Shang-dynastie (ca. 1750

1615

Shang-dynastie (ca. 1750 - 1040 v. Chr.)

De oudste periode van de Chinese geschiedenis waarover we iets weten is de Shang-dynastie, die heerste over Noord-China.

Aanvankelijk werd gedacht, zoals het met de Xia dynastie het geval was, dat deze dynastie enkel bestaan had in de mythen geschreven tijdens de daaropvolgende Zhou dynastie.

De laatste Xia koning Chieh (volgens velen de eerste tiran uit de Chinese geschiedenis ) werd verdreven door Shang T'ang, leider van een stam die gevestigd was in het zuidoosten van de Gele Rivier. Hij vestigde de tweede Chinese dynastie die duurde van ca. 1700 tot 1027 voor Christus. De Shang dynastie zou 17 generaties duren en 31 koningen tellen. T'ang, volgens de overlevering de eerste historische heerser van China, was, volgens de traditie, geboren uit een moeder die in verwachting was geraakt door een vogelei, dat uit de Hemel was gevallen.

De heersers van de Shang-dynastie bouwden de eerste steden in China. Die steden begonnen als dorpjes met muren er omheen. Volgens de schriften bouwden de Shang gedurende hun heerschappij 5 hoofdsteden. Tot op heden werden ruines ontdekt van 4 steden: Erlitou, een stad in Zhengzhou, een in Yanshi en de stad van Yin in Anyang.

Bo was de eerste van de zeven Shang hoofdsteden. Soms wordt Bo geassocieerd met de opgegraven stad te Erlitou (nabij Luoyang, Henan), waarvan door anderen wordt aangenomen dat het mogelijk de hoofdstad van de Xia-dynastie was. De op één na laatste hoofdstad van de Shang-dynastie was Ao. Deze stad zou gelegen hebben ter plaatse van het huidige Erligang, binnen de grenzen van de hoofdstad van de provincie Henan, Zhengzhou. Yin was de laatste Shang hoofdstad. De opgravingen nabij het dorp Xiaotun, ten noorden van het huidige Anyang, zijn met grote zekerheid geïdentificeerd als behorende tot de restanten van Yin. In het hele gebied rond Anyang zijn vele archeologische vondsten uit de Shang-periode gedaan.

In het begin was de Shang-staat niet meer dan een paar nederzettingen die elk door één familie of clan bewoond werden. Later was er een stedelijke kern waar bepaalde clans over heerste. Deze clans gaven ook meteen de naam aan het gebied. Iedere “heersersclan” was ondergeschikt aan de centrale Shang-vorsten. Dan waren er nog stammen, aan de rand van het gebied van de Shang, die zich niet onderwierpen aan het gezag van de Shang-vorsten. Regelmatig vielen deze “barbaarse” stammen het gebied van de Shang binnen. Door beter ontwikkelde landbouwtechnieken en later door de ontwikkeling van bronzen wapens werd het gebied van de Shang geleidelijk uitgebreid. De koningen volgden elkaar waarschijnlijk niet op van vader op zoon, maar van broer op jongere broer. Heersende clans losten elkaar af in het “leveren” van nieuwe koningen. De Shang-vorst gedroeg zich als een soort van grootgrondbezitter. Hij liet zijn groeiende bezit beheren door opzichters. Soms ondernam de koning inspectiereizen. Naast de koninklijke domeinen waren er nog graafschappen. Hier regeerden clans die verwant waren aan het vorstenhuis. De hoofden van deze clans gingen vaak bij de koning op bezoek.

In de Shangdynastie bestond de maatschappij uit de bovenlaag en de onderworpenen. De bovenlaag waren de heersers. De onderworpenen voerden landarbeid uit voor de eerstgenoemde groep. De onderworpenen werden regelmatig aangevuld met krijgsgevangenen die werden meegebracht van veldtochten tegen minder beschaafde stammen dat waren de barbaren aan de rand van het Shang-gebied. De bovenlaag van de bevolking was de drager van de cultuur, waar de religie een grote rol speelde. Uit de teksten die op de orakelbeenderen zijn geschreven komen vooral de heersersclans en de groep van de sjamanen naar voren. De sjamanen hadden een grote invloed. Dit kwam natuurlijk omdat bij elke politieke beslissing het orakel geraadpleegd moest worden. Dan was er nog een belangrijke groep arbeidslieden. Deze groep leefde in de steden, terwijl de boeren nog in het stenen tijdperk leefden. Als er iemand van de bovenlaag was overleden, werden ze niet zomaar begraven. Ze werden in tombes gelegd en ze kregen kostbare grafgeschenken mee zoals ivoor en jade. Hun dienaren of soldaten werden vaak levend mee begraven! Bij opgravingen Xiatun bij Anyang (Henan) zijn veel resten van geofferde mensen gevonden vlakbij het graf van hun meester. Niet alleen bij begrafenissen werden er mensen geofferd. Ook bij andere rituelen en ceremonies gebeurde het wel eens dat er iemand geofferd werd, want zelfs bij het bouwen van een tempel of paleis werd er mensenbloed vergoten.

