Rechts: Het Potala-paleis, de winterresidentie van de Dalai Lama te Lhasa gebouwd in de 17e eeuw.

De overige delen van Tibet werden tijdens de Mongoolse Yuan-dynastie relatief met rust gelaten. In Zuid-Tibet stonden de abten van het klooster van Sakya op goede voet met de Mongoolse heersers. Een beroemde abt van dit klooster, Sakya Pandita (1182-1251) was niet alleen wereldlijk heerser van het gebied rondom zijn klooster, maar mocht zich van de Mongolen onderkoning van heel Tibet noemen. Zijn opvolgers werden de officiële zetbazen van de Yuan in Tibet. De Sakyapa-kloosterorde was een van de zogenaamde 'Roodkap-orden', genoemd naar de rode mutsen, die de monniken bij officiële gelegenheden dragen. Een andere sekte van Roodkappen was de zgn. Kagyupa-orde. Deze orde schonk veel aandacht aan het onderwijzen van jonge monniken. De leermeesters werden Lama's genoemd.
Na de val van de Yuan-dynastie leefde het Tibetaanse koningschap tijdens de Ming-dynastie (1368-1644) weer op. Tibet was in die tijd een zelfstandig bestuurde staat geworden, die echter tribuut betaalde aan de Ming-keizers.
Rond het begin van de 15e eeuw werd door de grote hervormer Tsongkhapa de sekte der "Geelmutsen" (de Gelugpa; 'Gelug'=deugdelijken) gesticht. Eén van de grote geestelijke leiders uit die tijd, Gendün Drubpa (1391-1475), stichtte o. a. het klooster Tashilhunpo bij Shigatse (Xigaze). Hij had een groot prestige en werd de eerste geestelijke leider, die (postuum) de titel Dalai Lama toebedeeld kreeg. De derde Dalai Lama, Sonam Gyatso (1543-1588), kreeg deze titel als eerste bij levende lijve toegekend door de Mongoolse heerser Altan Khan, bij gelegenheid van diens bekering tot het boeddhisme.
Het verschijnsel dat belangrijke Lama's na hun dood terugkeren in een nieuwe incarnatie is een typisch Tibetaans fenomeen, dat al vroeg bij een van orden van de Roodkappen plaats vond. De meeste bekende lijn van reïncarnaties is echter die van de Dalai Lama, waarvan bovendien aangenomen wordt, dat hij uiteindelijk de incarnatie van de bodhisattva Gyanyin is. Andere bekende reïncarnaties zijn de Panchen Lama en de Karmapa Lama.
Het Tibetaanse boeddhisme en de sekte der Geelmutsen in het bijzonder, vestigde zich stevig in Mongolië. De incarnatie van de derde Dalai Lama (Sonam Gyamtso) als vierde Dalai Lama, was een achterkleinkind van de bovengenoemde Altan Khan. Met Mongoolse militaire hulp wist de Gelugpa sekte en daarmee zijn leider, de Dalai Lama, de overhand in Tibet te krijgen. Vooral de vijfde Dalai Lama, Ngawang Lobzang Gyatso (1617-1682), gelukte het behalve het geestelijke ook het wereldlijk leiderschap in Tibet te vestigen ten koste van de overige sekten. De koningskroon was inmiddels in handen gekomen van een Mongoolse dynastie (tot 1720). Op de plaats van het oude paleis van Songtsen Gampo verrees nu in Lhasa het Potala-paleis. Het was Ngawang Lobzang Gyatso zelf, die uit respect zijn leermeester en abt van het klooster van Tashilhunpho als incarnatie van de Boeddha Amitabha erkende, met de titel Panchen Lama (Pinyin: Bainqen Lama). De titel Panchen Lama was door hem zonder twijfel bedoeld als een lagere (tweede) rang in het Tibetaanse geestelijk leiderschap, waarbij hij, als Dalai Lama, het hoogste geestelijke leiderschap bekleedde. Aangezien de Boeddha Amitabha in de goddelijke hiërarchie echter hoger staat dan Guanyin, waarvan hijzelf de reïncarnatie verondersteld wordt te zijn, heeft de vijfde Dalai Lama hiermee een tegenstrijdigheid in huis gehaald, die tot op de huidige dag de eenheid van de Tibetanen verstoort.
In 1652 sloot Ngawang Lobzang Gyatso een verdrag met de nieuwe (Mandsjoe) Qing-dynastie (1644-1911) in China, die in die tijd in hevige strijd gewikkeld was met de Mongoolse stam der Oiraten. Na de dood van de vijfde Dalai Lama werd Tibet eveneens deel van het strijdtoneel tussen beide machten. Deze strijd eindigde met de bezetting van Lhasa door de troepen van de Chinese Kangxi keizer in 1720 en afzetting van de (Mongoolse) koning van Tibet.

Tibet (1700 - 1955)

Gemaakt: 19-07-05

colofon