Nieuwe wonderen van techniek na 1900
1905: radio (Fessenden en De Forest)
Omstreeks 1918 kwam de "wonderlamp van Aladdin" in gebruik: de radiolamp, een buis, waardoor men draadloos spreken kon. Voor het eerst hoorde men een menselijke stem "uit de ether" en voor het eerst kon men uit zijn primitieve kristalontvanger muziek loswurmen. Duizenden hobbyisten zaten tot diep in de nacht met zelfgemaakte kristalontvangers de ether af te zoeken en het was een groot aontuur een duidelijke stem op te vangen. Maar meestal was het een gruwelijk gefluit en gejank.
Na 1918 verschenen in ons land de eerste radiotoestellen. Zij werden gemaakt in een fabriek in Den Haag. De eerste radio's hadden een koptelefoon. Je kon op het toestel weliswaar meerdere telefoons aansluiten, maar dat was duur en als het radiotoestel te zwak was, dan ging het niet. Later kregen de radio's een luidspreker, zodat het hele gezin kon meegenieten van de uitzending. Toen wilde iedereen zo'n ding hebben en het aantal luisteraars groeide snel. Maar de kopers van zo'n radio wilden er natuurlijk ook iets mee kunnen doen. Daarom werd door de directeur van deze fabriek in 1919 de eerste radiozender in ons land gebouwd. Vanuit een kleine studio in de radiofabriek werd begonnen met regelmatige uitzendingen. De ene verrassing na de andere kwam uit de lucht: een concert, een opera-aria, een jazz band. Die eerste radiostudio was niet best. Af en toe lekte het dak en dan beschermde de omroeper degene die voor de microfoon stond te zingen met een paraplu.
Er was eerst maar één omroepvereniging, de AVRO. Spoedig werden er ook andere omroepverenigingen opgericht, in 1925 de vereniging Arbeiders Radio Amateurs (VARA), die met haar uitzendingen de arbeiders wilde "opvoeden en onderwijzen". De protestanten richtten dee Nederlandsche Christelijke Radio Vereniging (NCRV) op en de katholieken de Katholieke Radio Omroep (KRO). Tussen deze vier omroepen ontstond ene langdurige strijd over de verdeling van de zendtijd. Ieder omroepvereniging had haar eigen studio. Vaak was die gevestigd in een villa. Eén omroepvereniging bouwde een studio in een bioscoop in Amsterdam. daar stond namelijk een groot orgel. Er was wel een nadeel aan verbonden: om kwart over negen, als de eerste filmvoorstelling was afgelopen, klonk het gestommel van honderden voeten op de trap van het balkon. Al was de microfoon niet erg gevoelig, dit kon je duidelijk horen. Daarom gaf de omroepvereniging elke avond om kwart over negen tot half tien luide grammofoonmuziek.
In de jaren dertig werd de radio steeds beter. Toen bouwde men in Hilversum échte studio's, speciaal voor dit doel ontworpen. Er kwam een eindeloze stroom van amusement uit de luidsprekers. Sommigen zagen het somber in. "Op den duur lezen de mensen geen boeken en kranten meer en niemand gaat er meer naar een concert", zeiden zij. Maar al gauw bleek dat de radio een vrijwel net zo belangrijk middel was als de film om een groot aantal mensen te bereiken.
Behalve de radio waren het de grammofoonplaten die de muziek van de grote dansorkesten en beroemde zangers bij de mensen in huis brachten, wanneer ze dat maar wilden.
laatst bijgewerkt: 06-08-02