5013

Europa (1000 - 1100)

Europa in de volle Middeleeuwen; Onheilsvoorspellingen

In Europa woonden zo'n 35 miljoen mensen met als grootste stad het Spaanse Cordoba dat meer dan 400.000 inwoners telde. 

± 1000 was Europa na de bloeiperiode tijdens de regering van Karel de Grote in een diepe depressie belandt. De opgeflakkerde geletterdheid dreigde weer uit te doven. Alleen hier en daar in een klooster werd nog wat genoteerd. Het Europa van rond het jaar 1000 kunnen wij slechts zien door de ogen van monniken. Het weinige dat zij achterlieten, verschaft ons een kennis die niet groter is dan wat wij nu nog weten over Centraal Afrika in het midden van de 19e eeuw. Het is een beeld van een bijna ongerepte natuur, constante hongersnoden, hekserij, rivaliserende stammen en koninkjes met al hun vetes en verraderijen. Met het naderen van het jaar 1000 groeide ook de angst. Geloofde men de Bijbel letterlijk, dan moest het jaar 1000 veel ellende brengen. 

Aan het begin van de 10e eeuw werd een groot deel van Europa geteisterd door hongersnood.  Een geschiedschrijver uit die tijd schreef: "Na verloop van tijd nam de ellende die toen de mensheid beheerste, perverse vormen aan. De gekmakende honger bracht de mensen ertoe mensenvlees te eten. Reizigers werden ontvoerd door personen die steviger waren uitgevallen dan zij, hun ledematen werden afgesneden, gekookt en verslonden. (...) Op vele plaatsen werden lijken uit de grond gerukt die tevens dienden om de honger te stillen." Er bestaat onder deskundigen geen eensgezindheid over de vraag hoe de woorden van Glaber precies dienen te worden begrepen. Vast staat dat Glaber enige overdrijving niet schuwde. Zijn schrijven diende namelijk om de mensen aan te zetten tot boete en bekering. Voordat het te laat was. "Het enige redmiddel tegen de wraak van God is tot inkeer te komen" noteerde hij. "Toch zijn de verhalen van Glaber niet alleen maar religieuze propaganda", concludeert hoogleraar Otten. "Hij grijpt het jaar 1000 bewust aan om een zeer typerend beeld van zijn tijd neer te zetten, ook al is het niet altijd even waarheidsgetrouw..(...) Monniken leefden in die tijd minder afgesloten dan we doorgaans denken. Ze reisden veel en kwamen overal. Kloosters waren toen bovendien de laatste plekken waar de beschaving overeind bleef." 

± 1000 was het met de macht van de Noormannen gedaan. Zweden, Denemarken en Noorwegen worden drie afzonderlijke christelijke staten. Op veel plaatsen in Europa, zoals in Frankrijk, Engeland en Zuid-Italië, bleven Noormannen wonen. Langzamerhand vermengden zij zich met de oorspronkelijke bevolking.

Handel en industrie

In de elfde eeuw waren de Italiaanse kuststeden sterk genoeg geworden om met hun vloten de Arabische zeerovers te kunnen verslaan. Het waren nu deze steden, als Pisa, Genua, Amalfi en Venetië, die de Middellandse Zee gingen beheersen. Ze dreven handel over zee in graan, specerijen, zout, wijn, ijzeren voorwerpen enz. Ook het vervoeren van pelgrims en later kruisvaarders naar Palestina leverde flinke inkomsten op.
In Noordwest-Europa was veel handel in graan. Ook wijn werd in enorme hoeveelheden verhandeld (van Bordeaux naar Engeland werd in het topjaar 1308-1309 85 miljoen (!) liter wijn vervoerd). Zout was heel belangrijk omdat het zeer veel werd gebruikt voor het conserveren van voedsel. Nederland was in de 11de eeuw al bekend om zijn vis: haring, paling, kabeljauw en zalm.
Wol werd vanuit Engeland geïmporteerd in Vlaanderen en Noord-Frankrijk. Daar weefde men er lakens van, van hoge kwaliteit. Die werden op de jaarmarkten van Champagne door Italiaanse kooplui opgekocht. In Italië werden de stoffen dan geverfd of verder bewerkt.
Het vervaardigen van wollen stoffen was de belangrijkste tak van nijverheid in de middeleeuwen. Ondernemers kochten de wol in en lieten gespecialiseerde handwerkers deelbewerkingen uitvoeren. Zo waren er wevers, vollers, ververs enz. Die handwerkers hadden meestal elk hun eigen ambachtsgilde (een soort vakvereniging). De Vlaamse steden kwamen door de lakenhandel tot grote bloei.

laatst bijgewerkt: 27-06-04

Europa 1100 - 1200

colofon