703

Halfapen (Strepsirhini)

Primaten Halfapen (Eoceen)
Halfapen (Strepsirhini) zijn een onderorde van orde der Primaten. Zij behoren tot de oudst bekende groep van de primaten. Halfapen zijn klein of middelgroot (de Muismaki 13 cm, de indri 90 cm). Halfapen waren solitaire, kleurenblinde, insectenetende nachtdieren, die zeer goed aan het leven in de bomen waren aangepast. De allereerste Halfapen verschenen in het Eoceen (ca. 80-70 miljoen jaar geleden). Het waren kleine op insecten nachtjagende dieren ter grootte van een muis en leefden waarschijnlijk op de grond. Maar zo rond het Laat-Eoceen / Vroeg-Oligoceen begonnen enkele soorten overdag te leven. Zij  bezitten open oogkassen, grote ronde ogen, een behaard gezicht, grote oorschelpen en meestal een spitse snuit. De vingers en tenen dragen een platte nagel, behalve de tweede teen, die een klauw draagt. De toepaja's hebben evenwel klauwnagels op alle tenen. Duim en grote teen zijn opponeerbaar. Het haarkleed is gewoonlijk zacht en wollig. Het gebit heeft meestal de zelfde gebitsformule als dat van de Breedneusapen (2.1.3.3), maar lijkt veel op dat van de Insecteneters, o.m. doordat de middelste snijtanden door een duidelijke opening van elkaar zijn gescheiden. 

De ogen, waarmee geen kleuren kunnen worden onderscheiden, bezitten een sterk reflecterende laag. De meeste Halfapen zijn allesetende boomdieren, die vooral in de schemering en 's nachts actief zijn. De draagtijd is 4-5 maanden. Zij brengen één jong ter wereld, zelden meer. De levensduur is 4-6 jaar. Tegenwoordig komen Halfapen alleen nog voor op Madagaskar, in Afrika in Zuidoost-Azië en in Indonesië. 

Halfapen waren heel talrijk en fossiele resten zijn daarom goed vertegenwoordigd in Eocene afzettingen. Waarschijnlijk zijn door de graduele afkoeling van de aarde en de verplaatsing van de verschillende schollen (platentektoniek) naar hogere breedtegraad tegen het einde van het Eoceen - maar mogelijk ook door de evolutie van aangepaste competitoren (namelijk de knaagdieren) - de meeste toenmalige Halfapen uitgestorven. Vanuit deze Eocene Halfapen evolueerden echter verschillende groepen moderne halfapen en de eerste leden van de Anthropoidea (Echte Apen).

Onderorde Halfapen (Strepsirrhini)

     

    Laatst bijgewerkt: 31-05-09

    colofon