533

Walvisachtigen (Cetacea)

Placentale Zoogdieren (Eutheria) Insectivoren Laurasiatheria Hoefdieren Walvisachtigen

 

De orde der Walvisachtigen behoort tot de superorde Laurasiatheria, waartoe ook de Roofdieren, Insectivoren Hoefdieren en Vleermuizen behoren. 

De Walvisachtigen zijn nauw verwant met de Evenhoevigen (Artiodactyla), waartoe de varkens, nijlpaarden, kamelen en runderen behoren.

Oorspronkelijk leefden zij op het land en waren zij goede lopers, maar tussen 50 en 45 miljoen jaar geleden werden zij om onbekende redenen waterdieren. 

Links: Hoewel de Ambulocetus eruit ziet als een harige krokodil, was het een vroege Walvisachtige. Hij zwom als een otter en bewoog zich over land ietwat onhandig voort, zoals een zeeleeuw. Hij had krachtige kaken waarmee hij grote tegenspartelende prooidieren onder water kon houden totdat deze verdronken. 

Nadat hij lange tijd onder water in een hinderlaag heeft gelegen grijpt een Ambulocetus een Propalaeotherium, een voorloper van het paard, dat aan de oever van een meer was komen drinken.

Walvissen verschenen aan het begin van het Eoceen, zo'n 54 miljoen jaar geleden. Hun voorouders waren zoogdieren die op het land leefden. De oudste walvisfossielen zijn afkomstig uit het Onder Eoceen van Pakistan. De oudste bekende soort is Pakicetus Pakicetus inachus. Deze walvis is alleen bekend van een schedelfragment. De geschatte lengte van het dier is circa 1,8 meter.

In het gebit vertoont Pakicetus sterke overeenkomsten met Mesonychiden. Mesonychiden waren hoefdieren die aan het begin van het Tertiair tot roofdieren waren geëvolueerd. Ofschoon Pakicetus in sommige kenmerken nog sterk lijkt op de mesonychiden, maakt de vorm van de schedel duidelijk dat het hier om een echte walvis gaat. Helaas weten we niet hoe het skelet van Pakicetus eruit heeft gezien.
De loopwalvis.....

Van een andere vroege walvis is wel een skelet gevonden. Daardoor kunnen we ook iets te weten komen over de wijze waarop vroege walvissen zich hebben voortbewogen. Het skelet werd in 1993 gevonden in aardlagen net boven de lagen waarin Pakicetus was gevonden en is circa 52 miljoen jaar oud. Ofschoon het duidelijk om het skelet van een walvis gaat had dit dier nog goed ontwikkelde achterpoten. Het kreeg dan ook de naam Ambulocetus Ambulocetus natans (de zwemmende loopwalvis) mee.

Ambulocetus natans had ongeveer de grootte van een flinke zeeleeuw en zal zo'n 300 kilo hebben gewogen. Het opvallendste onderdeel van dit walvisskelet zijn, zoals gezegd, de achterpoten. Deze zijn goed ontwikkeld, met een kort, stevig dijbeen en enorme voeten. Ook de voorpoot is goed ontwikkeld. De vingers van de hand stonden ver uit elkaar.Op het land zal Ambulocetus zich ongeveer als een zeeleeuw hebben voortbewogen. ....die zwemmen kon

Voor de evolutie van de walvis is het met name interessant hoe het dier zwom. In tegenstelling tot moderne walvissen had Ambulocetus waarschijnlijk geen staartvin. De voortbeweging werd voornamelijk verzorgd door de voeten, die grote peddels vormden. Deze peddels werden echter niet door de spieren van de achterpoot bewogen. De zwemslag werd eerder veroorzaakt door het op en neer bewegen van de wervelkolom. Een dergelijke zwembeweging, waarbij de achterpoten op en neer worden bewogen door de wervelkolom, zien we vandaag de dag nog in sommige snel zwemmende otters. Het skelet van Ambulocetus toont dus aan dat de typische op en neer gaande beweging van de walvisstaart zich eerder heeft ontwikkeld dan de walvisstaart zelf.
Tandwalvissen en baleinwalvissen

Aan het eind van het Eoceen waren walvissen al compleet aangepast aan het leven in zee. Ook werden ze snel groter. De Late Eoceen Basiliosaurus was zo'n 20 meter lang.

Families: Echte Walvissen (Balaenidae), (soorten: Vinvis, Bultrug); Dolfijnen (Delphinidae (geslachten en soorten: Narwal; 

Pakicetus, Ambulocetus, Basiliosaurus en alle andere Eocene walvissen worden gerekend tot de Archeocetea. Dit is de stamgroep waaruit tussen de 40 en 30 miljoen jaar geleden de twee moderne walvisgroepen, de tandwalvissen en de baleinwalvissen, zijn ontstaan. De oudste fossielen van deze twee sub-ordes zijn gevonden in het Onder Oligoceen.

Laatst bijgewerkt: 23-06-03

colofon