De Shangdynastie was gebaseerd op landbouw. Oorspronkelijk deed men aan roofbouw (in een primitieve vorm). Dit verklaart ook het vele verplaatsen van de hoofdstad. Doordat de werktuigen verbetert werden, maakte de landbouw later een grote evolutie door. De producten die het meest verbouwd werden, waren gierst, haver, tarwe, sorghum (soort van gierst) en rijst. Bij elk stuk grond hoorde een jachtterrein. Vooral de jachtdomeinen die alleen door de vorstenclan gebruikt mochten worden, waren erg uitgestrekt.

Tijdens de Shang periode werd de slavernij ingevoerd. Als de eigenaar van slaven stierf werden deze samen met hun meester begraven. Veel later werden de slaven bij een begraving vervangen door terracotta of houten beelden.

De belangrijkste taak van de koningen van de Shang-dynastie was het onderhouden van het contact met de wereld van de geesten - de natuurgoden die de bron van hun macht waren en die de leven brengende regen verschaften en de geesten van hun overleden voorvaderen wier oneindige wijsheid hun daden begeleidden. De koningen traden in ook contact met de natuurgoden om zekerheid te krijgen dat de Hemel voldoende water zou verschaffen aan de stoffige akkers.

Het was de plicht van de koning om in tijden van droogte offers te brengen aan de goden, waarbij hij gebruik maakt van prachtig bewerkte bronzen offervaten. In de functie van oppersjamaan moest hij in direct contact staan met de bronnen van de regen, hetzij de draak, hetzij een regenboog-godin, hetzij de Hemelgod zelf. Hij kon ook de hulp van de regengoden inroepen door een rituele dans uit te voeren, waarbij de demon die de droogte veroorzaakt had, offerde.

Links: Aardgeest, aardewerk met beschildering, China, Wei-dynastie (386-557 na Chr.).

Tenslotte scheurde hij dan zijn kleding af en stelde hij zijn naakte lichaam bloot aan symbolische vernietiging door de blakende stralen van de zon. In het geval van buitengewone grote droogte voerde een gevolmachtigde van de koning dit ritueel uit en werd hij daadwerkelijk verbrand tijdens een ceremonie, waarbij het aardse vuur het zonnevuur in de Hemel voorstelde. Deze belangrijke rite werd wat gematigder naarmate de voortschrijding van de beschaving en men het offeren van mensen en andere barbaarse gewoonten liever achterwege liet, maar toch werd hij zelfs tot in middeleeuwse tijden nog wel uitgevoerd.

Rond 2000 v. Chr. begon China brons te bewerken. De wetenschappers hebben altijd gedacht dat het bewerken van brons een uit het Midden-Oosten geïmporteerde techniek was. Uit recent onderzoek is echter gebleken dat het ontstaan van de techniek in China een volledig onafhankelijk proces was. De Shangdynastie wordt gerekend tot een van de voornaamste bronsdynastieën. Er zijn verschillende bijzondere voorwerpen uit deze tijd teruggevonden. Dit was een bronstijdcultuur waar niemand van had gedacht dat het ooit bestaan had. De Shang-mens gebruikte brons om wapens, sieraden en status objecten te maken. De voorwerpen werden versierd met verschillende motieven, zoals de draak en vreemde wezens die soms schrikbarend zijn en dan weer heel neutraal. Terwijl de boeren nog in het stenen tijdperk leefden, zoals eerder vermeld, waren de mensen in de steden al in de bronstijd beland.

Hoe het brons verwerkt werd: Eerst werd er een model uit klei gemaakt. Vervolgens liet men dit model drogen om er dan een nieuwe laag klei overheen te maken. Deze laag werd dan uitgesneden, genummerd en van de geharde vorm afgehaald. De buitenste laag ging in de oven. Het originele model werd kleiner gevijld om als holte van het toekomstige object te dienen. Het genummerde stuk werd door middel van bronzen tussenstukken aan de kleiner gevijlde vorm gezet. Er werd dan vloeibaar brons in de holte tussen het kleiner gevijlde vormpje en de genummerde vorm gegoten. Nadat het brons was afgekoeld, werden de stukken klei verwijderd en het bronzen object werd verfijnd afgewerkt.

Rechthoekig bronzen wijnoffervat uit de late Shang-dynastie (ca. 1300 - 1030 v. Chr.). Gevonden bij Anyang, provincie Henan; Hoogte 64 cm, gewicht ca. 31 kg.

In hun gieterijen maakten de smeden ook bronzen wapens, zoals speren en hellebaarden, een soort strijdbijlen.

Een Shang-koning kreeg zijn rijkdommen en strijdwagens mee in zijn graf. Rondom zijn graf lagen lichamen van dieren, gevangenen en zijn dienaren.

