Het oudste zoogdier dat als voorouder van de mens wordt beschouwd is een kleine, op een huismuis lijkende diersoort met de naam Eomaia scansoria (vrij vertaald: oude moeder). Een zeer goed bewaard gebleven fossiel van dit diertje is onlangs gevonden in China. Vindplaats is de beroemde Yixian formatie waar ook overblijfselen van gevederde dinosauriërs werden gevonden.

Het bijzondere van deze vondst is de goede staat waarin het (bijna complete) fossiel verkeert. Het fossiel is zo goed bewaard gebleven dankzij het vulkanische materiaal waarmee het werd bedekt. Botten van handen en voeten en een vacht waarin ten minste twee verschillende haartypen voorkomen kunnen worden onderscheiden. Eerder gevonden resten van prehistorische zoogdieren bestonden slechts uit stukjes gebit. De onderzoekers hebben daarom een goed beeld van de manier waarop het diertje geleefd moet hebben. De vorm van de poten, afmetingen van de ledematen en lange vingers en tenen wijzen op een behendige klimmer.

Het ongeveer 16 cm lange diertje heeft meer overeenkomsten met de huidige placentale zoogdieren (inwendige dragers) dan met de buideldieren. Het oudste tot nu gevonden fossiel van een placentaal zoogdier had een ouderdom van 110 miljoen jaar. Deze vondst lijkt er nu op te wijzen dat de het oudste placentale zoogdier minstens 125 miljoen jaar oud is. De splitsing tussen buideldieren en placentale zoogdieren heeft dus voor het ontstaan van Eomaia plaatsgevonden. Alhoewel Eomaia waarschijnlijk niet de directe voorouder van alle zoogdieren is kan deze soort worden gezien als een verre oom of tante van de mens.
Een beetje laat, het diertje werd ontdekt in april 2002, maar beter laat dan nooit. Eomaia scansoria, wat betekend: "Moeder van de dageraad (=Eomaia) die klimt (=scansoria)", is het eerst bekende placentale zoogdier, de eerste zoogdiersoort zijn die zijn jongen na een langdurige draagperiode in de baarmoeder ter wereld bracht. Het bijna complete skelet is ontdekt door een team paleontologen onder leiding van Zhe-Xi Luo en John Wible van het Carnegie museum. De ontdekking vond plaats in de Chinese provincie Liaoning, de befaamde vindplaats van gevederde dinosauriërs. Eomaia leefde ongeveer 125 miljoen jaar geleden in het vroeg Krijt. Hij bracht zijn dagen door met jagen op insecten aan de rand van een meer, en zoals alle vroege zoogdiertjes in die tijd moest hij voortdurend op zijn hoede zijn om niet te eindigen in de bek van een kleine vleesetende dinosauriër. Volgens de wetenschappers is uit het fossiel af te leiden dat Eomaia scansoria insecten at en zeer bedreven moet zijn geweest in het beklimmen van bomen en struiken en zo kon voorkomen dat het vertrapt werd door de grote dinosauriërs die in die periode de aarde bewoonden. 

Door de vorm van de vingers heeft men afgeleid dat hij goed in staat was in bomen te klimmen. Hij kon de takken vastgrijpen en zich snel verplaatsen in de boomtoppen. Hij was iets meer dan 10 centimeter lang en woog naar schatting 25 gram.
De ontdekking van Eomaia is van groot belang voor het bestuderen van de evolutie die de primitieve zoogdieren uit het dinosaurustijdperk hebben doorgemaakt. Aangezien het overgrote deel van de hedendaagse zoogdieren placentaal is kan Eomaia wellicht de voorouder van alle soorten zijn.

De Eomaia, de vroegst bekende voorloper van de Placentale zoogdieren, leefde in Azië. In Australië zijn fossielen gevonden van drie verschillende Placentale zoogdieren van elk 110 miljoen jaar oud met trobosfenische kiezen. Waren de Eomaia dan rechtstreeks vanuit Azië zuidwaarts naar Australië gegaan, en niet via Gondwana? Of waren de Placentale zoogdieren veel eerder in Gondwana ontstaan en hebben zij zich van daaruit over de rest van de wereld verspreid? De Placentale zoogdieren zouden ook Australië bereikt kunnen hebben en daar samen met de dinosauriërs kunnen zijn uitgestorven, waarna de Buideldieren later hun plaats hebben ingenomen.

Gemaakt: 28-12-04

colofon