10.304

Krimoorlog (1853 - 1856)

De Krim oorlog ook wel de 7-de Russisch-Turkse oorlog genoemd, was de eerste grote oorlog sinds 1815. Een oorlog die overbodig was en gemakkelijk voorkomen had kunnen worden. Kort samengevat: de Turkse regering had in 1852 toegegeven aan Napoleons eis om erkend te worden als beschermheer van de heilige plaatsen in Jeruzalem. Vervolgens eiste tsaar Nicolaas I (1825-1855) het beschermheerschap op over alle Grieks-Katholieken en dat waren er alleen op de Balkan al vele miljoenen. Na een Turkse weigering volgden nieuwe Russische eisen.

(www.rusnet.nl: geeft een andere lezing: Nicolaas l eiste van de sultan dat hij de heilige oorden die hij aan de Rooms-Katholieke Kerk had gegeven zou overdragen aan de Orthodoxe Kerk en dat de christelijke onderdanen van het Osmaanse Rijk een bevoorrechte plaats kregen onder Russische protectoraat). Turkije weigerde dit, verzekerd van de steun van de niet-westerse mogendheden.

Onderstaande afbeeldingen zijn afkomstig uit het Panorama Museum in Sevasopol
Na deze afwijzing gaf de tsaar zijn opperbevelhebber maarschalk Soevorov de opdracht de zogenaamde Donau vorstendommen, Moldavië en Walachije aan de Donau te bezetten (juli 1853). Elke bemiddelingspoging van de Europese grootmachten, die een machtstoename van Rusland op de Balkan verafschuwden, faalde. 

Een Engels en Frans vlooteskader werd gelegerd bij de Dardanellen en vervolgens verklaarde Turkije de oorlog aan de Russen. Later zou de vraag worden gesteld of de Britse en/of de Franse gezant dat niet had kunnen voorkomen, maar toen was de Krimoorlog inmiddels al een feit. Met de tussenkomst van Frankrijk en Engeland (maart 1854) en door de landing van de Franse en Engelse troepen op de Krim in september 1854 was de 7-de Russisch-Turkse Oorlog uitgegroeid tot de zogenaamde Krimoorlog.

Na de vernietiging door de Russen van een Turkse vloot in de Zwarte Zee eisten Frankrijk en Rusland de ontruiming van de Donauvorstendommen. De oorlog werd een feit toen Franse en Britse schepen de haven van Odessa bombardeerden. Wel ontruimden de Russen op verzoek van Oostenrijk de Donauvorstendommen. Toch zetten Engeland en Frankrijk de oorlog door.
Vooral de Britse populaire pers was zéér anti-Russisch. Door de neutraliteit van Pruisen en Oostenrijk was een oprukken naar de Russische westgrens onmogelijk. Dus werd het een aanval van Engelsen en Fransen op de Russische vlootbasis Sebastopol op de Krim.
Dat had tsaar Nicolaas l niet verwacht. Eén tegenspeler waren er plotseling drie geworden. De Russische troepen stonden nu tegenover een Engelse - Franse - Turkse overmacht, die door een sterke Engelse vloot werd ondersteund. De strijd speelde zich vanaf dat moment in hoge mate af op de Krim. Nicolaas l beleefde dit echter niet meer. Hij stierf in februari 1855. De Russische nederlaag werd ook in de hand gewerkt door Oostenrijk dat naar buiten toe neutraal bleef, maar indirect druk uitoefende op de Russische troepen en hen verzwakte door te dreigen met een opmars in Galicië en Siebenburgen tegen de Russische bezetting van de Donauvorstendommen, waardoor de Russische troepen gedwongen werden zich terug te trekken.

De opvolger van Nicolaas l, Alexander ll, slaagde er nog in om de Turkse vesting Kars in Oost-Anatolië te veroveren en zo zijn positie enigszins te verbeteren, maar de oorlog was verloren, toen Franse troepen tenslotte de capitulatie van Sebastopol forceerden. Daarna begonnen en er vredesonderhandelingen in Parijs.

In de Vrede van Parijs (30 maart 1856) moest Rusland akkoord gaan met harde voorwaarden. De Turkse vesting Kars kon weliswaar geruild worden tegen Sevastopol, maar Rusland kon zijn positie op de Balkan niet behouden. Het moest de bezette gebieden ontruimen en de christelijke volkeren op de Balkan gezamenlijk onder het protectoraat van de westerse mogendheden plaatsen. De Zwarte Zee werd geneutraliseerd, wat betekende dat de Russische oorlogsschepen er niet meer konden aanleggen en ook de zee werd afgesloten voor alle oorlogsscheepvaart.

De nederlaag in de Krimoorlog en de harde voorwaarden van de Vrede van Parijs waren voor de Russische bevolking een zware slag, maar het was ook duidelijk geworden dat Rusland niet meer opgewassen was tegen de moderne "vooruitgang" in het westen. Het einde van de Krimoorlog werd zo voor de binnenlandse politiek het begin van ingrijpende hervormingen en sociale veranderingen. Die werden door vele tijdgenoten toegejuicht.
De Krimoorlog was zeer bloedig, de organisatie van het Britse leger schoot aan alle kanten te kort. Nieuw aan deze oorlog was, dat er Engelse oorlogscorrespondenten bij aanwezig waren. Via een zeer ingewikkelde telegrafische verbinding kreeg zo het Engelse krantenlezend publiek te horen hoe afschuwelijk het lijden van de soldaten was. Het was tevens de eerste oorlog waarbij vrouwen zich inzetten voor het verplegen van de gewonden.

Florence Nightingale werd er een levende legende door: 'The lady with the lamp'! Ook werd bekend de zinloze verspilling van mensenlevens: de aanval van een Engelse light brigade op Russische artilleriestellingen.

Op de Balkan bleef de politieke toestand gespannen. Na de nederlaag in de Krimoorlog verloor Rusland slechts tijdelijk de belangstelling voor de Balkan. Al spoedig steunde Rusland opnieuw de panslavische beweging in de Balkanlanden om daarmee de eigen belangen, gericht op de vrije toegang tot de Middellandse Zee, te kunnen dienen. 
Ook Oostenrijk-Hongarije (de Donau-monarchie) toonde belangstelling voor de Balkanlanden omdat zij op zoek was naar gebiedsuitbreiding na het verlies van haar Italiaanse bezittingen. Om een rol te kunnen spelen in de Balkan stimuleerde Rusland in de Turkse provincie Herzegovina de ontevredenheid der boeren waardoor hier in 1876 een opstand tegen Turkije uitbrak. 

Gemaakt: 16-10-04

colofon