De bevolking tijdens de Shangdynastie aanbaden de god Shang Di dat je uitspreek als Sjang Tie. Hij was de oppergod en de goddelijke voorvader. Hij zorgde voor goede oogsten en hielp op het slagveld. Onder hem had hij andere goden: van de bergen of rivieren bijvoorbeeld. Eén van de hoofdsteden van die tijd, Shang, werd naar hem vernoemd. Iedere heerser werd na zijn dood een godheid. Shang Di was misschien wel de stamvader van de koninklijke familie. De koning en zijn clan hadden als enige het vermogen om met de voorvaderen te praten. De voorvaderen moesten dan de gunst van Shang Di zien te krijgen. De communicatie verliep aan de hand van orakels, gebeden en sjamanen. De voorvaderen “bestuurden” de wereld van de Shang. Dagelijks vroeg de bevolking hen om raad. Zij vroegen bijvoorbeeld dingen over het weer, oorlog, de oogst, jacht, belasting, droomuitleg en ga zo maar door. Regeren en geloof lagen dicht bij elkaar.

Een van de meest opmerkelijke archeologische vondsten van de 20e eeuw is een verzameling van enkele van deze boodschappen: de beroemde orakelbeenderen. Bij Anyang, precies ten noorden van de Gele Rivier, heeft men vele dekschilden van schildpadden gevonden. deze relikrieën bevatten een verzameling boodschappen van de dode koningen van Sjang. Als de koning de goddelijke wil of de vooruitziende blik van een van deze verheven geesten wilde raadplegen, dan gaf hij de koninklijke waarzegger de opdracht zijn boodschap te krassen op een plat, geslepen stukje been. Daarna stak de waarzegger een roodgloeiende staaf door het gat, dat men in het been gemaakt had en de intense hitte veroorzaakte zo een patroon van barsten. Uit dit patroon haalde de waarzegger het antwoord, dat de lang geleden gestorven voorouder aan de koning zonden.

Borstpantser van een schildpad voorzien van primitieve Chinese karakters (niet zichtbaar op deze foto).; 13e eeuw voor Chr.; 19,5 x 12 cm.; Gevonden bij Anyang (Henan).

Fragment van een orakelbot, Shang periode (ca. 1500 - ca. 1100 v. Chr), met een inscriptie.

Het huidige Chinese schrift zou volgens een overlevering in de 26e eeuw voor Chr., tijdens de regeringsperiode van de legendarische `Gele Keizer' zijn ontwikkeld. De oudste bekende schrifttekens dateren uit de Shang-Yin periode, ca. 1500 - ca. 1100 v. Chr. Zij werden ingekrast op platte dieren-beenderen en op schilden van schildpadden.

Er is veel over het antieke China bekend door inscripties op orakelbeenderen. deze beenderen (of schildpad borstpantser) werden gebruikt door waarzeggers om antwoorden te geven op vragen die de koning stelde. De waarzegger boorde kleine gaatjes in het oppervlak van het been en stak vervolgens in alle gaatjes na elkaar verhitte twijgjes. De hitte maakte scheurtjes en barsten die de waarzegger bestudeerde om het antwoord te vinden. De waarzeggers kerfden vervolgens de vraag en het antwoord in het been.

Omstreeks 1040 v. Chr. stortte de Shang-dynastie ineen. Volgens het officiële verhaal uit later tijden, was de laatste der Shang-vorsten een man van grote persoonlijkheid en welsprekendheid, doch hij had het mogelijk gemaakt dat zijn hofhouding zo verdorven werd, dat zij indecente, naakte braspartijen op touw zette. Deze decadentie wees erop dat de geestelijke macht van deze tak verbruikt was en tenslotte verbrandde de koning, in de steek gelaten door de Hemel, zichzelf in zijn prachtige paleis.

De Hemel droeg de opdracht over aan de strijdlustige heerser van Zhou (Tsjou), een aan de Shang-dynastie gelieerde staat gelegen in het dal van de Wei-rivier, die rond de elfde of twaalfde eeuw v. Chr. in opstand kwam tegen de in verval verkerende Shang-dynastie. Deze (legendarische) heerser staat bekend als Wen Wang (= "koning Wen") en wordt beschouwd als de stichter van de Zhou-dynastie. Het was zijn zoon, Wu Wang (= "krijgshaftige koning"), die ongeveer in het jaar 1122 v. Chr. (andere bronnen noemen het jaar 1045 v. Chr.) de laatste Shang heerser, Zhou Xin van de troon stootte en meedogenloos de hoofdstad van de Shang, Anyang verwoestte. Zhou Xin (ook Di Xin genoemd) figureert in de Chinese mythologie als een wrede schurkachtige tiran, die model staat voor het morele verval waarin een dynastie komt te verkeren, die het 'Mandaat van de Hemel' heeft verbeurd.

Westelijke Zhou-dynastie (1122- 771 v. Chr.)

Laatst bijgewerkt: 20-08-05

colofon