Pausen (847-882)

De twee eeuwen tussen het pontificaat van Johannes VIII (872-882) en dat van Gregorius VII (1073-1085) werden gekenmerkt door verregaand moreel verval. Er waren pontificaten die slechts dagen of weken duurden: zo dat van Bonifatius VI (15 dagen in april 896); Theodorus II (20 dagen in december 897). Liefst 49 pausen in tweehonderd jaar...  De opvolging werd bepaald door de politieke fractie die op dat ogenblik de grootste invloed bezat. Pausen werden gekozen tegen het canoniek recht in, zoals Marinus I (882-884), Formosus (891-896) en Johannes X (914-928). 

Pausen (882-955)

Verkiezingen werden "veilig gesteld" door het openlijk kopen van stemmen, zoals voor Benedictus VIII (1012-1024). De paus kon in de gevangenis gegooid worden door zijn eigen dienaren, zoals Leo V (juli september 903). Usurpators konden verbannen worden en opgesloten worden in een klooster, zoals Christophorus in 904. Een paus kon gewurgd worden met een touw, versmacht worden met een kussen, doodgestoken worden: Stephanus VI (896-897), Leo V (juli september 903), Johannes X (914-928), Johannes XII (955-961), Benedictus VI (973-974). Een paus kon van de Heilige Stoel worden weggejaagd: Romanus (augustus november 897). Het lichaam van een paus kon ontgraven worden om de rijke kledij waarin het begraven was, te roven: Adrianus (Hadrianus) III (884-885) in 885. Of erger nog...

Adrianus (Hadrianus) III (884-885) werd door de Frankische keizer Karel lll (de Dikke), opgeroepen naar Worms te komen. Tijdens zijn reis stierf hij in Modena.

Formosus (891-896)

Formosus leefde in een tijd waarin de macht die met het pausschap gepaard ging, grote wedijver onder geestelijken tot gevolg had. Door paus Johannes VIII werd de talentvolle Formosus kennelijk als een bedreiging gezien. Hij ontzette hem uit zijn ambt als bisschop van Portus (bij Ostia) op beschuldiging van onder andere verraad, het ongeoorloofd verlaten van zijn bisdom en openlijke hang naar het pausschap. Johannes' opvolger Marinus I vond het kennelijk politiek opportuun om deze beslissing ongedaan te maken. In 891 werd Formosus zelf tot paus gekozen. Dankzij zijn diplomatieke talent verbeterde hij de relaties tussen Rome en Constantinopel. Tevens droeg hij bij aan de versterking van het christendom in Noord-Europa. Formosus heeft tijdens zijn pausschap weerstand geboden aan de hertog van Spoleto, Guido van Spoleto die in 889 na de slag bij de Trebbia koning van Italië was geworden. In 893 stuurde keizer Arnulf van Karinthië zijn zoon Zwentibold naar Italië om met hem af te rekenen. Deze belegerde Pavia maar trok zich terug (volgens geruchten in ruil voor een groot geldbedrag). In 894 versloegen Arnulf en Berengar van Friuli Guido bij Bergamo en bezetten Pavia en Milaan.

Een jaar na de dood van Formosus werd zijn lichaam op bevel van paus Stefanus VI (VII) opgegraven om te worden berecht tijdens een schijnproces dat de geschiedenis in zou gaan als de Kadaversynode. Het blijkt dat het lichaam van Formosus daarna nog eenmaal is opgegraven door paus Sergius III die hem daarna heeft laten onthoofden. Daarna werd het lichaam van Formosus voor de tweede keer de Tiber ingegooid.

Formosus (891-896), een van zijn voorgangers, te oordelen. Daartoe liet hij het lijk van Formosus ontgraven en naar de synode brengen. Het lijk werd op de pauselijke stoel gezet en met alle pauselijke ornamenten getooid. Vervolgens werd aan Formosus een advocaat toegewezen (omdat men er blijkbaar van uitging dat Formosus zelf niet veel zou zeggen). Vervolgens richtte Stephanus VI zich tot Formosus: "Waarom, bisschop van Porto, heb je je ambitie zo ver doorgedreven dat je je zelfs de Heilige Stoel in Rome onrechtmatig hebt toegeëigend?" Stephanus VI veroordeelde daarop Formosus; alle pauselijke ornamenten werden hem een voor een afgenomen; de drie vingers, die hij voor het zegenen had gebruikt, werden afgehakt. Wat toen nog van het lijk overbleef, werd in de Tiber gegooid. Stephanus VI deed vervolgens alle door Formosus voltrokken wijdingen over, maar hij had niet lang plezier van zijn daden: hij werd gevangen genomen en zwaar geketend in een duistere kerker geworpen. Daar werd hij in 897 gewurgd. 

In 889 werd Guido van Spoleto in Pavia  door paus Stephanus VI gekroond tot koning van Italië. Deze kroning was tamelijk omstreden omdat Guido bekend stond als een aartsrivaal van de paus.

Romanus (897); Theodorus ll (897)

Johannes lX (898-900); Sergius lll (tegenpaus) (898)

Aan het einde van de negende eeuw, begin van de tiende eeuw werd Rome gekenmerkt door een bittere strijd tussen verschillende partijen. Het pausschap was daarbij een van de manieren om macht uit te oefenen. De strijd in Rome hing samen met de strijd om de troon in Italië en nauw daarmee verbonden, de titel van keizer van het Heilige Roomse Rijk.

Sergius was door paus Formosus tot bisschop van Caere benoemd, waarschijnlijk om hem uit Rome te laten vertrekken. Sergius sloot zich aan bij Formosus' tegenstanders. In 896 werd niet Sergius maar Johannes IX gekozen. Na diens dood (900) zou Sergius tot paus verkozen zijn, maar hij werd uit Rome verdreven door Lambert van Spoleto. Sergius zou toen in ballingschap zijn gegaan. Bij zijn verdrijving zouden alle documenten zijn vernietigd terwijl de officiële documenten die bewaard zijn, alle zouden zijn opgesteld door zijn vijanden.

De Zwarte eeuwen van het Pausdom (900-955) 

Gemaakt: 20-06-04; laatst gewijzigd: 02-11-10

colofon