8023

Devolutieoorlog (1667 - 1668)

Na de dood van koning Filips lV van Spanje in 1665 brak op 8 mei 1667 de Devolutieoorlog uitgevochten tegen Spanje. Inzet was de heerschappij over de Spaanse Nederlanden. 

Ter bezegeling van de Vrede van de Pyreneeën was Lodewijk XIV in 1660 in het huwelijk getreden met de dochter van de Spaanse koning Filips IV, de infante Maria Theresia. Om te beletten dat Frankrijk daardoor in de toekomst aanspraak zou maken op Spaanse bezittingen deed Maria Theresia afstand van haar erfrechten in ruil voor een reusachtige bruidsschat, die Spanje echter nooit zou betalen. Daardoor bleef Maria Theresia en haar Franse nakomelingen een potentiële erfgename van Spaanse bezittingen, te meer daar Filips IV weduwnaar was en geen zoon had. Om te voorkomen dat er geen nakomeling zou zijn, trad Filips IV een tweede maal in het huwelijk, met als voornaamste inzet de geboorte van een zoon. Een zoon zou volgens Spaans recht voorgaan op oudere dochters. Deze onderneming bleek succesvol en er werd inderdaad een zoon geboren. Na Filips' dood in 1665 besteeg deze op vierjarige leeftijd de troon onder de naam Karel II. Lodewijk XIV liet dit niet allemaal over zijn kant gaan en deed een beroep op het "devolutierecht", het. in Vlaanderen en Brabant gebruikelijke erfrecht dat inhield dat dochters uit een eerder huwelijk voorrang hadden op zoons uit een later huwelijk. Volgens dit recht zou de heerschappij over de Spaanse Nederlanden toekomen aan Maria Theresia en vervolgens aan haar oudste zoon Lodewijk. Om deze claim kracht bij te zetten verklaarde Frankrijk op 2 mei 1667 Spanje de oorlog.

Links: Franse troepen voor Doornik (1667), schilderij van Adam Frans van der Meulen (1632 - 1690)

In Harelbeke had markies de Villequier zich met 600 ruiters, waaronder de 2e compagnie koninklijke musketiers, van de brug meester gemaakt. De Leiebrug werd hersteld om met kanonnen te kunnen passeren tijdens het beleg van Kortrijk. Harelbeke werd daarna bezet door de Franse markies de Bellefroid.

Op 29 augustus verbleef Lodewijk XIV in Kortrijk. Na een Te Deum bijgewoond te hebben, overnachtte hij in het kamp van Harelbeke en trok daarna op naar Deinze. Door de belegering van markies de Bellefroid met 10.000 man en het verblijf van de koning in Harelbeke had de stad het zwaar te verduren gehad. Door de inname van de bovengenoemde steden bevonden de Fransen zich in een buitengewoon sterke onderhandelingspositie. Vanuit Spanje was de streek nu zowel over land als over zee geïsoleerd. Om de Franse onderhandelingspositie kracht bij te zetten werd ook Franche-Comté ingenomen.

Spanje kon uit financiële en militaire overwegingen aan de Franse expansie weinig weerstand bieden, zoals Lodewijk al voorzien had. De Republiek, Zweden en Engeland, verenigd in de Triple Alliantie, brachten een troepenmacht op de been om verdere opmars van de Fransen in Vlaanderen een halt toe te roepen, al was de officiële beweegreden van de Alliantie het bemiddelen tussen Spanje en Frankrijk. Met de herinnering aan de verschrikkingen van de Dertigjarige Oorlog nog vers in het geheugen drong de Alliantie aan op een snelle formalisering van de nieuwe situatie. Dit gebeurde met het Verdrag van Aken dat gesloten werd op 2 mei 1668, waarna Franche-Comté weer verlaten werd, maar Rijsel, Dowaai, Kortrijk, Menen, Veurne, Oudenaarde, Doornik en Charleroi bij Frankrijk werden ingelijfd.

De Devolutieoolog paste geheel in het door Richelieu en Mazarin ingezette beleid dat er op gericht was de grootmachten van het Europese vasteland, met name Spanje en de Republiek, uit te putten en de invloed van Engeland te beperken. Met name tijdens de eerste twintig jaar van het bewind van Lodewijk XIV was deze politiek zeer succesvol gebleken en had de Franse kroon veel terrein gewonnen. Spanje moest genoegen nemen met een rol in de marge. Lodewijk zou nu zijn pijlen gaan richten op de Verenigde Provinciën, wat in 1672 tot de Hollandse Oorlog leidde.

Lodewijk, de oudste zoon van Lodewijk XlV en Maria Theresia zou de troon die voor hem in het vooruitzicht stond nimmer betreden. Al toen Lodewijk werd geboren is er door iemand voorspeld die voor zijn dood zou uitkomen: 'zoon van een koning, vader van een koning, maar zelf nooit een koning'. In 1668, toen Lodewijk zeven jaar werd, werd hij verwijderd uit het gezelschap van vrouwen en geplaatst in een meer mannelijkere omgeving. Hij werd opgevoed door Charles de Sainte-Maure, de hertog van Montausier. Hij werd le Grand Dauphin genoemd doordat hij lichamelijk heel groot was. Lodewijk was als potentiële troonopvolger voortdurend omringd door lieden die een prominente positie wilden innemen. Hij gaf zijn rechten op de Spaanse troon over aan zijn tweede zoon, Filips, hertog d'Anjou, de toekomstige koning Filips V van Spanje om zich te wijden aan meer ontspannen bezigheden. Hij werd alom gerespecteerd voor zijn weelderige kunstcollectie in Versailles en op zijn eigen privépaleis te Meudon. Hij stierf in 1711 op vijftigjarige leeftijd, nog voor de dood van zijn vader. 

Gemaakt: 07-10-05; laatst bijgewerkt: 24-07-09

colofon