225

Trilobieten

Arthropoda (Geleedpotigen)

De klasse Trilobieten behoort tot een afzonderlijke stam van de Geleedpotigen.

De trilobieten zijn een uitgestorven groep waarvan veel fossielen bekend zijn. De groep was al bekend in het Cambrium.
De kop van trilobieten heeft vier paar uitsteeksels, het voorste paar als antenne en drie paar monddelen. De overige segmenten hebben elk nog twee paar ledematen.
Er hebben twee uiteenlopende groepen trilobieten bestaan. 
De belangrijkste groep, de Ibex fauna, leefde in zeer ondiep of juist diep water. De tweede groep, de Whiterock fauna, leefde bijna geheel in tropische wateren. 
Het was geen klimaatverandering, geen meteorietinslag een ook niet een zeespiegelwijziging die de Trilobieten aan het eind van het Perm - 245 miljoen jaar geleden - deed uitsterven (z. Massale uitsterving aan het eind van het Perm). Nee, het was hun onhandige manier van vervellen die hen de das om deed. Daardoor waren zij uiteindelijk niet opgewassen tegen de groeiende concurrentie van andere diersoorten. Net als de huidige garnalen, krabben en kreeften, waren de trilobieten in zee levende geleedpotigen. Leden van deze diergroep hebben een exoskelet, een hard pantser dat het lichaam stevigheid en bescherming verleent. Om te kunnen groeien moeten zij regelmatig vervellen. Het pantser scheurt dan open, het dier kruipt eruit en hardt dan uit met een nieuw, iets ruimer zittend pantser. Trilobieten hadden echter geen vaste routes om uit hun oude pantser te kruipen en dat is hun opgebroken. Zelfs binnen dezelfde soort bestond er van variatie in de manier waarop individuen hun huid afwierpen.
 Een vaste methode van vervellen is efficiënter in het energiegebruik en kan een dier minder kwetsbaar maken voor roofdieren. Opgeteld over de geschiedenis van de gehele klasse van de Trilobieten kan deze schijnbaar betrekkelijke onhandigheid zoveel evolutionair nadeel hebben bezorgd dat zij tenslotte zijn verdrongen door andere diergroepen. De vervellingsfase van geleedpotigen is erg kritiek. Van schorpioenen is bijvoorbeeld al eerder vastgesteld dat de grootste sterfte optreedt rond het moment dat zij zich van hun oude huid ontdoen. Insecten zoals libellen zijn een smakelijk hapje voor roofdieren als ze net uit hun larvehuid kruipen. In sommige klassen Trilobieten is en duidelijk trend te bespeuren naar een lichaamsbouw met minder segmenten, iets wat het vervellen gemakkelijker gemaakt moet hebben. Geslachten met minder borstsegmenten overleefden gemiddeld langer dan anderen. Daardoor is te verklaren dat de Trilobieten die in het Paleozoïcum de dominante diersoort waren, zijn overleefd door andere mariene geleedpotigen, zoals de degenkrabben, kreeften, garnalen en krabben.

Laatst bijgewerkt: 23-06-03

colofon