3983

Maya-beschaving (ca. 300 v. Chr. - 900 n. Chr.)

Midden-Amerika: Monte Alban - Zapotheken-beschaving (ca. 600 v. Chr. - 800 n. Chr.)
Diep in de jungle op het kalkstenen schiereiland Yucatán lagen de fabelachtige tempels en paleizen van de Maya-indianen. Het grote Mayarijk strekte zich uit over het gebied waar nu de landen Belize, Guatemala en delen van Mexico, Honduras en El Salvador liggen. Ten tijde van het middeleeuwse Europa hadden de Maya's de sterren al in kaart gebracht en waren ze meesters in de wiskunde. Tevens hadden zij een kalender. Dit is ons bekend, omdat zij, als enige volk op het Amerikaanse continent, een hiëroglyfisch schrift ontwikkelden. Met deze tekens konden ze hun gesproken taal volkomen uitdrukken. Helaas zijn er slechts vier boeken van boombast aan de fanatieke -en daarmee vaak vernietigende- bekeerlust van de Spaanse priesters ontkomen. Er zijn wel veel inscripties op muren, zuilen, zerken en potten over gebleven. Daarin werden belangrijke gebeurtenissen, zoals troonswisselingen, gevangenschap of offerandes en belangrijke jaartallen, vermeld.

Opmerkelijk is dat de Maya's technisch gezien in het Stenen Tijdperk leefden. Ze hadden niet de beschikking over metalen gereedschap, lastdieren of zelfs het wiel. Desondanks waren ze in staat uitgestrekte steden te bouwen in een zeer gevarieerde bouwstijl. Gestucte kalkstenen torens, paleizen en overheidsgebouwen waren het kenmerk. De tempels waren trapeziumvormig met indrukwekkende trappen. Deze architectonische erfenis is op spectaculaire wijze bewaard gebleven op diverse plaatsen, zoals Tulúm, Palenque, Chichén Itza (Mexico) Tikal (Guatemala), Copán (Honduras) en Altun Ha, Xunantunich en Lamanai (Belize).

De Maya's leefden al rond 2600 voor Christus. De klassieke periode, van de meer geavanceerde beschaving, begon echter pas rond de derde eeuw na Christus. Deze periode bereikte z'n hoogtepunt tussen de zesde en de achtste eeuw na Christus. Deze bloeiende periode was echter ineens voorbij. Er zijn een heleboel theorieën die dat proberen te verklaren; overbevolking, oorlog, opstand van de boerenklasse, diverse natuurrampen. De Maya-beschaving begon langzaamaan haar sporen te verliezen en rond de veertiende eeuw was het einde in zicht. Toen de Spanjaarden kwamen, verkeerden de Maya's in, wat nu heet, 'de postclassicistische periode'. Er waren nog slechts wat losse stadstaatjes over en vele steden waren overwoekerd door de jungle. Door dit gebrek aan samenhang konden de Spanjaarden gemakkelijk voet aan wal zetten en zich het land toe-eigenen. Zodoende kregen zij in het midden van de vijftiende eeuw het gehele gebied in bezit.
De klassieke Maya  250 - 950 n.Chr.

Voor haar geboorte heeft de Maya-beschaving, die beschouwd wordt als de grootste van het pre-Columbiaanse Midden-Amerika, gebruikgemaakt van de cultuur van de Olmeken, de Zapoteken en waarschijnlijk ook die van Teotihuacán. 

De Maya, die deze culturele invloeden hebben ontwikkeld vanaf de protoklassieke periode (200 v.Chr-250 n.Chr.), stichtten in het hoogland de ceremoniële centra Tres Zapotes, Izapá en Kaminaljuyú. In dit geografische gebied hebben ze hun monumentale beeldhouwwerk, hun schrift en hun kalenderberekeningen ontwikkeld. De Maya-beschaving van de klassieke periode (250-950 n.Chr.) floreerde in de laaggelegen gebieden. De oude ceremoniële centra veranderen in machtige en goed georganiseerde stadstaten. Om nog steeds onbekende redenen zijn deze steden vroeg in de postklassieke periode (950-1200 n.Chr.) verlaten en in verval geraakt. De centra van Yucatán genoten een periode van sterke ontwikkeling onder de culturele en militaire invloed van een nieuwe groep, de Tolteken.
De postklassieke periode  950 - 1500 n.Chr.

De vroege postklassieke periode (950-1250 n.Chr.) valt samen met een tijd van grote beroering in het Midden-Amerikaanse culturele gebieden: groepen mensen uit het noorden van Mexico onderwierpen de culturen die in de klassieke periode hadden geheerst en vestigden nieuwe militaire regimes en nieuwe religieuze culten. 

De Tolteken, bijvoorbeeld, stichten hun hoofdstad in Tula en overheerste de Maya-volken. Vanaf 1000 n.Chr. was Chichén Itzá de machtigste stad.  Dit bleef zo tot circa 1250 toen deze rol werd overgenomen door de stad Mayapán. Verzwakt door de onderlinge machtsstrijd tussen de groepen en de rivaliserende steden werden de Quiché-Maya's defenitief verslagen door de Spaanse indringers bij de Slag van Utatlán in 1524.

Zij bouwden godsdienstige centra, met grote piramiden, bekroond met een tempel, prachtige paleizen, versierd met beeldhouwwerk en muurschilderingen en torens. De Maya's waren zeer kundige ambachtslieden. Zij maakten prachtig beschilderd aardewerk en bewerkten allerlei halfedelstenen. De priesters van de Maya's hielden zich sterk bezig met de sterrenkunde. Een jaar verdeelden zij in "maanden" van 20 dagen. De Maya's kenden een eigen schrift, dat net als het schrift van de oude Egyptenaren, bestond uit kleine tekeningetjes. Iedere stad had een groot plein, waar een soort balspel werd beoefend. Daarbij probeerden goedbeschermde spelers een massieve rubberen bal over een lijn in het midden te duwen. De meeste Maya's waren boeren, die leefden in kleine dorpen.  
Tikal, nu een ruïnestad in het tropische regenwoud van Guatamala, was één van de belangrijkste Maya-centra. Hoge tempelpiramiden - tot ca. 70 meter en vele lagere bouwwerken liggen op kunstmatig geconstrueerde terrassen waartussen vaak grote waterreservoirs gebouwd zijn. Het hoogtepunt van Tikal valt tussen 300 en 900 na Chr., tijdens de zogenaamde klassieke periode van de Maya-cultuur. Tussen 1956 en 1967 werden er door de universiteit van Pennsylvania op uitgebreide schaal opgravingen en restauratiewerkzaamheden verricht.

De Maya-beschaving heeft bijna zo'n 2000 jaar gebloeid, maar bereikte pas ± 500 na Chr. haar grootste bloei. Waardoor er ± 900 na Chr. een eind kwam aan deze beschaving is niet onbekend. De paleizen en dorpen werden verlaten. De bewoners stierven uit of trokken weg en het oerwoud overwoekerde de ruïnes.

Niet uitgestorven
De Maya's zijn niet uitgestorven. Inmiddels leven er zo'n zeven miljoen afstammelingen verspreid over Midden-Amerika. Ze hebben gedurende de vijfhonderd jaar onderdrukking en invloed van andere culturen toch hun eigen karakter weten te behouden. 

Midden-Amerika: Toltekenbeschaving (1000 - 1150)

laatst bijgewerkt: 22-12-05

Boven Tenochtitlan

colofon