734 Pierolapithecus catalaunicus (13 mjg.)
Hominoidea (Mensachtigen) Hominidae Pierolapithecus catalaunicus
Familie Hominidae
  • Geslacht Pierolapithecus catalaunicus †
Dertien miljoen jaar geleden was het meest mensachtige wezen op aarde een grote, staartloze aap die fruit at en die met zijn slanke lijf recht omhoog de bomen kon inklimmen. Nabij de stad Barcelona (Catalonië, Spanje) op de archeologische vindplaats Barranc de Can Vila 1, vlakbij het dorp Els Hostalets de Pierola werd een uitzonderlijk compleet skelet gevonden van dertien miljoen jaar oud uit het het ‘Midden Mioceen’. De Spaanse paleontologen zagen het dier als de voorvader van alle mensapen en van de Mens en gaven het de naam ‘Pierolapithecus catalaunicus’, naar de de vindplaats Pierola en de provincie Catalonië. 

Pierolapithecus catalaunicus wordt ingedeeld bij de Familie Hominidae Volgens is de Spaanse onderzoekers is de Pierolapithecus de gemeenschappelijke voorouder van "mensapen", inclusief de mens en zou dus de voorouder zijn van de Onderfamilies Ponginae en Homininae en nauw verwant aan de Kenyapithecus die eveneens leefde in het Midden Mioceen (ca. 15 mjg) in Afrika rond de Evenaar.

Het in Spanje gevonden fossiel is redelijk compleet en daardoor uniek, want van veel andere prehistorische apen zijn vaak slechts enkel botten teruggevonden. Tussen de meer dan tachtig teruggevonden botjes en botfragmenten bevindt zich ook de voorkant van de schedel inclusief twee hoektanden en een voortand. Het gaat om een volwassen mannetje van naar schatting 30 kilogram. De Latijnse naam die de onderzoekers aan het dier gaven verwijst de vindplaats, een dorpje nabij Barcelona, Els Hostalets de Pierola in de Spaanse provincie Catalonië.

De lichaamsbouw van Pierolapithecus vormt een mengelmoes van apen- en mensapenkenmerken. De mensapen de groep waartoe behalve de mens ook de orang-oetan, de chimpansee, de bonobo en de gorilla behoren splitsten zich waarschijnlijk 11 tot 16 miljoen jaar geleden af van andere apen. Volgens de Spaanse paleontologen komt het door hen gevonden fossiel van Pierolapithecus dicht in de buurt van de gemeenschappelijke voorouder van alle mensapen.
 

De vorm van de ribbenkast, de schouderbladen op de rug en de stijve onderrug maken aannemelijk dat de houding van het dier rechtop moet zijn geweest, net als bij mensapen, die soms op twee en soms op vier poten lopen. Anderzijds heeft Pierolapithecus relatief kleine handen met korte vingers, wat een typisch apenkenmerk is. Het dier leefde waarschijnlijk in de bomen en at fruit en bladeren.

Zijn polsen zijn soepel, om takken mee te grijpen. Ook kon het dier zich blijkbaar goed oprichten om bomen in en uit te klimmen: zijn romp is stijf en rechtop uitgelijnd, met een platte borstkas, vlakke schouderbladen een onderrug waar weinig beweging in zat. Gibbons en andere kleine apen hebben een soepeler, minder gespecialiseerd lijf.
Zijn gezicht moet ook mensachtige trekken hebben gehad. De oeraap had een relatief kort gelaat, en zijn neus en ogen zaten op ongeveer dezelfde plaats als bij ons. Maar laat je niet foppen door de reconstructies: als je Pierola in de Apenheul zou tegenkomen, zou je hem zonder enige aarzeling tot de apen rekenen, en niet tot de bezoekers. 
Het is niet zeker of de Spanjaarden de `missing link' hebben gevonden tussen apen en mensapen. De conclusie die zij trekken kan even zo goed in het nadeel van de uniciteit van de vondst worden uitgelegd. Misschien vormde Pierolapithecus wel een aparte en doodlopende evolutionaire lijn die weliswaar parallel liep aan de evolutie van mensapen, maar niet aan de wieg ervan stond. Bij gebrek aan voldoende overgangsfossielen is het onmogelijk hierover uitsluitsel te geven.

In een commentaar in Science lopen de meningen van collega-paleontologen dan ook zeer uiteen. De interpretatie van David Begun van de University of Toronto, Canada, gaat zelfs nog verder dan die van de Spanjaarden. Volgens hem staat Pierolapithecus dichter bij de Afrikaanse mensapen dan bij de orang-oetan en daarmee dus ook dichter bij de mens. Maar zijn collega Davis Pilbeam van Harvard University sluit niet uit dat Pierolapithecus primitiever is dan de Spanjaarden denken en dat het gewoon gaat om parallelle evolutie in een apensoort.

Gemaakt: 02-11-09

colofon