kregen dit voor elkaar door een nabij gelegen rivier om te leiden. Door de eroderende werking van het water hoopten ze toegang te krijgen tot het goud. Meer dan de helft van de Huaca del Sol spoelde samen met de geschiedenis weg.

Bron: Mochica-cultuur - Wikipedia; De Mochica cultuur; De Moche-cultuur.
De Moche-beschaving bloeide op aan de rivierbeddingen in Centraal-Peru tussen 100 v. Chr. en 600 tot 700 n. Chr. De sleutel tot het begrijpen van hun cultuur en hun belangrijkste sociale, religieuze en militaire structuur is vastgelegd in de beschrijvingen op aardewerk. Want de Moches hadden geen geschreven taal. Wat onderzoekers en archeologen weten van hun leven is afgeleid van opgegraven schatten en de uiterst gedetailleerde schilderingen waarmee zij keramiek versierden.
In hun steden woonden meer dan 10.000 mensen. De burgers waren vissers, landbouwers of grote krijgers. De Moches waren de grootste keramische kunstenaars van het oude Peru. op hun potten verhaalden zij over hun leven, liefdes, gewoontes en rituelen. Aan de Moche bouwden piramiden, gebouwd van adobe stenen, hebben honderdduizenden arbeiders gewerkt. De ingewikkelde manier van bouwen en de prachtige ornamenten verraden een beschaving die kan wedijveren met de cultuur van de Maya's (ca. 300 - 900 n.. Chr.). Voor de bouw van deze bouwwerken was ook een organisatie nodig en transport. Iedere steen heeft zijn kenmerk die verwijst naar de stam of stad die aan het werk heeft bijgedragen. Het katoenweefsel was beter zelfs dan dat uit de tijd van de Spaanse veroveraars. Het keramiek overtreft alles wat tot dusver op het Amerikaanse continent is aangetroffen. het metaalwerk is uniek. De Moches waren in staat om koper met een laagje goud te bedekken, iets wat vandaag de dag nog een heel probleem is. En ze waren astronomen.
Ook het keramiek van de Moche was heel bijzonder. Vazen met zogenaamde begeltuithandvaten, geproduceerd uit tweedelige mallen, werden in bruinrode tinten beschilderd met krijgstaferelen tussen mensen en goden. Ze spartelen als uitgelaten figuurtjes langs de bolle wanden van het vaatwerk. Je zou niet vermoeden dat het in deze cultuur een voorrecht was om te worden geofferd. Vermoedelijk verwijzen de kruiken in de vorm van armen, benen en handen op een levendige offercultuur.
Voor de "portretvazen" van de Moche poseerden autoritaire mannen met krachtige jukbeenderen, een vooruitgestoken kin, gespannen neusvleugels en een paar wrede lippen. Diezelfde macho's kom je ook tegen, maar nu in het bezit van een gigantische fallus, in de vorm van een schenktuit bij sommige kruiken. De vrouw diende zelden als keramisch model, hooguit als "lastdier" (zoals op één van de voorwerpen van de Nazca).

Het was een rijke beschaving. Ze verstonden de kunst van het kunstmatig ombuigen  van rivieren en het bouwen van een nauwkeurig irrigatiesysteem. Met dat systeem wisten  de Moches een omvangrijk gebied van droog en onbegaanbaar land te herscheppen in vruchtbare akkers. Landbouwgrond, rijk aan waardevolle  bodemstoffen, zodat de hele Moche-bevolking van ongeveer 50.000 mensen gevoed kon worden door de opbrengst.

De Moches werden vermoedelijk geregeerd door een dictator, een priester-heerser, die boven op de hoogste piramide woonde. De uiteraard in langzaam tempo en laagje voor laagje vorderende opgravingen hebben inmiddels van ornamenten en reliëfs voorziene tempelkamers prijsgegeven die deze veronderstelling moeten staven. De Moche-maatschappij was een klassensamenleving. Onder de priester-heerser kwam een klasse van strijders, daarna een klasse van boeren, vissers en handelaren. 

Er zijn bewijzen gevonden voor een zeer omvangrijke handel langs de oostkust van het Zuidamrikaanse continent. We vinden spondylus-schelpen die alleen maar uit Equador of Panama kunnen komen, lapis lazuli (een blauw mineraal) dat alleen maar in het midden van Chili wordt gevonden. Maar er was ook al handel met het binnenland. Er zijn grote hoeveelheden van uitwerpselen en skeletten van lama's ontdekt. De lama's moeten zijn gebruikt als transportmiddel om goud, zilver en koper uit de Andes te vervoeren.

De Moches hadden een god, die er een bizarre voorliefde voor onthoofding op na hield. Onsterfelijk gemaakt in goud en brons, houdt deze god dan ook immer een mes vast in de ene hand en een hoofd in de andere. 

De Moche-cultuur is lang zo bekend niet als de veelvuldig beschreven cultuur van de Inca's, hoewel de Inca's slechts de opvolgers waren van de Moches. Maar enkele opzienbarende opgravingen hebben daar verandering in gebracht. 

Eén van de belangrijkste vindplaatsen van de Moche is de omgeving van Túcume, een dorp in Noord-Peru, in de huidige Peruaanse landstreek Lambayeque, 750 km. ten noorden van de hoofdstad Lima en 35 km ten oosten van Chiclayo in de woestijnstrook langs de Noord-Peruaanse kust. Het klimaat is er warm en vandaag de dag brengen de meeste inwoners hun dag door met het planten en oogsten van suikerriet. In tegenstelling tot het verre verleden waarin de Moches het hele jaar door eiwitrijke oogsten binnenhaalde, brengt het land nu maar een keer per jaar suikerriet op. Alle landbouwers zijn van die ene oogst afhankelijk.

Túcume was zonder twijfel het centrum van de na de Moche en Chiimu ontstane Lambayeque-cultuur. Het belang van Túcume wordt onder meer afgemeten aan de grootte van het complex: 26 piramides op een oppervlakte van 20 hectare, een complete stad dus. Maar belangrijker nog is dat Túcume een tot nu toe ongeschonden locatie is. Terwijl de meeste vondsten in Peru te danken zijn aan grafschenners, is het piramidencomplex in Túcome eeuwenlang onaangetast onder het zand begraven geweest. Volgens de plaatselijke bevolking is het gebied behekst.

Een paar honderd kilometer ten zuiden van Túcume , nabij de stad Trujilo werd nog een complex - El Brujo (de heks) door archeologen blootgelegd. De vondsten hier hebben een reikwijdte in tijd van zo'n vijfduizend jaar, van het pre-keramische tijdperk tot aan de Spaanse verovering, met als zwaartepunt opnieuwe de Moche-cultuur. 

Het graf van de Heer van Sipán

Laatst bijgewerkt: 26-03-07

colofon