Japan (1800 - 1900)

In 1900 verwierf Japan aanzien bij de westerse mogendheden door de Bokseropstand in China te onderdrukken. Als gevolg hiervan werd Mantsjoerije door Rusland bezet. In 1902 werd een bondgenootschap gesloten tussen Japan en Groot-Brittannië en daarna werden onderhandelingen gestart om de expansiedrift van Rusland in het oosten te beteugelen. De onderhandelingen hadden echter geen succes en op 6 februari 1904 werden ze weer afgebroken. Moreel gesteund door Groot-Brittannië verklaarde Japan op 11 februari 1904 de oorlog aan Rusland en viel de Russen aan in Mantsjoerije en Korea. 

Eerste treffen tussen Japanse soldaten en Russische kozakkken

Op 8 februari 1904 torpedeerde de Japanse marine de Russische vloot bij Port Arthur waarbij enkele schepen verloren gingen en de Russische vloot omsingeld was. Een week later landde het Japanse leger bij Seoul en trokken zij naar het noorden, naar de rivier de Yalu waar Mantsjoerije begon en het grootste gedeelte van het Russische leger zich bevond. Hoewel de Russische bevelhebber, generaal Alexei Kuropatkin, zijn leger terug wilde trekken naar het binnenland om daar te wachten op troepenversterkingen uit Siberië, eiste de viceroy van de tsaar dat er een offensief plaatsvond. Dit resulteerde in een verpletterende nederlaag voor het Russische leger. 

Ondertussen hadden de Japanners ook troepen geland ten noordoosten van Port Arthur en ten westen van de Yalu. In mei werd Port Arthur door de Japanners belegerd. De Russen hadden echter voldoende voorraden en konden een langdurig beleg weerstaan. Pas in het midden van augustus kon Japan belangrijke militaire posities in bezit nemen rondom de stad. Het beleg had Japan vijf keer zoveel soldaten gekost als de Russen. 

In september werd het offensief voortgezet maar nu zonder noemenswaardige terreinwinst maar wel een grotere levenstol. Hetzelfde gold voor het offensief van oktober en november. In december besloten de Japanners het volledige offensief op de belangrijkste Russische stelling, 203 Metre Hill, te richten. Het bezit van deze stelling was cruciaal en zou het einde betekenen van de Russische verdediging. Ook kon het restant van de Russische Verre Oosten vloot zo makkelijk vernietigd worden. In de loop van de maand wist Japan, opnieuw ten koste van vele soldaten, de stelling in bezit te nemen en de Russen in januari 1905 tot overgave te dwingen.

Naast het beleg van Port Arthur vonden ook grote gevechten plaats in Mantsjoerije waar de Russen en Japanners steeds grotere hoeveelheden soldaten tegen over elkaar plaatsten. Terwijl in augustus het aantal Russische soldaten 158.000 bedroeg en het aantal Japanse soldaten 125.000, hadden de Russen in januari al 300.000 man in het veld staan en de Japanners ruim 220.000. Een maand later hadden beide legers circa 310.000 soldaten tegenover elkaar staan. Op 21 februari begon de slag om Mukden, Japan wist deze stad in amper twee weken tijd binnen te trekken en na een drie dagen durende slag het Russische leger te verslaan. De Russen verloren ruim 100.000 soldaten tegenover 70.000 Japanse soldaten.

Boven: slag om Mukden

Nadat de Russische vloot in Port Arthur nagenoeg verwoest was, vertrok de Baltische vloot op 15 oktober 1904 voor een “wereldreis" om Port Arthur te ontzetten. Deze vloot bestond uit tweeëndertig schepen waaronder vele oude en ongeschikte vaartuigen. In de Doggersbank zonk de vloot een aantal Britse visserschepen omdat de Russen dachten dat het om Japanse oorlogsschepen ging. De Russische tsaar, Nicolaas II, bood hiervoor zijn excuses aan en stelde voor de zaak met de Engelsen uit te praten. Uiteindelijk betaalde Rusland aan Engeland een schadevergoeding van £ 65.000. Zonder verdere incidenten bereikte de vloot in mei Azië. Hier werd de vloot echter bijna onmiddellijk in de pan gehakt in de Tsushima straat door de Japanse marine.

Voor het eerst kreeg Japan het idee dat men op gelijke hoogte stond met de westerse mogendheden. 

Hoewel Japan in feite de winnaar van de oorlog was kampte het met financiële problemen en het verlies van duizenden soldaten. In september 1905 grepen Japan en Rusland het bemiddelingsinitiatief van de Amerikaanse president, Theodore Roosevelt, dan ook met beide handen aan. Heel even leek het erop dat de vredesonderhandelingen in Den Haag zouden plaatsvinden, Roosevelt en Rusland gaven hier de voorkeur aan, maar Japan eiste dat deze niet in Europa zouden plaats vinden. Uiteindelijk vonden de onderhandelingen plaats in Portsmouth in de Verenigde Staten. Op 5 september 1905 werd het vredesverdrag gesloten. Het verdrag van Portsmouth bepaalde dat Rusland Port Arthur en Mantsjoerije zou verlaten, Japan kreeg een grote invloed in deze beide plaatsen maar nam deze niet in bezit. Dat gebeurde pas veel later, in 1931.

De Russisch-Japanse Oorlog werd met uitzondering van het Russische eiland Sakhalin, steeds op territoria uitgevochten die behoorde tot geen van beide partijen. De slachtoffers waren klein in verhouding tot de volledige bevolking van elke kant. De Russen verloren 31.630 soldaten en Japan 49.000. In feite waren de gevolgen van het aantal gevallen soldaten beperkt voor de maatschappij. De onrust in Rusland bestond al lang voor het conflict uitbrak en de nederlagen bij onder andere Mukden en Tsushima zorgden alleen voor een toename van de negatieve opinie van de bevolking op het beleid. In Japan was de regering populair en kreeg het de steun van het volk, maar de hoge belastingen, die de oorlog financierden, zorgden wel voor wrok en verbittering. Rusland, die zware concessies moest doen, ontsnapte wel aan financiële terugbetalingen. Japan had op deze terugbetalingen gehoopt en als gevolg van het uitblijven ervan waren er kortstondig rellen. Het was vooral de lokale bevolking die het meeste leed onder de oorlog.

De overwinning van Japan op Rusland, was de eerste overwinning van een niet-westers land op een westers land. Dit bracht een nieuw bewustzijn met zich mee in de omringende Aziatische landen. Er braken allerlei nationalistische revoluties en opstanden uit in de loop van de volgende jaren welke leidden tot grotere emancipatie voor de Aziatische bevolking binnen Europese kolonies zoals in India en Nederlands-Indië.

Bij het vredesverdrag van Portsmouth moest Rusland verder vele concessies doen op militair, politiek en economisch gebied. Korea werd een protectoraat van Japan werd en op 22 augustus 1910 volledig door Japan werd geannexeerd. Op 30 juli 1912 stierf keizer Meiji en opgevolgd door zijn zoon Yoshihito, wiens eerste regeerperiode bekend zou worden als de Taisho-periode.

Gemaakt: 01-04-06

colofon